Sfinks słowiańskiej sfragistyki – plomby „typu drohiczyńskiego” z Czermna...., tom 6, cz. 1 i cz. 2 - komplet

Redakcja części 1: Aleksander Musin, Marcin Wołyszyn

Autorzy części 2: Iwona Florkiewicz, Adrian Jusupovic, Aleksandr Musin 

Redaktor części 2: Marcin Wołoszyn

Rok wydania: 2019

Liczba stron części 1: 1128

Liczba stron części 2: 626

Okładka: twarda

Format: 21,00 cm x 30,00 cm

Książki w językach: polskim i angielskim

Drogi Czytelniku! Książka, którą masz przed sobą jest próbą odpowiedzi środowiska naukowego na wyzwanie rzucone już ponad 100 lat temu mediewistom przez „Sfinksa słowiańskiej sfragistyki”, czyli plomby ołowiane określane też jako bulle „typu drohiczyńskiego”.

Chodzi o maleńkie przedmioty, przeciętnie o rozmiarach 0,7–1,7 mm, odciskane na krążkach ołowiu o różnym, często nieregularnym kształcie (koliste, owalne, prostokątne, zbliżone do kwadratu czy wycinka koła). Na ich powierzchniach umieszczano rozmaite znaki, litery, symbole oraz przedstawienia świętych, aniołów, osób świeckich, a także zwierząt, w tym ptaków.

W początku XX w. Karol Bołsunowski (1838–1924), zauważył, że „ołowianki”, jak nazywał plomby, charakteryzują się: „[…] zagadkowością swego pochodzenia, a szczególnie niezwykłym bogactwem znaków symbolicznych, z których każdy można by poczytywać za małego «Sfinksa» sfragistycznego”. Używając tej nazwy odwołał się do pracy Iwana Tołstoja (1858–1916), który znaki Rurykowiczów umieszczone na monetach kijowskich kniaziów nazwał zagadkowymi. Te znaki, jak i bulle, na których je odciskano do tej pory pozostają zagadką godną tego mitycznego stworzenia.

W Europie Wschodniej plomby opatrzone tymi znakami należą to najliczniej reprezentowanej kategorii znalezisk sfragistycznych, a ich liczba stale rośnie. W latach 90. ubiegłego wieku badacze dysponowali informacjami o około 15000 plomb, dzisiaj znamy ich już ponad 30000. Wraz z ujawnianiem nowych miejsc znalezisk poszerzył się też obszar ich występowania. Gdy pod koniec XX w. było to 40 miejscowości, to obecnie mówimy już o ponad 900!

W historiografii Europy Wschodniej plomby zwykle datowano na wiek XI – 1. połowę XIII i zaliczano do zabytków z okresu przedmongolskiego, tzn. z epoki poprzedzającej inwazję tatarsko-mongolską z lat 1237–1240, która – jak uważano – niszcząc wytwórczość, handel, system podatkowy, zburzyła podstawy cywilizacyjne społeczeństw Europy Wschodniej, wchodzących w skład „imperium Rurykowiczów”. Abstrahując od ogólnej oceny wydarzeń z połowy XIII w. należy stwierdzić, że zaniechanie praktyki stosowania plomb nie nastąpiło na tym rozległym terenie w tym samym czasie, ale poszczególne części imperium różniły się w tym względzie. Na ziemi halickiej, wołyńskiej oraz w Polsce (Mazowsze) posługiwano się nimi jeszcze w 1. połowie XIV w. Znajdowane są tam one razem z plombami tekstylnymi i handlowymi pochodzącymi z Europy Zachodniej. Jednocześnie, w czasie wykopalisk w Nowogrodzie i Moskwie wśród materiałów czternastowiecznych ujawniono małe plomby, których kontekst znalezienia, konstrukcja, wygląd, a przypuszczalnie także funkcja jest bliski plombom z okresu „przedmongolskiego”. Z pewnością takie bulle były również stosowane w XIV w., chociaż na niektórych obszarach praktyka ich używania uległa wyraźnym zmianom.

Wyzwanie, jakie te znaleziska stawiają przed środowiskiem uczonych wynika nie tylko z ich ogromnej i stale rosnącej liczby czy trudności z usystematyzowaniem oraz datowaniem. Jest ono wieloaspektowe.

ze Wstępu
Aleksandr Musin, Marcin Wołoszyn

Spis treści części 1:

Aleksandr Musin, Marcin Wołoszyn „Sfinks” słowiańskiej sfragistyki – ołowiane plomby „typu drohiczyńskiego”: wprowadzenie

I. Średniowieczny Drohiczyn i plomby ołowiane „typu drohiczyńskiego”: Historia badań, analiza danych archeologicznych i przekazów pisanych, wybrane kolekcje plomb

Michał Dzik, Adrian Jusupović Średniowieczny Drohiczyn w świetle źródeł archeologicznych i pisanych

Dorota Malarczyk „…pieczęć z wizerunkiem króla” – przekaz Abū-Hāmid al-Ġharnātīego na temat użycia czarnego ołowiu w Europie Wschodniej

Kirył Orłow, Ołowiane plomby z Drohiczyna z kolekcji Karola Bołsunowskiego w zbiorach Państwowego Muzeum Ermitażu: uwagi na temat ich przechowywania, konserwacji, opracowania oraz publikacji

Joanna Cichońska, Andrzej Piotrowski Historia kolekcji wczesnośredniowiecznych plomb ołowianych ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie

Anna Bochnak, Kolekcja plomb „typu drohiczyńskiego” w zbiorach Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie

II. Ołowiane plomby „typu drohiczyńskiego” w Europie środkowo-wschodniej i wschodniej: rozprzestrzenienie znalezisk

Piotr Gajdukow, Rozprzestrzenienie znalezisk wczesnośredniowiecznych plomb ołowianych w Europie Środkowo-Wschodniej i Wschodniej: katalog

III. Ołowiane plomby „typu drohiczyńskiego” w Europie środkowo-wschodniej i wschodniej: problemy badawcze – ikonografia

Siergiej Bielecki, Aleksandr Musin, Znaki Rurykowiczów z terenu Europy Środkowo-Wschodniej i Wschodniej: historia badań

Siergiej Bielecki, Znaki Rurykowiczów: książęca symbolika heraldyczna Europy Wschodniej w X-XIII wieku

IV. Ołowiane plomby „typu drohiczyńskiego” w Europie środkowo-wschodniej i wschodniej: problemy badawcze – kontekst archeologiczny (wybrane przykłady)

IV.1. Rosja

Olga Tarabardina, Dendrochronologia a rozkład chronologiczny ołowianych plomb z terenu średniowiecznego Nowogrodu w świetle wyników badań wykopaliskowych z lat 2000-2017

Michaił Pietrow, Średniowieczne ołowiane plomby z Końca Sławienskiego w Nowogrodzie

Wiaczesław Wołchonski, Wiktor Singh Ołowiane plomby z XII w. odkryte w obrębie sadyby „Ж” (wykop Troickij) w Końcu Ludynskim średniowiecznego Nowogrodu

Siergiej Bielecki, Staroruskie ołowiane plomby ze Starej Ładogi

Siergiej Toropow, Jelena Toropowa Średniowieczne plomby ołowiane z badań wykopaliskowych w Starej Russie

Siergiej Bielecki, Roman Wierietiuszkin, Konstantin Gorłow, Nikołaj Kurgnow Plomby ołowiane z badań kurskiego dietińca: badania i restauracja

IV.2. Ukraina

Glib Iwakin, Dmitro Bibikow, Wsievołod Iwakin, Wiaczesław Baranow Nowe znaleziska sfragistyczne z obszaru wczesnośredniowiecznego Kijowa

IV.3. Białoruś

Wadzim Koszman, Mikałaj Pławinski Plomby ołowiane z wykopalisk średniowiecznego Mińska i okolic: znaleziska archeologiczne i ich kontekst

IV.4. Polska

Mariusz Błoński, Mateusz Bogucki Wczesnośredniowieczne plomby w „typie drohiczyńskim” z Nasielska: krótka prezentacja znalezisk

Jakub Affelski, Mateusz Bogucki Wczesnośredniowieczna plomba ołowiana z osady w miejscowości Poniaty Wielkie, pow. pułtuski

Maciej Trzeciecki, Wczesnośredniowieczne plomby w „typie drohiczyńskim” z Płocka: krótka prezentacja znalezisk

Izabela Jakubowska, Wczesnośredniowieczne ołowiane plomby z Pułtuska: krótka prezentacja

***

Barbara Chudzińska, Aleksandr Musin Indeks (konkordancja) nazw geograficznych i historycznych

***

Marcin Wołoszyn Lista instytucji, które zgodziły się na publikację rycin oraz zdjęć chronionych prawem autorskim

Spis treści części 2:

 Marcin Wołoszyn, Plomby „typu drohiczyńskiego” z Czermna: kilka uwag wprowadzenia

***

Tomasz Dzieńkowski, Iwona Florkiewicz, Marcin Wołoszyn, Wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy w Czermnie: esej wprowadzający

Iwona Florkiewicz, Adrian Jusupović, Aleksandr Musin, Plomby ,,typu drohiczyńskiego” z Czermna: katalog znalezisk

Aleksandr Musin, Sergiej Toropow przy udziale Anny Łożkiny, Plomba towarowa z Tournai znaleziona w Czermnie (Polska) i jej kontekst europejski

***

Аldona Garbacz-Klempka, Ewa Pańczyk, Małgorzata Perek-Nowak, Jakub Dudek, Badania metaloznawcze plomb ołowianych „typu drohiczyńskiego”: wprowadzenie

Аldona Garbacz-Klempka, Badania metaloznawcze wybranych plomb ołowianych „typu drohiczyńskiego” z Czermna

Аldona Garbacz-Klempka, Badania metaloznawcze plomb ołowianych „typu drohiczyńskiego” z kolekcji Muzeum Regionalnego w Drohiczynie

Аldona Garbacz-Klempka ,Badania metaloznawcze plomb ołowianych „typu drohiczyńskiego” z kolekcji Muzeum Podlaskiego w Białymstoku

Аldona Garbacz-Klempka, Badania metaloznawcze plomb ołowianych „typu drohiczyńskiego” z kolekcji Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie

Аldona Garbacz-Klempka, Badania metaloznawcze plomb ołowianych „typu drohiczyńskiego” z kolekcji Gabinetu Numizmatycznego Muzeum Narodowego w Krakowie

***

Barbara Chudzińska, Aleksandr Musin, Indeks (konkordancja) nazw geograficznych i historycznych