Stosunki turecko-amerykańskie i turecko-sowieckie w latach 1945-1952

Autorka: Karolina W. Olszowska 

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 566

Okładka: miękka ze skrzydełkami 

Format: 15,8  cm x 23,5  cm

Książka podejmuje problematykę stosunków bilateralnych turecko-amerykańskich i turecko-sowieckich w latach 1945–1952, czyli od ostatnich miesięcy II wojny światowej aż do przystąpienia Turcji do struktur Paktu Północnoatlantyckiego. Autorka zwróciła uwagę na ich wzajemne wpływanie na siebie, a także obaliła narosłe mity o jednoznacznym opowiedzeniu się Turcji po zachodniej strefie wpływów jeszcze pod koniec lat 40. XX wieku oraz wielkości amerykańskiej pomocy dla Ankary.

Przeanalizowanie dokumentów archiwalnych w sześciu różnych językach umożliwiło szerokie spojrzenie na badane zagadnienie, a jednocześnie doskonale ukazało balansującą politykę zagraniczną Republiki Turcji, z którą wiele podobieństw można odnaleźć również współcześnie.

Publikacja skierowana jest nie tylko do historyków i politologów, ale do wszystkich osób zainteresowanych pogłębieniem wiedzy o współczesnej Turcji i zrozumieniem procesów zachodzących w tamtejszej polityce w momencie, gdy świat dzielił się na dwie strefy wpływów, a Turcja stawała się drugą najsilniejszą armią w NATO, którą znamy współcześnie.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów  /11

Wstęp   /15

Rozdział I. Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania tureckiej polityki po II wojnie światowej  /27

Uwarunkowania wewnętrzne tureckiej polityki po II wojnie światowej  /28

Zmiany na tureckiej scenie politycznej  /28

Tureccy komuniści  /61

Wpływ mniejszości etnicznych na politykę turecką  /85

Uwarunkowania zewnętrzne tureckiej polityki po II wojnie światowej  /109

Panturkizm i prometeizm – ideologie w służbie mocarstwa   /109

Relacje Turcji z wybranymi państwami bałkańskimi  /116

Podsumowanie  /140

Rozdział II. Próby formowania sojuszów militarnych oraz potencjalni sojusznicy i rywale Turcji w regionie w kontekście rywalizacji amerykańsko-sowieckiej  /141

Rys historyczny rywalizacji o wpływy na Bliskim Wschodzie  /143

Bliski Wschód w świetle teorii geopolitycznych  /149

Próba budowania sojuszu militarnego  /154

Znaczenie Bliskiego Wschodu dla Moskwy i Waszyngtonu  /181

Powstanie Państwa Izrael w kontekście stosunków amerykańsko-turecko-sowieckich  /189

Stosunki Turcji z bliskowschodnimi sąsiadami  /298

Zbiornik ropy naftowej z beczką prochu z zapalonym lontem  /217

Koncepcje sojuszów turecko-arabskich  /233

Kształtowanie się ruchów komunistycznych na Bliskim Wschodzie   /255

Podsumowanie  /261

Rozdział III. Cieśniny czarnomorskie oraz roszczenia terytorialne jako najbardziej zapalne problemy relacji turecko-sowieckich   /265

Dlaczego Turcja miała tak duże strategiczne znaczenie?  /265

Morze Czarne, Kaukaz, cieśniny czarnomorskie   /288

Historyczne znaczenie cieśnin  /270

Cieśniny pod turecką kontrolą  /281

Sowieckie żądania w stosunku do cieśnin  /293

Cieśniny czarnomorskie na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych  /331

Kars, Ardahan i Artvin w roszczeniach sowieckich  /335

Wsparcie amerykańskie  /347

Nastroje w Turcji w kontekście Morza Czarnego  /355

Kwestie sporne ze Związkiem Radzieckim po 1946 roku  /359

Podsumowanie  /365

Rozdział IV. Pomoc i wpływy amerykańskie w Turcji w latach 1945–1952  /369

Sytuacja ekonomiczna w Turcji  /371

Obciążenia tureckiego budżetu  /378

Pomoc amerykańska w ramach planu Marshalla  /389

Amerykańskie wpływy w tureckiej edukacji   /427

Potrzeby tureckie i inwestycje amerykańskie w infrastrukturę  /436

Inwestycje amerykańskie w rozwój rolnictwa   /442

Amerykańska pomoc dla tureckiego przemysłu  /458

Amerykańska pomoc dla modernizacji tureckiej armii   /474

Podsumowanie  /511

Zakończenie  /513

Bibliografia  /533

Spis tabel   /549

Spis map  /551

Spis diagramów  /553

Indeks osobowy  /555