Splendide Vestitus. O znaczeniu ubiorów na królewskim dworze Jagiellonów w latach 1447-1572

Autorka: Maria Molenda

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 500 (404+96)

Oprawa: twarda

Format: cm x cm

Stan bardzo dobry minus

Monografia Marii Molendy ukazuje znaczenie mody na dworze Jagiellonów w 2. poł. XV i w XVI w. Autorka skoncentrowała się przede wszystkim na omówieniu ubiorów członków rodziny królewskiej. Publikacja wzbogaca wiedzę o Jagiellonach, ukazując modę jako ważny element konstruowania wizerunku dynastii oraz istotny czynnik w kształtowaniu relacji międzyludzkich, a także potrzeb kulturalnych i estetycznych. Ubiór odgrywał bowiem wyjątkową rolę w manifestowaniu splendoru władcy, jego rodziny i dworu.

Książka oparta na szerokiej bazie źródłowej przynosi informacje o kosztownych i pełnych przepychu tkaninach i strojach, świadczących o wysokim poziomie kultury materialnej dworu polskiego, nieustępującego pod tym względem innym dworom europejskim.

Spis treści:

Wprowadzenie  /5

Rozdział 1. Tkaniny i futra w ubiorach dworu królewskiego /11

1.1. Uwagi wstępne  /11

1.2. Tkaniny wełniane  /12

1.2.1. Sukno  /13

1.2.1.1. Sukno florenckie  /17

1.2.1.2. Sukno włoskie  /18

1.2.1.3. Stament  /18

1.2.1.4. Sukno mechelskie  /19

1.2.1.5. Sukno flandryjskie  /20

1.2.1.6. Sukno angielskie  /22

1.2.1.7. Sukno luńskie  /23

1.2.1.8. Sukno ćwikawskie i meszyńskie  /25

1.2.1.9. Sukna czeskie i śląskie  /26

1.2. Inne sukna i materiały wełniane (forsztat, karazja, uterfin, sukno francuskie, karmazyn, szkarłat, muchajer, czamlet i inne)  /28

1.3. Półtna /30

1.4. Tkaniny jedwaben  /35

1.4.1. Aksamity i złotogłowia  /39

1.4.2. Adamaszek  /46

1.4.3. Atłas  /49

1.4.4. Tanin, telet i restagno  /52

1.4.5. Kamcha  /54

1.4.6. Kitajka, ermezyn, tafta  /54

1.5. Futra  /59

1.5.1. Sobole, gronostaje, popielice, kuny  /61

1.5.2. Rysie, lisy, baranki, skóry  /63

1.6. Podsumowanie  /65

Rozdział 2. Podstawowe formy ubiorów w Polsce w drugiej połowie XV i XVI wieku  /67

2.1. Nazewnictwo ubiorów  /67

2.2. Zagadnienie wiarygodności źródeł ikonograficznych  /68

2.3. Formy ubiorów w Polsce na tle przemian mody za granicą  /71

2.4. Podstawowe formy ubiorów  w Polsce w XV i XVI wieku  /76

2.4.1. Tunika  /76

2.4.2. Płaszcz  /78

2.4.3. Marszczeniec  /81

2.4.4. Szuba   /82

2.4.5. HAzuka  /87

2.4.6. Futra  /90

2.4.7. Torłop  /91

2.4.8. Kortel  /91

2.4.9. Kożki  /91

2.4.10. Giermak  /92

2.4.11. Karwatka  /94

2.4.12. Stradiotka  /94

2.4.13. Delia  /94

2.4.14. Ferezja  /96

2.4.15. Kopieniak  /97

2.4.16. Kitlica (kitlik), thorax  /97

2.4.17. Dołoman  /22

2.4.18. Żupica i żupan  /99

2.4.19. Kaftan  /100

2.4.20. Diplois  /101

2.4.21. Joppa, jopula  /102

2.4.22. Kabat  /105

2.4.23. Jednoradek, tercyj i inne  /106

2.4.24. Sajan  /107

2.4.25. Suknie kobiece  /109

2.4.26. Koszula  /116

2.5. Nakrycia głowy  /118

2.5.1. Terminologia nakryć głowy  /120

2.5.2. Czapki futrzane  /121

2.5.3. Kaptury  /123  /

2.5.4. Berety  /125

2.5.6. Czepce kobiece  /126

2.5.7. Rąbki, rańtuchy, chusty i ppodwiki  /128

2.5.8. Przepaski, bramki, siatki, toczenice, wianki  /129

2.6. Nogawice i spodnie  /131

2.7. Pończochy  /132

2.8. Obuwie  /133

2.9. Akcesoria  /137

2.9.1. Biżuterua  /138

2.9.2. Chusty naramienne, kołnierze (obojczyki), gurgielle  /141

2.9.3. Rękawiczki  /142

2.9.4. Wachlarze  /143

2.9.5. Pasy  /143

2.9.6. Perły  /145

2.10. Podsumowanie  /148

Rozdział 3. Dwór jako ośrodek mody  /151

3.1. Uwagi wstępne /151

3.2. Moda polskiego dworu w oczach cudzoziemców  /154

3.3. Moda na zagraniczne ubiory  /161

3.3.1. Moda niemiecka  /167

3.3.2. Moda włoska  /171

3.3.3. Moda węgiersla (husarska)  /173

3.4. Moda hiszpańska  /189

3.3.4. Moda turecka  /180

3.4. Wizerunek idealnego ubioru dworzanina u Górnickiego  /184

3.5. Udział żon królów w transferze i propagowaniu wzorców mody  /186

3.5.1. Elżbieta Rakuszanka (1436-1505)  /186

3.5.2. Helena Rurykowiczówna (1476-1513)  /189

3.5.3. Barbara Zapolya (1495-1515)  /190

3.5.4. Bona Sforza (1494-1557)  /192

3.5.5. Elżbieta Habsburżanka (1526-1545)  /204

3.5.6. Barbara Radziwiłłówna (1520 lub 1523 - 1551)  /210

3.5.7. Katarzyna Habsburżanka (1522-1553)  /214

3.6 Rzemieślnicy zaangażowani w tworzenie kreacji dworskich  /218

3.6.1. Krawcy  /218

3.6.2. Kuśnierze  /222

3.6.3. Hafciarze  /223

3.6.4. Szewcy  /225

3.6.5. Pasamonicy i złotnicy  /226

3.7. Polska moda za granicą  /227

3.8. Podsumowanie  /232

Rozdział 4. Rola ubiorów i tkanin w reprezentacji dworu królewskiego w Polsce  /235

4.1. Uwagi wstępne  /235

4.2. Ubiory w przedstawieniach królów z dynastii Jagiellonów oraz ich córek  /242

4.2.1. Ubiory w przedstawieniach Kazimierza Jagiellończyka  /244

4.2.2. Ubiory w przedstawieniach Jana Olbrachta i Aleksandra  /246

4.2.3. Ubiory w przedstawieniach Zygmunta I  /247

4.2.4. Ubiory w przedstawieniach Zygmunta Augusta  /251

4.2.5. Ikonografia ubiorów córek Kazimierza Jagiellończyka  /254

4.2.6. Ubiory córek Zygmunta I w ikonografii  /256

4.2.6.1. Ubiory Jadwigi Jagiellonki  /256

4.2.6.2. Ubiory Izabeli Jagiellonki  /257

4.2.6.3. Ubiory Zofii, Anny i Katarzyny  /257

4.3. Ubiory królewskie na nagrobkach Izabeli i Zofii oraz portrecie koronacyjnym Anny  /260

4.4. Ubiory i tkaniny w ikonografii wspólnych przedstawień króla, dostojników dworskich, państwowych, duchownych oraz dworzan  /261

4.5. Ubiory w ceremoniach  /265

4.5.1. Szaty królów w koronacjach i hołdach - znaczenie płaszcza królewskiego  /265

4.5.2. Szaty ślubne i koronacyjne królowych  /272

4.5.3. Tkaniny w ceremoniach pogrzebowych królów  /275

4.5.4. Tkaniny w ceremoniach pogrzebowych królowyc  /281

4.5.5. Ubiory i tkaniny w egzekwiach z okazji śmierci obcych monarchów  /284

4.5.6. Ubiory grobowe królów i królowych z dynastii jagiellońskiej  /285

4.5.7. Ubiory żałobne i szaty wdowie  /292

4.5.8. Szaty wdowie na nagrobkach Bony i Anny Jagiellonki  /299

4.6. Barwy, emblemy, klejnoty oraz herby - ubiory jako nośnik treści symbolicznych  /300

4.7. Ubiory i tkaniny jako podarunki  /315

4.8. Podsumowanie  /323

Zakończenie  /325

Summary  /329