Sieć wodna średniowiecznego Krakowa i jej gospodarcze wykorzystanie

Autor: Jacek Laberschek

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 182 + 4 mapy

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Celem oddanej do rąk Czytelnika książki jest istotne wzbogacenie dotychczasowej wiedzy historycznej o średniowiecznym Krakowie. Przedmiotem badań autora stała się sieć hydrograficzna ówczesnej stolicy Polski i stopień jej gospodarczego wykorzystania przez mieszkańców krakowskiego zespołu miejskiego, czyli ludność Krakowa, Kazimierza i Kleparza. Autor zwrócił uwagę na szczególną rolę Wisły, która stanowiła naturalną osłonę dla grodu, a później zamku krakowskiego, służyła miejscowym rybakom jako niezwykle zasobne łowisko ryb, była też wykorzystywana do spławiania drewna z silnie zalesionych terenów księstwa oświęcimskiego i Zatorskiego oraz do transportu ryb z okolic górnej Wisły, a także Soły i Skawy. W gospodarce średniowiecznego Krakowa ważną rołę odgrywały też lewobrzeżne dopływy Wisły, a szczególnie Rudawa, której naturalne koryto (Nieciecza) i liczne sztuczne odnogi (Norbertańska, Kawiorska, Królewska) dostarczały energii do poruszania licznych młynów usytuowanych wokół Krakowa, zasilały liczne podkrakowskie jeziora i stawy rybne oraz odprowadzały ścieki miejskie. Istotną rolę gospodarczą odgrywały też inne dopływy Wisły, a mianowicie Prądnik, Dłubnia oraz prawobrzeżny dopływ - Wilga. W przypadku średniowiecznego i renesansowego Krakowa miało miejsce maksymalne wykorzystanie zasobów wodnych miejscowych rzek i zbiorników wody stojącej i z tego względu ówczesną aglomerację krakowską można przyrównać do żywego organizmu żyjącego w symbiozie z otoczeniem wodnym, a więc w łączności ze środowiskiem naturalnym.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp   /7

Sieć hydrograficzna 

Okres przedlokacyjny (do 1256 roku)   /37

1. Wisła (koryta rzeki)  /37

2. Sanka  /48

3. Rudawa  /48

4. Prądnik  /50

5. Dłubna  /53

6. Wilga  /55

7. Drwina  /56

8. Srawa (Serafa)  /56

Okres urbanizacji i przeobrażeń (II połowa XIII - I połowa XVI wieku)   /57

1. Wisła (koryta rzeki)  /57

1.1. Wisła (odcinek zachodni)   57

1.2. Zwierzyniecka odnoga Wisły   /58

1.3. Dębnicka odnoga Wisły   /61

1.4. Wylewy Wisły dębnickiej  /62

1.5. Stara Wisła i jej koryta  /62

1.6. Wykorzystanie gospodarcze Starej Wisły   /65

1.7. Zagrożenia powodziowe ze strony Starej Wisły   /69

1.8. Zakazimierska zwana Niecieczą  /70

1.9. Wisła (odcinek wschodni)   /72

2. Wisła (funkcje transportowe rzeki)   /75

3. Wisła (jeziora i stawy w pasie zalewowym wszystkich koryt tej rzeki)   /79

4. Wisła (wyspy rzeczne)  /80

5. Wisła w aspekcie kulturowym  /82

6. Dopływy Wisły   /84

6.1. Sanka   /84

6.2.1. Rudawa (koryto główne, Nieciecza)  /85

6.2.2. Wykorzystanie gospodarcze Niecieczy  /88

6.2.3. Kawiorska młynówka  /93

6.2.4. Wykorzystanie gospodarcze kawiorskiej młynówki   /94

6.2.5. Młynówka Królewska  /96

6.2.6. Wykorzystanie gospodarcze Młynówki Królewskiej   /98

6.2.7. Wodociąg na Młynówce Królewskiej  /102

6.2.8. Odnoga wschodnia Młynówki Królewskiej i jej znaczenie gospodarcze  /103

6.2.9. Odnoga zachodnia Młynówki Królewskiej i jej znaczenie gospodarcze   /105

6.2.10. Funkcje obronne Młynówki Królewskiej  /108

6.2.11. Młynówka Olszanicka i Młynówka Bronowicka  /111

6.2.12. Młynówka Norbertańska  /112

6.2.13. Dopływy Rudawy  /114

6.3. Prądnik i jego młynówki (obiekty gospodarcze)  /115

6.3.1. Dopływy Prądnika  123

6.4. Dłubnia  /124

6.4.1. Luborzyczka, dopływ Dłubni  /130

6.5. Skawinka  /131

6.5.1. Dopływy Skawinki  /133

6.6. Sidzinka  /133

6.7. Wilga (koryto rzeki)   /134

6.7.1. Wykorzystanie gospodarcze Wilgi  /137

6.7.2. Dopływy Wilgi  /138

6.8. Srawa (Serafa)   /139

6.9. Drwinia  /140

Uwagi końcowe   /141

Wykaz skrótów   /149

Bibliografia  /151

Abstract  /162

Indeks osobowy   /163

Indeks toponimiczny  /171

Spis map   /183