Stalinizm i rok 1956 na Górnym Śląsku

Redakcja: Adam Dziurok, Bernard Linek, Krzysztof Tarka

Rok wydania: 2007

Liczba stron: 383

Okładka: twarda

Format: 16,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami

Książka stanowi zbiór kilkunastu studiów poświęconych głównym procesom społecznym i wydarzeniom politycznym oraz analizie wybranych aspektów z dziejów Górnego Śląska w latach 1945-1960.

Autorzy, wywodzący się z różnych środowisk naukowych i ośrodków badawczych, podejmują kwestie cech konstytutywnych systemu stalinowskiego w Polsce i jego regionalnego wymiaru, działań górnośląskiego aparatu bezpieczeństwa wobec przeciwników politycznych (m.in. PSL i podziemia młodzieżowego) oraz instytucji (np. Kościoła katolickiego) i grup społecznych. Ostatnia część tomu przybliża wydarzenia roku 1956 w głównych ośrodkach Górnego Śląska.

Spis treści:

Uwagi wstępne  /5

Część I. System stalinowski i jego regionalny wymiar 

Łukasz Kamiński. Stalinizm po polsku - aspekty społeczne (tezy do dyskusji)  /13

Krzysztof Szwagrzyk. Rola terroru w funkcjonowaniu systemu stalinowskiego  /17

1. Uwagi wstępne  /17

2. Rola struktur wojskowych  /19

3. Aparat bezpieczeństwa /22

4. Wymiar sprawiedliwości  /26

5. Uwagi końcowe   /29

Piotr Madajczyk. System władzy na Górny Śląsku w latach 1945-1956  /31

1. Aparat władzy  /32

2. Podziemie niepodległościowe  /38

3. Partie  /41

4. "Stalinizacja"  /44

5. Indokrynacja i pozyskanie społeczeństwa  /46

6. Kościół - rola, pozycja, ideologia, poparcie społeczne   /50

7. Podsumowanie  /52

Część II. Aparat bezpieczeństwa wobec przeciwników politycznych

Aleksander Drozdowski. Urząd Bezpieczeństwa wobec unifikacji ruchu ludowego w województwie śląskim (1947-1949)   /57

Adam Dziuba. Koncepcje działań polskiego podziemia na Górnym Śląsku w latach 1948-1953   /77

Podsumowanie  /95

Dariusz Węgrzyn. Śląskie wątki "sprawy Bergu" (1950-1956)   /99

1. Wstęp  /99

2. "Akcja na kraj" i działalność obozów Rady Politycznej na emigracji   /100

3. Funkcjonowanie Punktów Informacyjnych Rady Politycznej na Górnym Śląsku   /102

3.1. Tragiczne losy Tadeusza Radwana  /102

3.2. Punkt informacyjny w Bobrownikach Śląskich  /106

3.3. Siatki szpiegowskie Midlei i Marszałka  /109

4. Tragiczne pokłosie sprawy Bergu na Podbeskidziu  /119

5. Próba podsumowania  /120

Część III. Aparat bezpieczeństwa a regionalne instytucje i grupy społeczne

Adam Dziurok. Władze komunistyczne wobec Kościoła katolickiego w diecezji katowickiej w latach 1948-1956 (zarys problematyki)  /125

1. Etap pierwszy 1948-1952   /126

1.1. Ofensywa ideologiczna oraz głośna i masowa propaganda antykościelna  /133

2. Pacyfikacja Kościoła   /133

2.1. "Podcinanie skrzydeł"  /133

2.2. "Wybijanie zębów i obcięcie głowy"  /135

3. Lata 1953-1956   /139

Ks. Andrzej Hanich, Ks. Alojzy Sitek. Wysiedlenia śląskich księży i sióstr zakonnych ze Śląska Opolskiego przez władze komunistyczne w 1954 roku  /145

1. Tło historyczne i geneza zagadnienia  /145

2. Wysiedlenia dwudziestu śląskich proboszczów w lipcu 1954 roku  /155

2.1. Decyzja najwyższych władz PRL  /164

2.2. Współudział opolskich władz kościelnych w wysiedleniu księży  /164

2.3. Reakcja społeczeństwa  /170

2.4. Rekursy wysiedlonych księży   /172

2.5. Przywrócenie stanowisk przez bp. Franciszka Jopa  /183

3. Wysiedlenie sióstr zakonnych w sierpniu 1954 roku  /185

3.1. Wytyczne "Akcji X-2"  /187

3.2. Udział opolskich władz kościelnych w wysiedleniu sióstr   /189

3.3. Episkopat Polski a wysiedlenie sióstr  /191

3.4. Uzasadnienie wysiedleń przez władze PRL  /192

3.5. Przebieg i zasięg "Akcji X-2" na Śląsku Opolskim  /195

3.6. Reakcja społeczeństwa na "Akcję X-2"  /196

3.6.1. W relacjach organów bezpieczeństwa  /196

3.6.2. W relacjach kościelnych  /199

3.7. "Punkty koncentracji" sióstr   /200

3.7.1. "Stałe punkty koncentracji"  /200

3.7.22. "Tymczasowe punkty koncentracji" - przed wysiedleniem sióstr poza obszar Śląska  /201

3.8. Przygotowanie obozów pracy w centralnej Polsce  /201

3.9. Siostry w obozach pracy   /202

3.10. Powrót wysiedlonych sióstr i interwencje bp. Franciszka Jopa wobec dalszego szykanowania sióstr przez władzę komunistyczną  /204

3.11. Niedoszły plan dalszych wysiedleń sióstr i likwidacji placówek zakonnych  /207

Bernard Linek. "Rewizjonizm niemiecki" - skala, charakter i polityka władz bezpieczeństwa  /209

1. Uwagi wstępne  /209

2. Geneza zjawiska  /213

3. Zakres pojęciowy rewizjonizmu   /220

4. Reakcje władz bezpieczeństwa  /233

5. Efekty  /235

Grzegorz Bębnik. "Stalinizacja" jako zawłaszczenie sfery symbolicznej (na przykładzie Katowic, 1945-1956)   /237

Część IV. Rok 1956: Przełom czy kontynuacja?

Jarosław Neja. Między XX Zjazdem a poznańskim Czerwcem. Sytuacja społeczno-polityczna w województwie stalinogrodzkim w pierwszej połowie 1956 roku  /259

1. Reakcje na śmierć Bieruta  /261

2. XX Zjazd KPZR i jego konsekwencje   /265

3. Aparat bezpieczeństwa  /268

4. Kościół i nastroje religijne  /273

5. Ludność autochtoniczna  /277

6. Środowiska akademickie  /280

7. Robotnicy  /282

Krzysztof Tarka. Opolski Październik 1956 roku - aspekty polityczne  /293

Stanisław Jankowiak. Zmierzch stalinizmu w Polsce - przełom 1956 roku  /311

Summary. Stalinism and the Year 1956 in Upper Silesia  /321

Zusammenfassung. Der Stalinismus und das Jahr 1956 in Oberschlesien  /331

Autorzy tomu   /343

Wykaz skrótów  /347

Bibliografia  /351

Indeks osób  /367

Indeks miejscowości  /377