Rodzina szlachecka w Polsce przedrozbiorowej. Studium demograficzne

Autor: Piotr Guzowski

Rok wydania: 2020

Ilość stron: 269

Oprawa: twarda

Format: 16,0 cm x 23,5 cm

Seria: DISSERTATIONES, t.28

"Celem niniejszej książki jest wypełnienie powstałej przez dziesięciolecia luki badawczej związanej z demografią najważniejszej grupy społecznej Polski przedrozbiorowej i zarysowanie demograficznych ram jej funkcjonowania, mających wpływ na życie codzienne jednostek i większych wspólnot, system polityczny, gospodarczy, przepisy prawne i wiele aspektów kultury szlacheckiej. Spośród wyróżnianych w literaturze sposobów podejścia do dziejów rodziny, a więc historyczno-prawnego, psychoanalitycznego, emocjonalnego, ekonomicznego i demograficznego, ten ostatni na gruncie polskim i w tematyce szlacheckiej chyba w największym stopniu wymaga uzupełnienia.

Zakres chronologiczny pracy jest stosunkowo szeroki, obejmuje okres późnego średniowiecza i początki epoki nowożytnej, do końca istnienia I Rzeczypospolitej. Czas ten charakteryzował się względną stabilnością preindustrialnego reżimu demograficznego, podobnymi ekonomicznymi warunkami egzystencji, związanymi z gospodarką rolno-hodowlaną i systemem folwarcznym, a także zazwyczaj wiejskim środowiskiem życia. Zgromadzone na potrzeby pracy dane dotyczą szlachty koronnej różnych regionów kraju, w sensie etnicznym obejmując nie tylko ludność polską, ale również przedstawicieli szlacheckich rodów Prus Królewskich, często niemieckiego pochodzenia, czy też mieszkańców pogranicza polsko-ruskiego (ziemie: sanocka, przemyska czy chełmska)."

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Spis tabel /7

Spis wykresów /11

Wstęp /13

Stan badań /16
Cel badań i struktura pracy /26

Rozdział 1. Rodzina szlachecka w późnym średniowieczu /33

1.1. Dotychczasowe poglądy na kondycję demograficzną rodziny szlacheckiej /33
1.2. Księgi ziemskie i grodzkie jako źródło danych demograficznych /35
1.3. Wiek zawierania małżeństw /41
1.4. Wiek zawierania małżeństw przez kawalerów /45
1.5. Wiek zawierania małżeństw przez panny /54
1.6. Długość trwania małżeństw /56
1.7. Rozpad rodziny i małżeństwa powtórne /63
1.8. Liczba dzieci /67
1.9. Wiek w chwili zgonu i przeciętne trwanie życia /77
1.10. Społeczne konsekwencje uwarunkowań demograficznych rodziny szlacheckiej w późnym średniowieczu /80

Rozdział 2. Rodzina szlachecka w okresie wczesnonowożytnym w świetle danych genealogicznych /87

2.1. Wiek zawierania pierwszych małżeństw /91
2.2. Długość trwania małżeństw /99
2.3. Rozpad rodziny i małżeństwa powtórne /103
2.4. Liczba dzieci /108
2.5. Trwanie życia ludzkiego /116
2.6. Społeczne konsekwencje uwarunkowań demograficznych rodziny szlacheckiej w okresie wczesnonowożytnym /119

Rozdział 3. Demografia rodziny szlacheckiej w świetle testamentów staropolskich /127

3.1. Testamenty jako źródła danych demograficznych /129
3.2. Liczba małżeństw w życiu szlachty i chłopów /132
3.3. Liczba dzieci testatorów szlacheckich i chłopskich /134
3.4. Społeczno-gospodarcze konsekwencje uwarunkowań demograficznych rodziny szlacheckiej /139

Rozdział 4. Szlacheckie gospodarstwo domowe /149

4.1. Stan badań /149
4.2. Spisy Komisji Cywilno-Wojskowych jako źródła do badań demograficznych /155
4.3. Zaludnienie szlacheckich gospodarstw domowych /159
4.4. Struktura szlacheckich gospodarstw domowych /165
4.5. Mieszkańcy szlacheckich gospodarstw domowych. Struktura płci i wieku /167
4.6. Służba domowa /172
4.7. Gospodarstwa kobiet i mężczyzn /180
4.8. Cykl życia /183
4.9. Społeczny kontekst funkcjonowania szlacheckich gospodarstw domowych /190

Rozdział 5. Demografia polskiej rodziny szlacheckiej na tle porównawczym /195

5.1. Udział szlachty w strukturze społecznej wybranych krajów /195
5.2. Wiek nowożeńców /198
5.3. Długość trwania małżeństw i ich częstotliwość /206
5.4. Celibat definitywny /208
5.5. Liczba dzieci i problem bezdzietności /211
5.6. Umieralność dzieci /215
5.7. Trwanie życia osób dorosłych /216
5.8. Szlacheckie gospodarstwo domowe /222
5.9. Kondycja demograficzna polskiej rodziny szlacheckiej a standard życia /224

Zakończenie /231
Bibliografia /235
Summary /257
Indeks osób /263