Struktury codzienności. Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek, tom 1

Autor: Fernand Braudel

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 494

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Seria: Rodowody Cywilizacji (CERAM)

Wznowienie trzytomowego dzieła wybitnego francuskiego historyka. Monografia obejmuje cztery wieki – od schyłku średniowiecza do początku rewolucji przemysłowej – przedstawiając dzieje gospodarki rynkowej i kapitalizmu na czterech kontynentach.

Tematem Kultury materialnej są dzieje gospodarki-świata, poczynając od schyłku średniowiecza, gdy zrodził się kapitalizm, aż po rewolucję przemysłową. Gospodarka-świat (economie-monde) jest właśnie ową całością, której długiemu trwaniu, czasowi świata, przypatruje się Braudel. Po raz pierwszy czyni to w dwu pierwszych tomach dzieła - w sposób synchroniczny, problemowy, w trzecim tomie zaś patrzy w perspektywie mijającego czasu, śledząc pulsowanie cykli gospodarczych i przemiany strukturalne, towarzyszące przesuwaniu się centrum z Wenecji poprzez Genuę i Amsterdam aż po Londyn [...]

(ze Wstępu)

Spis treści:

TWÓRCA I DZIEŁO (J. Kochanowicz)

Od redakcji  /24

Przedmowa  /27

Wstęp  /31

ROZDZIAŁ I. CIĘŻAR ŚWIATA

Ludność świata: liczby, do których trzeba dojść  /36

• Przypływy i odpływy  /36
• Mało liczb  /38
• Jak liczyć?  /41
• Równość Chin i Europy  /41
• Ludność świata  /42
• Dyskusyjne liczby  /44
• Stulecia względem siebie /48
• Rytmy klimatu  /51

Skala odniesienia  /53

• Miasta, wojska, floty  /53
• Francja przedwcześnie przeludniona  /55
• Gęstość zaludnienia a poziom cywilizacji  /57
• Co jeszcze sugeruje mapa Gordona W. Hewesa  /62
• Księga ludzi i dzikich zwierząt  /62

Z wiekiem XVII kończy się ancien regime biologiczny /69

• Równowaga zawsze bierze górę   /69
• Głód  /71
• Epidemie  /75
• Dżuma  /78
• Cykliczna historia chorób  /82
• 1400-1800: długotrwały ancien regime biologiczny /83

Liczni przeciw słabym  /86

• Przeciw barbarzyńcom  /86
• Zniknięcie wielkich ludów koczowniczych przed XVII wiekiem  /87
• Podbój przestrzeni  /91
• Kiedy kultury stawiają opór  /92
• Cywilizacja przeciw cywilizacjom  /95

ROZDZIAŁ II. CHLEB POWSZEDNI

Pszenica  /97

• Pszenica i mniej ważne zboża  /98
• Pszenica i zmianowanie  /102
• Niskie plony, kompensacje i klęski  /107
• Wzrost plonów i zasiewy zbożowe  /108
• Lokalny i międzynarodowy handel zbożem  /110
• Zboże i kalorie /114
• Ceny zboża i poziom życia /118
• Chleb bogatych, chleb i kasza biednych  /120
• Kupować chleb czy piec go samemu?  /122
• Pszenica jest królem  /124

Ryż  /125

• Ryż uprawiany na sucho i ryż z ryżowisk  /126
• Cud pól ryżowych  /128
• Doniosłość ryżu  /132

Kukurydza  /135

• Początki wreszcie nie budzą wątpliwości  /135
• Kukurydza i cywilizacje amerykańskie  /139

Rewolucje żywnościowe w XVIII wieku  /139

• Kukurydza poza Ameryką  /142
• Jeszcze ważniejsze są ziemniaki  /144
• Kłopoty z jedzeniem cudzego chleba /146

A reszta świata?

• Ludzie z motyką  /146
• A ludy pierwotne?  /151

ROZDZIAŁ III. WIKT CODZIENNY I LUKSUSOWY: JADŁO I NAPOJE

Stół: luksus i konsumpcja masowa /156

• Luksus stosunkowo późny  /157
• Mięsożerna Europa  /159
• Po roku 1550 racja mięsa maleje  /162
• Uprzywilejowana Europa  /165
• Jedzenie za dobre, czyli ekstrawagancje stołu /168
• Nakrywanie do stołu  /169
• Dobre maniery przy stole ustalają się powoli  /171
• Przy stole Chrystusa  /172
• Codzienny wikt: sól  /172
• Codzienny wikt: nabiał, tłuszcze, jaja  /173
• Codzienny wikt: "owoce morza"  /176
• Połowy dorsza /178
• Po roku 1650 pieprz wychodzi z mody  /181
• Cukier podbija świat /185

Napoje i używki  /187

• Woda  /188
• Wino  /190
• Piwo  /194
• Cydr  /197
• Późna kariera alkoholu w Europie  /197
• Alkoholizm poza Europą  /202
• Czekolada, herbata i kawa  /203
• Środki stymulujące: sława tytoniu  /212

ROZDZIAŁ IV. ZBYTEK I CODZIENNOŚĆ: MIESZKANIE, UBIÓR I MODA

Domy na świecie  /216

• Kosztowne materiały budowlane: kamień i cegła  /217
• Inne materiały budowlane: drewno, ziemia, tkaniny   /220
• Budownictwo wiejskie w Europie /222
• Domy i mieszkania miejskie  /224
• Wieś zurbanizowana  /227

Wnętrza  /228

• Biedota żyje bez sprzętów  /229
• Cywilizacje tradycyjne, czyli wnętrza, które się nie zmieniają  /230
• Dwojakie umeblowanie w Chinach  /232
• W Czarnej Afryce  /235
• Zachód i różnorodność jego mebli /235
• Podłogi, ściany, sufity, drzwi i okna  /236
• Kominek  /239
• Piecyki i piece  /241
• Od meblarskiego rzemiosła do próżności nabywców  /242
• Liczy się tylko całość  /244
• Luksus i komfort  /247

Stroje i moda  /248

• Gdyby społeczeństwa nie były mobilne  /249
• Gdyby wszyscy byli biedni  /250
• Europa, czyli szaleństwo mody  /252
• Czy moda jest płocha?  /256
• Dwa słowa na temat geografii tkanin  /258
• Moda w szerokim sensie słowa i jej oscylacje o długim trwaniu  /260
• Co z tego wynika  /264

ROZDZIAŁ V. ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ TECHNIK: ŹRÓDŁA ENERGII I METALURGIA

Problem zasadniczy: źródła energii /267

• Człowiek jako silnik  /268
• Zwierzęta robocze  /270
• Silniki wodne i wiatraki /280
• Żagiel we flotach europejskich  /285
• Drewno, powszednie źródło energii  /286
• Węgiel kamienny  /291
• Zakończenie  /293

Żelazo: ubogi krewny /294

• Na początku, poza Chinami, metalurgia prymitywna  /296
• Postępy od XI do XV wieku w Styrii i w Delfinacie  /298
• Wczesne skupiska przemysłowe /300
• Kilka liczb  /301
• Inne metale  /302

ROZDZIAŁ VI. REWOLUCJE I ZAPÓŹNIENIE TECHNICZNE

Trzy wielkie innowacje techniczne  /303

• Pochodzenie prochu strzelniczego /303
• Artyleria ruchoma /305
• Artyleria okrętowa  /306
• Arkebuzy, muszkiety, fuzje  /307
• Produkcja i budżet  /308
• Artyleria w skali światowej /310
• Od papieru do druku  /312
• Wynalazek ruchomej czcionki  /313
• Druk a historia  /315
• Osiągnięcie Zachodu: żegluga dalekomorska  /316
• Floty Starego Świata  /316
• Światowe drogi wodne /318
• Prosty problem Atlantyku  /319

Powolność środków transportu  /325

• Stałość szlaków /325
• Co się działo na drogach  /328
• Żegluga śródlądowa  /329
• Archaiczność środków transportu: niezmienność i powolność  /330
• W Europie /331
• Żółwie tempo, niska efektywność/332
• Przewoźnicy i transport  /333
• Transport jako ograniczenie gospodarki  /337

Wzloty i upadki historii techniki  /338

• Technika i rolnictwo  /338
• Technika sama w sobie  /339

ROZDZIAŁ VII. PIENIĄDZ

Gospodarki i pieniądze niedoskonałe  /347

• Pieniądze prymitywne  /347
• Handel wymienny w gospodarkach pieniężnych  /350

Poza Europą: narodziny gospodarek pieniężnych i pieniądza metalowego  /352

• W Japonii i w imperium tureckim  /353
• Indie  /354
• Chiny  /356

Niektóre reguły gry pieniężnej /360

• Rywalizacja między kruszcami  /362
• Ucieczka pieniądza, oszczędzanie, tezauryzacja  /364
• Pieniądz obrachunkowy  /366
• Zasoby kruszców i tempo obiegu pieniądza  /368
• Poza gospodarką rynkową  / 370

Pieniądz papierowy i narzędzia kredytu /371

• Stare praktyki  /372
• Pieniądz i kredyt  /374
• Lekcja Schumpetera: wszystko jest pieniądzem, wszystko jest kredytem  /376
• Pieniądz i kredyt stanowią język  /377

ROZDZIAŁ VIII. MIASTA

Miasto jako takie  /379

• Miasta najmniejsze i największe  /380
• Wciąż nieokreślony podział pracy  /383
• Miasto i przybysze, zwłaszcza biedacy  /387
• Patriotyzm lokalny miast  /389
• Na Zachodzie: miasta, artyleria i pojazdy  /394
• Geografia miast i ich powiązania  /395
• Hierarchie miast  /399
• Miasta i cywilizacje: przypadek islamu  /401

Oryginalność miast Zachodu  / 403

• Wolne światy  /403
• Nowoczesność miast  /405
• Czy formy miejskie Zachodu przyjęły jakiś model?  /407
• Rozmaite drogi ewolucji  /411

Wielkie miasta  /414

• Odpowiedzialność ponoszą państwa  /415
• Do czego służą?  / 417
• Światy w nierównowadze  /417
• Neapol od pałacu królewskiego do Mercato  /419
• Petersburg w roku 1790  /421
• Podróż przedostatnia: Pekin  /426
• Londyn od Elżbiety do Jerzego III  /432
• Urbanizacja, zapowiedź nowego człowieka  /438

Zakończenie  /440

Przypisy  /455

Spis map i wykresów w tekście  /487

Spis ilustracji  /488

Indeks nazwisk  /491

Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /507