Stawiski. Historia miasta i okolic na tle dziejów Mazowsza do II wojny światowej

Autor: Zenon Krajewski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 216 (16 s. barwnych fotografii)

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

"Oddając do rąk Czytelników tę skromna monografię Stawisk mamy nadzieję, że spotka się ona z zainteresowaniem nie tylko mieszkańców tego miasta, bowiem jest swoistym uzupełnieniem innego rodzaju naszej aktywności twórczej. Szczupłość źródeł pisanych dotyczących historii miasta Stawiski spowodowała wybranie przez nas koncepcji, w której dzieje tej miejscowości ukazane zostały na szerokim, ale nie nazbyt szczegółowo opisanym, tle dziejów regionu, a właściwie prowincji, czyli Mazowsza.

Szerokie, panoramiczne tło monografii pozwoli Czytelnikom wyrobić sobie pogląd na rolę i znaczenie sporych, chociaż nawet i w skali Mazowsza może nie nazbyt dużych skupisk ludności narodowościowo niejednorodnej, bo zarówno polskiej, jak i żydowskiej."
(Fragment wstępu)

Spis treści: 

Wstęp /11

Przedmowa /13

Rozdział I - Zarys dziejów Mazowsza /21

1. Stawiski w otoczeniu geograficzno-historycznym /21

2. Rys historyczny dziejów Mazowsza /23

2.1. Mazowsze za panowania pierwszych Piastów /23
2.2. Samodzielne księstwo mazowieckie /25
2.3. Mazowsze kluczową prowincją Rzeczypospolitej /31
2.4. Mazowsze pod zaborami (1795-1914) /36

Rozdział II - Stawiski od zarania dziejów do wielkiej wojny /61

1. Opisanie Miasta /61

2. Położenie geograficzne /62

3. Etymologia, geneza i wczesna historia Stawisk /64

4. Oddziaływanie sąsiednich miast historycznych /86

Rozdział III - Dzieje klasztoru w Stawiskach /89

1. Wybudowanie pierwszej kaplicy i sprowadzenie zakonników /89

2. Fundacja klasztoru oo. Franciszkanów /90

3. Śmierć fundatora i dalsze losy fundacji /91

4. Budowa klasztoru i murowanego kościoła /93

5. Funkcjonowanie klasztoru w Stawiskach /95

5.1. Życie zakonne /100
5.2. Kasata klasztoru przez władze carskie /100
5.3. Życie umysłowe i kulturalne /100
5.4. Życie gospodarcze /101
5.5. Stosunki z innymi klasztorami /103
5.6. Stosunki klasztoru z proboszczami /104
5.7. Wpływ klasztoru na miejscowe społeczeństwo /105

Rozdział IV - Dzieje parafii w Stawiskach /107

1. Sytuacja w Stawiskach po kasacie klasztoru /107

2. Starania o utworzenie parafii w Stawiskach /110

3. Utworzenie parafii w Stawiskach /113

4. Proboszczowie w Stawiskach /116

Rozdział V - Miasto i region w okresie wielkiej wojny /123

1. Działania wojenne /123

2. Sytuacja społeczno-polityczna w Kongresówce /125

3. Stawiski wobec działań wojennych i okupacji /133

Rozdział VI - Mazowsze i Stawiski w pierwszych latach niepodległości. Wojna 1920 r. /141

1.Geneza konfliktu z Sowiecką Rosją, nastroje społeczne i przebieg walk /141

2. Bolszewickie rządy w Stawiskach i na Mazowszu przez nich opanowanym /146

3. Rozstrzygające starcia w wojnie 1920 r. /151

4. Postawa społeczeństwa polskiego podczas odwrotu Armii Czerwonej /153

Rozdział VII - Miasto i Mazowsze w latach rozwoju II RP /155

1. Lata demokracji parlamentarnej (1921-1926) /155

2. Mazowsze w okresie rządów Piłsudskiego (1926-35) /166

3. Mazowsze w ostatnich latach II RP (1935-1939) /166

4. Stawiski w okresie międzywojennym /170

5. Ostatni rabin Stawiski - Nachman Szmul Wasserman /176

6. Podsumowanie /177

Rozdział VIII - Mazowsze i Stawiski w czasie II wojny światowej /179

1. Przygotowania do wojny i działania wojenne na Mazowszu /179

2. Układ niemiecko-sowiecki i okupacja sowiecka wschodniej Polski (1939-1941) /188

3. Polityka okupanta niemieckiego na Mazowszu w latach 1941-1944 /191

4. Stawiski w okresie obydwu okupacji (1939-1945) /191

5. "Wyzwolenie" Stawisk i regionu łomżyńskiego. Kres okupacji niemieckiej /197

Bibliografia /199

Ikonografia Stawisk /205