Świat roślin w XVII księdze Etymologii Izydora z Sewilli

Autorka: Tatiana Krynicka

Rok wydania: 2007

Liczba stron: 212

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 24,0 cm

Źródła i monografie 315

 

Izydor z Sewilli (560-636) jest jednym z tych pisarzy chrześcijańskich, którzy przyczynili się do przekazania Europie kulturowego dziedzictwa antyku. Z jego ogromnej spuścizny literackiej najbardziej znanym dziełem są Etymologiarum libri XX, czyli Etymologie w dwudziestu księgach, pierwsza naukowa encyklopedia, obejmująca wiadomości ze wszystkich ówcześnie znanych dziedzin wiedzy, która stała się najpoczytniejszym po Biblii dziełem średniowiecznego Zachodu. Niniejsza książka to studium poświęcone botanice Izydora w jego encyklopedii. Oparta została na wnikliwej analizie filologicznej tekstu XVII księgi Etymologii, zatytułowanej De agricultura, która stanowi cenne źródło wiadomości na temat starożytnej wiedzy o roślinach, a także, pośrednio, o ówczesnym rolnictwie, medycynie, kuchni, wierzeniach i praktykach religijnych. Autorka odnalazła też i przebadała źródła, z których Izydor czerpał wiedzę o botanice i rolnictwie, oraz określiła, jakie wiadomości w nich znalezione przeniósł do swojej encyklopedii. Książka kierowana jest do szerokiego kręgu odbiorców, a mianowicie filologów klasycznych, historyków starożytności, badaczy rzymskiej literatury agronomicznej i starożytnego rolnictwa rzymskiego oraz grona miłośników antyku.

Spis treści:

Wprowadzenie /5

1. Izydorowe źródła wiedzy o roślinach  /15

1.1. Komentarze Serwiusza  /20

1.2. Autorzy pism botaniczno-medycznych  /34

1.2.1. Roślinne nazewnictwo  /37

1.2.2. Właściwości roślin  /38

1.2.3. Budowa roślin  /40

1.2.4. Odmiany roślin  /42

1.2.5. Habitat  /43

1.2.6. Wykorzystanie roślin  /44

1.2.7. Szkodliwość niektórych roślin  /49

1.2.8. Od zebrania roślin do podania roślinnego leku  /50

1.2.9. Inne informacje o roślinach leczniczych  /54

1.3. Autorzy dzieł o rolnictwie  /58

1.4. Pisarze wczesnochrześcijańscy  /75

1.4.1. Heksaemeron św. Ambrożego  /75

1.4.2. Komentarze do psalmów  /81

1.4.3. Pisma św. Hieronima  /84

1.4.4. Inne pisma /88

1.5. Paradoksograf Gajusz Juliusz Solin  /90

1.6. Historycy   /94

1.6.1. Zarys dziejów rzymskich Lucjusza Anneusza Florusa  /94

1.6.2. Historia przeciw poganom Pawła Orozjusza  /95

1.6.3. Hegezyp, czyli o wojnie żydowskiej  /96

1.7. Architekci  /97

1.7.1. O architekturze ksiąg dziesięć Marka Witruwiusza  /97

1.7.2. Wyciąg o architekturze Marka Cetiusa Fawentyna  /103

2. Izydorowe opisanie rośliny w XVII księdze Etymologii  /107

2.1. Ujęcie ogólne  /107

2.1.1. Uprawa roślin  /107

2.1.2. Grupy roślin  /111

2.1.3. Części roślin  /113

2.1.4. Skupiska roślin  /117

2.2. Ujęcie szczegółowe   /119

2.2.1. Charakterystyka przyrodnicza  /119

2.2.1.1. Budowa roślin  /119

2.2.1.2. Smak i zapach roślin  /130

2.2.1.3. Inne właściwości roślin  /133

2.2.1.4. Osobliwości wegetacji roślin  /134

2.2.1.5. Miejsce występowania roślin  /139

2.2.1.6. Środowisko występowania roślin  /146

2.2.2. Miejsce w kulturze  /149

2.2.2.1. Pielęgnacja, zbieranie, przechowywanie, przetwarzanie  /149

2.2.2.2. Wykorzystanie roślin  /151

2.2.2.2.1. Rośliny w kultach pogańskich i magicznych obrzędach  /151

2.2.2.2.2. Rośliny spożywcze  /152

2.2.2.2.3. Rośliny a hodowla zwierząt  /157

2.2.2.2.4. Wykorzystanie roślin w lecznictwie  /158

2.2.2.2.5. Inne sposoby wykorzystania roślin  /162

2.2.2.3. Rośliny a świat pogańskich mitów  /164

2.2.2.4. Wydarzenia i postacie historyczne  /166

2.2.2.5. Rośliny w literaturze  /167

2.2.2.6. Związane z roślinami wierzenia ludowe i praktyki magiczne   /168

2.2.2.7. "Gramatyka roślin"  /169

Zakończenie   /173

Wykaz skrótów /177

Wykorzystane czasopisma /179

Wybrana bibliografia  /182

Summary /185

Aneks /189

2. O studiach nad Fortunatem i przekładach jego poezji   /22

3. O niniejszym przekładzie  /27

4. Schematy prozodyczne metrów używanych przez Wenancjusza Fortunata  /32

WENANCJUSZA FORTUNATA POEZJE WYBRANE 

Księga pierwsza

Bazylia św. Szczepana  /35

Bazylika św. Marcina  /35

W celi, gdzie św. Marcin odział ubogiego. Wiersza napisany na prośbę biskupa Grzegorza  /35

Bazylika św. Marcina  /37

Ku czci bazyliki św. Marcina zbudowanej przez Bazylego i Baunegundę  /39

Bazylika św. Wincentego z Garonną  /39

Kielich biskupa Leoncjusza  /41

Do Placydyny  /41

Bissonnum - posiadłość koło Bordeaux  /43

Werego - posiadłość koło Bordeaux  /43

Preignac - posiadłość koło Bordeaux   /45

Księga druga

Krzyż Pański  /47

Ku czci krzyża świętego  /47

Hymn ku czci krzyża świętego  /51

Kościół paryski  /53

Baptysterium mogunckie  /55

Księga trzecia

Do biskupa Feliksa o Wielkanocy  /57

Zamek Nicecjusza nad Mozelą  /63

Inny wiersz  do Wilikusa  /67

Inny wiersz do Wilikusa  /67

Wiersz o namalowanej winnej latorośli wygłoszony przy stole Wilikusa  /67

Wiersz o rybach przy stole Wilikusa   /67

O biskupie Bertrandzie, gdy wziął Fortunata do powozu  /67

Do Feliksa, biskupa Bourges, na temat jego wieżyczki  /69

Do świątobliwego, godnego pochwał za apostolskie działanie, pobożnego i szczególnie miłego w Chrystusie ojca Awita, biskupa, fortunat pokorny   /69

Do opata Paternusa o poprawionym kodeksie  /71

Do archidiakona w Meaux  /71

Do diakona Jana  /73

Księga czwarta

Epitafium Eumeriusza, biskupa Nantes  /75

Epitafium św. Grzegorza, biskupa Langres  /77

Epitafium św. Tetryka, biskupa Langres  /77

Epitafium Gallusa, biskupa Clermont w Owernii /79

Epitafium Ruryków biskupów Limoges  /81

Epitafium Egzocjusza, biskupa Limoges  /83

Epitafium Chalekteryka, biskupa Chartres  /85

Epitafium Chronopiusza biskupa Perigeux  /87

Epitafium Leoncjusza, wcześniejszego biskupa Bordeaux  /89

Epitafium Leoncjusza, następnego biskupa Bordeaux  /91

Epitafium Wiktoriana, opata z klasztoru Asane  /93

Epitafium prezbitera Hilarego  /93

Epitafium prezbitera Serwiliona /95

Księga piąta

Wiersz w rocznicę święceń biskupa Grzegorza wygłoszony przy stole  /97

Do biskupa Grzegorza o owocach i sadzonkach  /97

Do biskupa Grzegorza list polecający wędrowca  /97

Do biskupa Grzegorza wiersz z pozdrowieniami  /99

Do biskupa Grzegorza wiersz na inny temat z pozdrowieniami  /99

Księga szósta

O królu Sigibercie  /101

Także o królu Sigibercie i królowej Brunhildzie  /109

O Bertehildzie  /113

Galswinta  /115

Ogród Ultrogoty  /137

Księga siódma

Do Gogona, gdy Fortuniata poproszono o wiersz w czasie uczty  /141

Także do Gogona  /141

Palatyna, córka Gallusa Wiekiego, biskupa i żona wodza Bodegisiusa  /141

Do prześwietnego Jowinusa, patrycjusza i rządcy Prowascji  /143

Wiersz na inny temat Fortunata do Jowinusa  /145

Komes Berulfus  /153

Do Gunduariusza  /153

Do Flawusa  /155

Do Flawusa i Ewodiusza  /157

Wiersze o misach  /157

Księga ósma

Od siebie do różnych adresatów  /161

Do dziewic   /163

Do pani Radegundy  /165

Do pani Radegundy o fiołkach  /165

Do pani Radegundy o kwiatach na ołtarzu  /167

Do pani Radegundy o przesłanych kwiatach  /167

Do pani Radegundy, gdy znów miała się zamknąć  /169

Do pani Radegundy po jej powrocie   /171

Do biskupa Grzegorza  /171

Do biskupa Grzegorza wiersz z pozdrowieniami  /173

Do biskupa Grzegorza wiersz z pozdrowieniami  /173

Księga dziewiąta

Do Chiloperyka i Fredegundy  /175

Do biskupa Grzegorza zamiast metrum safickiego  /175

Do biskupa Grzegorza /177

Księga dziesiąta

W imię Pana naszego Jezusa Chrystusa początek wiersza o oratorium w Artanne  /185

W imię Pana naszego Jezusa Chrystusa wiersz o kościele w Tours odnowionym przez biskupa Grzegorza  /185

Biskup Platon  /195

Do Armentarii, matki biskupa Grzegorza  /197

Z okazji objęcia przez Sigoalda godności komesa  /197

Obiad u rzecznika  /199

Księga jedenasta

Do pani Radegundy o rocznicy ustanowienia ksieni  /201

Wiersz o darach  /201

Wiersz o kasztanach  /203

Wiersz o mleku  /203

Inny wiersz o mleku /203

Inny wiersz o podarunku  /205

Inny wiersz o śliweczkach /205

Wiersz na temat nieobecności  /205

O swojej uczcie  /205

Wiersz na ten sam temat  /207

Wiersze ułożone podczas uczty  /207

Wiersz na ten sam temat  /207

Wiersz o podarunku  /209

Dodatek

Zagłada Turyngii /211

Do Artchisa  /221

Epitafium Nektariusza  /223

Wiersz na inny temat  /224

Wiersz na inny temat  /225

Wiersz na inny temat  /225

Wiersz na inny temat  /225

Wiersz na inny temat  /227

Wiersz na inny temat  /229

Wiersz na inny temat  /231

Wiersz na inny temat  /231

Wiersz na inny temat  /233

Objaśnienia  /235

Bibliografia  /271