Służba domowa w miastach na ziemiach polskich od połowy XVIII do końca XIX wieku

Autor: Radosław Poniat

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 328

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Służba domowa, choć jeszcze sto lat temu powszechnie zatrudniana, nie budziła jak dotąd dużego zainteresowania polskich historyków, którzy jeśli już o niej pisali, to sporadycznie i raczej w odniesieniu do domów arystokracji lub bogatej burżuazji. Prezentowana tu książka stanowi pierwszą monografię poświęconą służbie funkcjonującej w polskich miastach w XVIII i XIX wieku. Jej podstawę źródłową stanowią spisy ludności, akty normatywne, materiały sądowe, poradniki i publicystyka, dzięki którym przedstawiono liczebność służby domowej w dawnych populacjach miejskich, jej strukturę demograficzną, rolę odgrywaną w funkcjonowaniu gospodarstw domowych. Praca służącego została zanalizowana w kontekście wieku wykonujących ją jednostek, kwestii takich, jak: podejmowanie i opuszczanie zawodu, zmiany miejsca zatrudnienia, migracje. Wiele uwagi poświęcono przemianom zachodzącym w omawianym okresie, nowym regulacjom prawnym, feminizacji, kształtowaniu się nowego sposobu postrzegania służby domowej. Otrzymane wyniki zostały porównane z danymi dotyczącymi innych państw europejskich.

Spis treści:

Podziękowania /7

Wstęp /9

Rozdział 1. Charakterystyka badanych miast /33
 

Terytorium /34
Ludność /36
Gospodarka /40
Infrastruktura miejska /47
Podsumowanie /54

Rozdział 2. Służba domowa w dyskursie publicznym /56

Milczenie o służbie /59
Praca służby jako praca nieprodukcyjna /60
Służący w oczach pracodawców /62
Publikacje skierowane do służących /68
Podsumowanie /74

Rozdział 3. Służba i prawo /78

Rzeczpospolita szlachecka /79
Zabór austriacki /90
Zabór pruski /97
Królestwo Polskie /103
Rzeczpospolita Krakowska /109
Podsumowanie — jedność mimo różnic /112

Rozdział 4. Służący w strukturach demograficznych /118

Służący w populacji miast /128
Służący wśród aktywnych zawodowo /134
Struktura płci /138
Wiek służących /142
Stan cywilny /159
Struktura etniczna służących /163
Ruchliwość przestrzenna służących /166
Podsumowanie — od life-cycle servants do... /175

Rozdział 5. Służący i ich pracodawcy /179

Służący w gospodarstwach domowych /179
Struktura społeczna pracodawców /197
Przynależność etniczna pracodawców /207
Podsumowanie — powszechność zatrudniania służących /213

Rozdział 6. Praca i życie codzienne służących /216

Przyczyny wejścia do zawodu /219
Trwanie zatrudnienia /229
Opuszczenie zawodu /240
Obowiązki służących /244
Wynagrodzenia /260
Relacje z pracodawcami /272
Życie płciowe służących /281
Służący w społeczeństwie miejskim /287
Podsumowanie /290

Zakończenie /292

Wykaz skrótów /299

Bibliografia /300

Spis tabel i wykresów /325