Sowietyzacja języka niemieców rosyjskich w latach 20 i 30 XX w. Tom 1 cz. 2

Autorzy: Jolanta Mędelska, Marek Cieszkowski, Michał Sobczak

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 639

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 24,00 cm

Seria: Sowietyzacja Niemców rosyjskich i stan ich języka (do 1941 roku)

Uwagi - okładka i brzegi stron z lekkimi zabrudzeniami

"Zamierzaliśmy zbadać i opisać język mniejszości niemieckiej zamieszkującej Związek Radziecki w okresie międzywojennym, czyli w pierwszych dziesięcioleciach po rewolucji październikowej, w tym bowiem czasie w języku tzw. Niemców rosyjskich rozpoczęły się przemiany, które wytyczyły kierunki ewolucji języka Niemców rosyjskich w okresie władzy radzieckiej i trwały aż do upadku ZSRR. Początkowo przeobrażenia były gwałtowne, zachodziły przede wszystkim w leksyce. Modyfikacja niemczyzny w nowych warunkach polityczno-społecznych doprowadziła do powstania jej swoistej odmiany terytorialno-chronologicznej: radzieckiego (sowieckiego) języka niemieckiego. Wariant ten poprzedził niemczyznę NRD, która jednak nie była ani jego kontynuatorką, ani odgałęzieniem. Przypominała go pod wieloma względami, czerpała z niego specyficzną, już gotową niemiecką leksykę nazywającą niektóre radzieckie realia, ale rozwijała się własnym torem. Nasz projekt badawczy zrodził się pod wpływem wcześniejszych (też pionierskich) studiów nad językiem Polaków zamieszkujących w okresie międzywojennym Związek Radziecki, czyli nad wczesną polszczyzną radziecką. Przeglądając teksty niemieckie powstałe w ZSRR w latach 20. i 30., dostrzegliśmy w nich zbieżności z tekstami polskimi pochodzącymi z tego samego obszaru i z tego samego okresu. Wysunęliśmy tezę o powstaniu radzieckich odmian języków narodowych.Język Niemców rosyjskich w początkach jego sowietyzacji, tj. w latach 20. i 30., nie był wcześniej przedmiotem badań. Studia nad radzieckim wariantem języka niemieckiego poprzedziliśmy badaniem losów Niemców rosyjskich. Dzieje bowiem tego specyficznego etnosu splotły się nierozerwalnie z historią jego języka, wycisnęły na nim piętno"

(Od autorów)

Spis treści:

1. Rosja na początku XX stulecia      /21 

1.1. Sytuacja w Rosji przed rewolucjami 1917 roku     /21 

1.1.1. Rozwój gospodarczy i społeczno-polityczny    /21 

1.1.2. Powstanie partii politycznych    /29 

1.1.3. Wojna rosyjsko-japońska 1904-1905     /32 

1.1.4. Rewolucja w latach 1905-1907   /34 

1.1.5. Reformy Piotra Stołypina    /37 

1.1.6. Rosja w I wojnie światowej     /41

1.2. Rewolucje 1917 roku i wojna domowa     /45

1.2.1. Rewolucja lutowa    /46

1.2.2. Okres między rewolucją lutową a październikową    /49

1.2.3. Rewolucja październikowa     /53

1.2.3.1. Przebieg wydarzeń     /53

1.2.3.2. Polityka bolszewików w okresie ustanawiania władzy radzieckiej    /55

1.2.4. Rosja w czasie wojny domowej     /63

2. Sytuacja polityczna, gospodarcza, społeczna i kulturalna w Rosji w latach 20. i 30 XX w.    /75

2.1. Sytuacja polityczna     /75

2.1.1. Polityka wewnętrzna    /75

2.1.2. Polityka zagraniczna    /84

2.2. Polityka gospodarcza     /88

2.2.1. Ekonomiczno-społeczne skutki komunizmu wojennego     /88

2.2.2. Nowa Polityka Ekonomiczna     /88

2.2.3. Kolektywizacja rolnictwa     /94

2.2.4. Industrializacja     /98

2.3. Społeczne skutki polityki bolszewików     /102

2.4. Polityka kulturalno-oświatowa     /113

2.4.1. Walka z analfabetyzmem    /113

2.4.2. Szkolnictwo    /115

2.4.3. Nauka    /119

2.4.4. Propaganda    /121

2.4.5. Prasa    /124

2.4.6. Literatura     /125

2.4.7. Sztuka     /129

2.4.8. Film    /132

2.4.9. Muzyka     /133

2.4.10. Religia    /135

2.5. Leninowska „Nowa polityka narodowościowa”     /140

3. Położenie polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturalne mniejszości niemieckiej w międzywojennym ZSRR    /153

3.1. Sytuacja polityczna    /155

3.1.1. Mniejszość niemiecka wobec wydarzeń końca drugiego dziesięciolecia XX w.    /155

3.1.1.1. Dążenie mniejszości niemieckiej do samorządności po rewolucji lutowej    /155

3.1.1.1.1. Próby jednoczenia się Niemców rosyjskich     /156

3.1.1.1.2. Polityczne różnicowanie się Niemców rosyjskich    /159

3.1.1.1.3. Próby uzgodnienia stanowiska Niemców rosyjskich w przededniu wyborów do ziemstw i Konstytuanty   /160

3.1.1.1.4. Niepowodzenie w wyborach do Konstytuanty. Słabnięcie dążeń do autonomii    /160

3.1.1.2. Nacisk polityczny na mniejszość niemiecką w początkach władzy bolszewików    /161

3.1.1.3. Utworzenie autonomicznego Obwodu Niemców Powołża     /162

3.1.1.4. Starania o utworzenie niemieckiej autonomii na południu Ukrainy    /167

3.1.1.5. Dążenie Niemców zakaukaskich do zapewnienia sobie bezpieczeństwa   /168

3.1.1.6. Próby samoorganizowania się Niemców syberyjskich     /169

3.1.1.7. Niemcy rosyjscy w czasie wojny domowej     /169

3.1.1.8. Niemcy rosyjscy w obliczu polityki komunizmu wojennego   /177

3.1.1.9. Klęska głodu jako jeden ze skutków komunizmu wojennego    /183

3.1.1.10. Bunty i powstania ludności niemieckiej przeciwko władzy radzieckiej w początkach lat 20. XX w    /194

3.1.2. Mniejszość niemiecka w polityce bolszewików lat 20. i 30. XX w.   /199

3.1.2.1. Leninowska nowa polityka narodowościowa. Autochtonizacja     /199

3.1.2.1.1. Utworzenie autonomicznej republiki nadwołżańskiej i administracyjno-kulturalnych rejonówautonomicznych     /200

3.1.2.1.1.1. Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka Niemców Powołża     /200

3.1.2.1.1.2. Administracyjno-kulturalne niemieckie rejony autonomiczne i rady wiejskie     /208

3.1.2.1.2. Niemcy rosyjscy w szeregach partii komunistycznej i innych organizacji     /215

3.1.2.1.2.1. Sytuacja w Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej Niemców Powołża     /218

3.1.2.1.2.2. Sytuacja na innych obszarach   /225

3.1.2.2. Polityczne represje antyniemieckie w latach 30. XX w.     /233

3.1.2.2.1. Represje w Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej Niemców Powołża    /237

3.1.2.2.2. Represje na innych obszarach   /242

3.2. Sytuacja ekonomiczna    /255

3.2.1. Ekonomiczno-społeczne skutki komunizmu wojennego dla mniejszości niemieckiej     /255

3.2.2. Mniejszość niemiecka w obliczu Nowej Polityki Ekonomicznej     /258

3.2.3. Kolektywizacja rolnictwa     /277

3.2.3.1. Przebieg kolektywizacji gospodarstw niemieckich     /277

3.2.3.2. Ruch emigracyjny jako skutek kolektywizacji     /303

3.2.3.3. Klęska głodu spowodowana przez kolektywizację    /310

3.2.4. Industrializacja     /322

3.3. Społeczne skutki polityki bolszewików wobec mniejszości niemieckiej     /333

3.4. Polityka kulturalno-oświatowa     /336

3.4.1. Walka z analfabetyzmem     /336

3.4.2. Szkolnictwo    /345

3.4.3. Inne działania na rzecz rozwoju oświaty i kultury     /406

3.4.4. Działalność wydawnicza     /418

3.4.5. Nauka    / 426

3.4.6. Propaganda     /430

3.4.7. Prasa     /438

3.4.8. Literatura    /461

3.4.9. Teatr     /474

3.4.10. Sztuka     /481

3.4.10.1. Architektura     /481

3.4.10.2. Malarstwo     /484

3.4.10.3. Rzeźba     /486

3.4.10.4. Muzyka    /487

3.4.10.5. Film     /494

3.4.11. Życie religijne     /496

3.4.11.1. Działania antyreligijne wymierzone w mniejszość niemiecką     /496

3.4.11.2. Z życia religijnego mniejszości niemieckiej na poszczególnych obszarach    /509

3.4.12. Kultura materialna     /527

4. Deportacja     /528

4.1. Atmosfera polityczna wokół Niemców rosyjskich w przededniu II wojny światowej     /529

4.2. Masowe deportacje ludności niemieckiej    /530

5. Bibliografia     /547

5.1. Wykaz skrótów wydawnictw periodycznych i prac zbiorowych    /547

5.2. Literatura cytowana     /551

5.3. Źródła internetowe     /567

5.4. Wykaz skrótów słowników, atlasów, wydawnictw encyklopedycznych    /568

5.5. Skrótowce     /568

Summary     /571

Zusammenfassung     /582

Резюме    /594

Aneks    /607