Średniowiecze w pytaniach i odpowiedziach

Autor: Sylvain Gouguenheim

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 408

Okładka: miękka ze skrzydełkami 

Format: 16,0 cm x 23,0 cm 

Książka nie jest typową syntezą dziejów wieków średnich. Autor prowadzi czytelników przez tę tętniącą życiem i aktywnością na różnych polach epokę (jak słusznie określa ją na samym wstępie) przez pojęcia, wydarzenia, osoby, które z kolei ilustrują rozmaite, kluczowe aspekty egzystencji ludzi i całych społeczeństw w średniowieczu - świat ducha, zrodzonej dzięki niemu kultury (w różnych wymiarach), życie społeczne i gospodarcze. Te kostki mozaiki, które oferuje nam Gouguenheim, dają razem może niepełny, ale z pewnością też nieuproszczony obraz średniowiecza.
Francuski mediewista na kartach recenzowanego dzieła nie tylko rozprawia się - stosując rzeczową argumentację naukową - z rozmaitymi elementami narosłej wokół średniowiecza czarnej legendy (np. o rzekomej wrogości średniowiecza wobec Biblii czy o "piekle kobiet" w wiekach średnich), ale odnosi się do legend o średniowieczu, które powstawały już w samym średniowieczu. To jest bardzo mocna strona tej książki. Fascynująca jest podróż z Gouguenheimem przez meandry kształtowania się po obu stronach Renu pamięci o Karolu Wielkim, powstawania legendy Joanny d'Arc, czy weryfikacja legendy o "cesarzu - ateiście" Fryderyku II Hohenstaufie.

Z pewnością wielką zaletą recenzowanej monografii jest klarowny sposób, w jaki autor przedstawia skomplikowaną siatkę zależności tworzącą średniowieczną rzeczywistość społeczną ("hierarchia równych" feudalizmu) i gospodarczą. Wszystkim tym, którzy czują się bezbronni wobec inwazji rozmaitych form "historii ludowych" szczególnie polecam rozdziały książki Gouguenheima traktujące o formach poddaństwa istniejących w świecie średniowiecznym. Jak dowodnie pokazuje francuski mediewista nie był to prosty, stosowany przez neo-stalinistów obraz feudałów - krwiopijców oraz uciskanych (i rozpijanych) przez nich chłopów pańszczyźnianych.

- z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Grzegorza Kucharczyka (IH PAN)

Prof. Sylvain Gouguenheim (ur. 1960), francuski mediewista, członek Pracowni Nauk o Starożytności i Średniowieczu Uniwersytetu Lotaryńskiego oraz wykładowca w cole Normale Suprieure w Lyonie. Nakładem Andegavenum ukazała się już jego Chwała Greków (2024).  

 (opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowa /3

WOJNA I POKÓJ /5

1. Poitiers 732 /7

2. Cesartwo oblężone czy cesarstwo zdobywające? Wojna w Bizancjum przed rokiem 1204 /15

3. Pokój boży: reforma czy rewolucja? /25

4. Z Londynu do Antiochii, z Rouen do Palermo: normańska ekspansja /35

5. Rycerstwo /45

6. Templariusze - z Ziemi Świętej na stos /55

7. Kamienne twierdze: zamki w Średniowieczu /65

8. Wojna u schyłku średniowiecza /75

WŁADZA /85

9. Namaszczony przez boga: sakra królewska /87

10. Kobiety, które dzierżyły władzę (X-XV wiek) /95

11. Wasalność i feudalizm: "hierarchia równych" /105

12. Paryż: utworzenie stolicy /115

13. Formowanie się Francji /125

14. Cesarz "o wężowych oczach": Fryderyk II Hohenstauf (1194-1250) /135

15. Zamek jastrzębia: Rudolf, pierwszy z Habsburgów /145

16. "Tunika nie szyta, ale tkana w całości, zostaje rozdarta": od papiestwa awiniońskiego do wielkiej schizmy zachodniej (1305-1417) /155

WIARA I KULTURA /165

17. Średniowiecze wynalazło Biblię /167

18. Kwestia obrazów: ikonoklazm w Bizancjum /179

19. Herezje: wybór przeszłości/189

20. Umrzeć w Jerozolimie: pielgrzymki do przeświętego miejsca /199

21. Chwała czarnych mnichów /209

22. Katedry gotyckie /219

23. Wynalezienie miłości: trubadurzy i minnesingerzy /229

24. Pod znakiem czarnej śmierci: choroby, medycyna i społeczeństwo pod koniec Średniowiecza /239

PRACA /249

25. Gospodarka karolińska /251

26. Chłopi pańszczyźniani niewolnikami ? /261

27. Czas panów /271

28. Karczownicy z Broceliande, czyli las w Średniowieczu /281

29. Zaślubiny doży: miasta Italii i morze /291

30. Na skrzyżowaniu dróg Europy: szampańskie jarmarki /301

31. Świat miejskich rzemiósł /309

32. Biedacy, wykluczeni i kryminaliści u schyłku Średniowiecza /319

PAMIĘĆ ZBIOROWA, OBRAZY I MITY /329

33. Chlodwig: "Chrzest Francji"? /331

34. Wikingowie /339

35. Rok tysięczny, między lękami a rewolucją? /349

36. Od Ludwika IX do świętego Ludwika /357

37. Joanna d`Arc - wieśniaczka, która doprowadziła króla do sakry /367

38. Obrazy świata: średniowieczna kartografia /377

39. Legenda Karola Wielkiego /387

40. Drang nach osten! /397