Sarmatyzm i Prusy na przełomie XVIII i XIX wieku

Autor: Dariusz Łukasiewicz

Rok wydania: 2015

Liczba stron: 540

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Praca Dariusza Łukasiewicza Sarmatyzm i Prusy na przełomie XVIII i XIX wieku jest odpowiedzią na przesadną gloryfikację sarmatyzmu, jaka ma miejsce w ostatnich dziesięcioleciach w Polsce. Autor prezentuje rozważania dotyczące ważnych elementów pozytywnej modernizacji we wszystkich sferach rozwoju cywilizacyjnego na ziemiach zaboru pruskiego, dając bardziej wyważony obraz stosunków polsko-niemieckich. W ten sposób – jak sam twierdzi – stawia opór dławiącej pruskiej i niemieckiej kolonizacji ideologicznej, materialnej i kulturalnej indoktrynacji prowadzonej przez potężne, nowoczesne uniwersytety niemieckie od dwustu lat.

Spis treści: 

Rozdział 1. Sarmatyzm, Prusy i nowoczesność /9

Odreagowanie rozbiorów, potem wojny przez historiografię /11
Kazimierz Jarochowski, Adam Skałkowski, Kazimierz Zimmermann /21
Michał Bobrzyński, Tadeusz Korzon, Szymon Askenazy, Józef Feldman /23
Negatywny obraz Polski w Prusach. Polska reakcja obronna na niego /26
Modernizacja pruska /28
Jednostronne widzenie Prus w obecnej Polsce /42
Apologia sarmatyzmu /44
Negatywny wizerunek sarmatyzmu panował nie tylko w PRL-u /54
Pijaństwo sarmackie jako symbol upadku obyczajów /56
Przeciw oświeceniowym stereotypom /61
Ataki na absolutyzm oświecony /69
Prusy i Polska w Europie Wschodniej /72
Szkoła poznańska /77
Rozbiory samozawinione /80
Bolesław Prus, Stanisław Brzozowski, Roman Dmowski /89
Anachroniczność sarmatyzmu /91
Klientela /94
Próżniactwo, swoboda obyczajowa i zamiłowanie do luksusu /100
Rasizm szlachecki i system patriarchalny /101
Religijność /107
Położenie chłopów /110
Oświecenie i modernizacja /121

Rozdział 2. Wieś i włościanie /124

Sytuacja społeczna i gospodarcza chłopów /124
Przypadek Galicji /126
Zbiegostwo, ludzie luźni, przyjmowanie poddaństwa i małżeństwa poddanych /128
Pańszczyzna /134
Propinacja /136
Sądownictwo patrymonialne /137
Praca najemna, czynsze /139
Kolonizacja /140
Regres na skutek wojen, zmniejszenie wielkości gospodarstw /143
Pomoc dworu /145
Stanowisko Jana Rutkowskiego /148
Wyżywienie włościan /149
Sytuacja na wsi w Prusach /149
Wieś południowo- i zachodniopruska w opiniach współczesnych /157
Próby reform włościańskich w Prusach Południowych /172

Rozdział 3. Miasta i ich reforma /183

Miasta przed rozbiorami - Polska i Prusy /184
Miasta prywatne /187
Próby poprawy sytuacji w epoce stanisławowskiej /189
Miasta w Prusach: Berlin /192
Pod zaborem pruskim /195
Reformy /203
Małe miasta - przypadek Koźmina /206
Miasto średnie - Leszno /247

Stosunki polityczne, prawne, administracyjne i podatkowe /247
Zabudowa /258
Ludność /262
Struktura zawodowa /269
Szkolnictwo /274

Miasta "duże" - Poznań, Warszawa /277

Poznań /278
Warszawa /287

Rozdział 4. Zdrowie, higiena i brud /296

Splot modernizacyjny /296
Służbia zdrowia i walka z ubóstwem /303
Ocena sytuacji zdrowotnej na ziemiach polskich przez władze pruskie /305
Stereotypy etniczne /319
Organizacja służby zdrowia i informacji statystycznych /321
Próby poprawy sytuacji sanitarnej miast /325
Działania w dziedzinie położnictwa /328

Rozdział 5. Edukacja /331

Szkolnictwo /332

Szkolnictwo niższe /337
Szkoły średnie /341
Szkolnictwo prywatne /343

Edukacja dziewcząt /346
Zmiany w myśleniu o edukacji kobiet w Prusach i praktyka /348
Pruskie oświeceniowe reformy szkolnictwa a kobiety /353
Edukacja kobiet pod zaborem pruskim (Prusy Południowe) /357

Regulamin Instytutu panny Vaucher, 1803 r. /363

Szkolnictwo położnicze /370

Rozdział 6. System fiskalny, kredyty, ubezpieczenia i emerytury /378

Niedowład fiskalny sarmatyzmu /378
Pruski system fiskalny /384
Zabór pruski /387
Wydatki na wojsko /390
Rolny podatek dochodowy - kontrybucja /395
Ubezpieczenia /421
Założenie hipoteki i kredyt hipoteczny /422
Emerytury /426
Charakterystyka zmian cywilizacyjnych /427

Rozdział 7. Życie codzienne pod zaborem pruskim /430

Moda na Francję /430
Prusacy w Polsce /439
Styl życia szlachty /450
Klientela i pijaństwo /456
Zwierzęta /461
Korupcja /463

Rozdział 8. Służba domowa /467

Dom /467
Liczebność służby kobiecej /467
Miejsce służącej w rodzinie /470
Przemoc wobec służących /478
Dzieciobójstwo /480
Porzucenia /482
Negatywny stereotyp służącej /484
Zakończenie /485

Abstract /487

Bibliografia /489
Indeks osób /522