Przeszłości portret wielokrotny. Najnowsza historia Polski w opiniach historyków

Wybór, opracowanie i wstęp: Włodzimierz K. Kowalczyk  

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 1098  

Okładka: twarda 

Format: 17,0 cm x 24,00 cm

 

[...] Historyk w źródłach jak w lustrach stara się odnaleźć odbicie tego, co bezpowrotnie minęło. Tylko te lustra są często potrzaskane, zmatowiałe, skorodowane, nadgryzione zębem czasu. Nie do końca da się ustalić, czy stanowią one odbicie rzeczywistości, czy też są odbiciem innego odbicia, czy powielają jakiś fałszywy i zdeformowan refleks. Innymi słowy, niekoniecznie w źródłach historyk znajduje wierny obraz tego, co minęło. Bardzo często bowiem źródła historyczne są zapisem czyjejś subiektywnej lub propagandowej interpretacji zdarzeń.

[...] Zagadnienia, wokół krótych zorganizowana jest ta antologia tekstów historiograficznych, nie zostały wybrane przypadkowo. Chodziło bowiem o to, by skoncentrować się na tematach, które wywołują dyskusję albo są dobrą okazją do wymiany poglądów. Opierając się na wieloletnim doświadczeniu w nauczaniu historii i na własnym odczuciu, zaproponowałem akurat taki katalog. [...] Niemniej pragnę zaznaczyć, że brak wielu ważnych zagadnień, np. polityki eksterminacyjnej obu okupantów podczas II wojny światowej czy kwestii polskiej emigracji dwudziestowiecznej, przemian społecznych po II wojnie światowej itp., nie świadczy o moich cenzorskich zapędach. [...]

Celem nadrzędnym przyświecającym powstaniu tej książki, jak wspomniałem, jest uświadomienie odbiorcom, a w szczególności uczniom, że na przeszłość można i należy patrzeć z wielu perspektyw.[...]

Wybrane do tej antologii teksty zostały zorganizowane wokół dwudziestu sześciu zagadnień. Pięć odnosi się do dziejów Polski międzywojennej, siedem następnych do okresu II wojny światowej i jej demograficznych następstw, dziewięć kolejnych do okresu tzw. Polski Ludowej, ostatnie cztery do dziejów III Rzeczypospolitej. Na całośćskłada się sto dziewiętnaście fragmentów tekstów o charakterze historiograficznym o różnej objętośći i w większości różnych autorów.

(fragmenty Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /9

I. 11 listopada 1918 

Włodzimierz Mędrzecki - Odzyskany śmietnik  /19

Piotr Łossowski - Święto Niepodległości  /26

Andrzej Chwalba - Odrodzenie /42

Janusz Pajewski - Odbudowa państwa polskiego  /61

Piotr Szlanta - Od kiedy Niepodległa?  /66

Materiały metodyczne  /71'

II. Bitwa warszawska

Lech Wyszczelski - Warszawa 1920  /75

Norman Davies - Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda  /78

Andrzej Chwalba - Przegrane zwycięstwo  /84

Andrzej Nowak - 1920 - zapomniany appeasement  /88

Janusz Odziemkowski - Cud czy dobrze przygotowane zwycięstwo?  /98

Materiały metodyczne  /104

III. Co wydarzyło się w maju 1926 roku?

Antoni Czubiński - Przewrót majowy 1926  /106

Andrzej Garlicki - Punkt zwrotny w dziejach II RP  /111

Grzegorz Kucharczyk - "Rewolucja majowa" bez rewolucyjnych konsekwencji  /115

Czesław Witkowski - Wojskowy rokosz Piłsudskiego  /122

Janusz Mierzwa - Wypadki majowe  /126

Materiały metodyczne  /140

IV. Ocena polityki zagranicznej II RP

Paweł Zaremba - Czy była alternatywa?  /143

Marek Kornat - Cztery decyzje Józefa Becka  /148

Wojciech Roszkowski - W przededniu wojny  /157

Grzegorz Kucharczyk - Wobec wrogich sąsiadów i obojętnych sojuszników  /165

Materiały metodyczne  /177

V. Bilans II RP

Norman Davies - Wspomnienia niepodległości  /181

Henryk Zieliński - Bilans /190

Antoni Czubiński - Efekty odbudowy suwerennego państwa polskiego  /204

Ryszard Kaczmarek - 20 lat niepodległej Polski  /207

Jan M. Małecki - Dwudziestolecie Polski odrodzonej: sukcesy i porażki  /213

Marek Gałęzowski - Osiągnięcia i niepowodzenia II Rzeczypospolitej  /216

Materiały metodyczne  /223

VI. Wrzesień 1939

Brian Porter-Szucs - Kampania wrześniowa /227

Tadeusz Jurga - Jak to się stało?  /230

Roger Moorhouse - Pierwsi przeciwko Hitlerowi  /233

Jan Karski - Francja, Wielka Brytania i Rosja podczas kampanii wrześniowej  /241

David G. Williamson - Zdradzona Polska  /250

Apoloniusz Zawilski - Bitwy polskiego Września  /256

Marek Kornat - Porzucenie sojusznika: mit czy rzeczywistość?  /265

Materiały metodyczne  /277

VII. Wokół Katynia

Janusz Kurtyka - Zbrodnia katyńska  /281

Harvey Sarner - Katyń i zerwanie stosunków dyplomatycznych z ZSRR  /287

Paweł Wieczorkiewicz - Zbrodnia katyńska  /291

Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska - Kim byli?  /299

Witold Wasilewski - Kłamstwo katyńskie /303

Materiały metodyczne  /313

VIII. Polska w polityce wielkich mocarstw w okresie II wojny światowej

Magdalena Hułas - Goście czy intruzi?  /317

Jan Karski - Konferencja w Teheranie - punkt zwrotny  /321

Wojciech Roszkowski - W cieniu Jałty  /329

Jerzy Łojek - Czy istniały szanse ocalenia Polski przed klęską w latach 1944-1945?  /332

Materiały metodyczne  /337

IX. Gibraltar

Jan Ciechanowski - Mowy i wieńce nie wystarczą  /341

David Irving - Wypadek  /349

Roman Wapiński - Tragedia gibraltarska  /359

Paweł Wieczorkiewicz - Zbrodnia w Gibraltarze /363

Materiały metodyczne  /368

X. Polacy wobec Holocaustu

Jan Żaryn - Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej  /371

Jan Ciechanowski - Polskie meldunki o sytuacji i zagładzie Żydów  /383

Barbara Engelking, Jan Grabowski - Dalej jest noc  /395

Robert Szuchta, Piotr Trojański - Polacy i Holocaust /403

Stefan Karboński - Polacy, Żydzi i Holocaust  /409

Władysław Bartoszewski - Polacy, Żydzi, okupacja  /415

Materiały metodyczne  /422

XI. Konflikt polsko-ukraiński

Andrzej L. Sowa - Stosunki polsko-ukraińskie na Wołyniu i w Galicji Wschodniej  /427

Grzegorz Motyka - Polsko-ukraiński konflikt pamięci  /450

Andrzej Friszke - "Wojna domowa" na Kresach  /455

Georges Mink - Konflikt polsko-ukraiński  /460

Materiały metodyczne  /465

XII. Powstanie warszawskie

Janusz Marszalec - Co dało nam Powstanie Warszawskie?  /469

Norman Davies - Powstanie `44  /473

Andrzej L. Sowa - Kto wydał wyrok na miasto?  /476

Jerz Kirchmayer - Klęska  /486

Jan Ciechanowski - Powstanie warszawskie  /490

Paweł Ukielski - Spór o Powstanie Warszawskie  /495

Alexandra Richle - Tragiczne powstanie  /505

Jan Karski - Alianci wobec powstania warszawskiego  /521

Materiały metodyczne /528

XIII. Wędrówki ludów

Andrzej Paczkowski - Inny kraj /533

Witold Sienkiewicz, Grzegorz Hryciuk - Wysiedlenia, wypędzenia, ucieczki  /538

Timothy Snyder - Czystki etniczne  /543

Ray M. Douglas - Wypędzeni. Powojenne losy Niemców  /562

Jerzy Kochanowski - Ziemie przechodnie  /569

Materiały metodyczne  /579

XIV. Początki władzy komunistów w Polsce

Krystyna Kersten - Społeczne uwarunkowania  /583

Janusz Wrona - Ustanowienie systemu komunistycznego w Polsce  /592

Adam Burakowski i in. - Po drodze do władzy  /608

Krystyna Kersten - Wszyscy ponieśli klęskę, a jednocześnie wszyscy wygrali  /613

Henry Rollet - Polska w 1945 r.  /617

Materiały metodyczne /621

XV. Antykomunistyczne podziemie niepodległościowe

Mariusz Mazur - Antykomunistycznego podziemia portret zbiorowy  /625

Sławomir Poleszak - Podziemie zbrojne   /633

Rafał Wnuk, Sławomir Poleszak - Niezłomni czy realiści?  /638

Materiały metodyczne  /654

XVI. Październik 1956

Jerzy Kochanowski - Co zostało?  /657

Jerzy Eisler - Rok 1956 w Polsce  /663

Paweł Machcewicz - Bilans październikowego przełomu  /671

Wiesław Władyka - Żółte światło Października  /675

Materiały metodyczne  /680

XVII. Gomułkowska stabilizacja

Jerzy Eisler - Gomułka  /683

BrianPorter-Szucs - "Polska droga" Gomułki  /689

Błażej Brzostek - Mała stabilizacja  /697

Materiały metodyczne  /713

XVIII. Millenium

Andrzej L. Sowa - Konflikt z Kościołem w latach 60.  /683

Jan Żaryn - W stronę Millenium  /739

Wojciech Roszkowski - Wokół Millenium  /739

Materiały metodyczne  /744

XIX. Dekada Gierka

Paweł Sasanka - Dekada przerwana czy zmarnowana?  /747

Jerzy Eisler - Gierek  /766

Marcin Zaremba - Przerwana dekada  /771

Materiały metodyczne  /779

XX. Solidarność

Jerzy Holzer - Geneza i historia  /783

Andrzej Friszke - Rewolucja "Solidarności"  /791

Marcin Zaremba - Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności  /813

Włodzimierz Suleja - Mit "Solidarności  /825

Materiały metodyczne  /839

XXI. Stan wojenny

Andrzej Paczkowski - Wojna polsko-jaruzelska  /843

Andrzej Paczkowski - Stan wojenny i "powojenny"  /847

Antoni Dudek - Stan wojenny w Polsce  /857

Norman Davis - "Coup" Jaruzelskiego  /863

Paweł Wieczorkiewicz, Justyna Błażejowska - Ocena grudniowej decyzji /870

Materiały metodyczne /875

XXII. Bilans PRL

Ryszard Kaczmarek - Bilans dorobku Polski Ludowej  /879

Andrzej L. Sowa - Polska Ludowa  /883

Andrzej Friszke - Próba bilansu  /890

Antoni Czubiński - Polska Ludowa /904

Grzegorz Kucharczyk - Tłumaczenie wolności i zmarnowane sanse  /913

Materiały metodyczne  /921

XXIII. 1989 - annus mirabilis?

Jan Skórzyński - 1989   /925

Andrzej Chwalba - Mitologia przełomu  /934

Jerzy Eisler - Rok 1989 - ewolucja czy rewolucja? /942

Antoni Dudek - Reglamentowana rewolucja  /956

Andrzej Paczkowski - Drugi cud nad Wisłą  /964

Materiały metodyczne  /984

XXIV. Bilans transformacji

Antoni Dudek - Pierwsze rządy wolnej Polski  /988

Brian Porter-Szucs - Terapia szokowa /992

Norman Davis - Odzyskanie wolności  /1007

Rafał Woś - Mit o najlepszej transformacji w regionie  /1021

Materiały metodyczne  /1025

XXV. Wokół lustracji

Antoni Dudek - Akcja lustracyjna  /1029

Marcin Król - Byliśmy głupi  /1038

Bronisław Wildstein - Długi cień PRL-u  /1047

Adam Burakowski i in. - Rozliczenie z przeszłością /1057

Materiały metodyczne /1063

XXVI. Polityka zagraniczna III RP

Georges Mink - Polityka sąsiedztwa i marsz na Zachód  /1067

Jacek Czaputowicz - Polska droga do NATO i UE  /1074

Adam Zamoyski - Polityka zagraniczna  III RP  /1091

Materiały metodyczne /1097