Rozrzutność i skąpstwo w tradycji kulturowej i rzeczywistości

Praca zbiorowa

Rok wydania: 2005

Liczba stron: 288

Okładka: twarda

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

"Wystawność staropolska rzuciła się w oczy cudzoziemcom, którzy byli wyczuleni przede wszystkim na to, co różniło Rzeczpospolitą od ich rodzinnego kraju. Na zachodzie Europy zaś, wraz z początkami kapitalizmu, pieniądz zaczął odgrywać zupełnie inną rolę niż w warunkach wtórnej feudalizacji, którą przechodziła Polska XVII w. W Anglii czy Niderlandach pieniądz lokowano w rozliczne przedsiębiorstwa wczesnokapitalistycznego, których u nas brakowało. Tam zaczyna się - częściowo pod wpływem reformacji - głoszenie nakazu oszczędności. Hasło ograniczania potrzeb, unikania wystawnych uczt, skrzętnego gromadzenia kapitałów jest wcielane w życie przede wszystkim przez pozostające pod wpływem ideologii purytańskiej mieszczaństwo holenderskie lub angielskie, na których wzoruje się nowa szlachta. [...]

W Polsce ustawy antyzbytkowe dotyczyły jedynie mieszczan, do spraw szlachty nikt się pod tym względem nie wtrącał. Wprawdzie na sejmie 1621 r. książę Jerzy Zbaraski wystąpił z gorącym apelem o ograniczenie zbytku, ale równocześnie przyznawał, iż nie można wolnemu narodowi (czytaj: szlachcie) zabronić ubierać się w co tylko zechce. Jedynie pusta sakiewka mogła uniemożliwić nabycie kosztownego stroju, gdy tymczasem we Francji, na przykład, król starał się ograniczyć zbyt kosztowne szczegóły ubioru swych dworzan czy wymyślne fryzury pań."

(fragment Wstępu)

Spis treści:

J. Tazbir - Wstęp  /7

M. Drozdowski - Stosunek państwa i społeczeństwa do pieniądza w epoce nowożytnej  /21

J. Kracik - Kredyt i lichwa jako zjawiska społeczne  /35

C. Leszczyńska, Ł. Lisiecka  - Od banku pobożnego do banków państwowych i prywatnych: banki w Polsce, ich rola ekonomiczna, społeczna i kulturowa  /51

A. K. Banach - Centusie krakowscy - charakter czy konieczność  /83

J. Hoff - Wzorce i poradniki dobrego gospodarowania adresowane do elit społecznych oraz mieszczan i chłopów w XIX wieku  /105

W. Molik - Rozrzutność i oszczędność ziemiaństwa polskiego w zaborze pruskim w XIX i na początku XX wieku  /133

Noty o autorach  /157