Przemówienia parlamentarne 1880 - 1919 Ferdynad Radziwiłł

Autor: Ferdynand Radziwiłł

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 326

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga! Nieznaczne zagięcia i zarysowania na okładce

Edycja źródłowa zawiera 76 wystąpień wygłoszonych przez Ferdynanda Radziwiłła w niemieckim Reichstagu i Izbie Panów pruskiego Landtagu oraz mowę otwierającą pierwsze obrady Sejmu Ustawodawczego II Rzeczypospolitej. Przemówienia parlamentarne, zachowane w postaci oryginalnych zapisów stenograficznych obrad Reichstagu i Izby Panów pruskiego Landtagu, zostały przetłumaczone na język polski. Część z nich była publikowana na łamach ówczesnej prasy w czasopismach wydawanych na terenie Wielkopolski.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Słowo wstępne (Jan J. Milewski)   /15

Wprowadzenie (Ewelina Wanke)  /18

CZĘŚĆ I. Przemówienia wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu i w Reichstagu w latach 1880–1889  /33
1. Berlin, 3 lipca 1880. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad raportem XII Komisji Izby w sprawie projektu ustawy
o zmianie ustaw kościelno-politycznych  /35
2. Berlin, 4 kwietnia 1881. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad nad wnioskiem Ludwiga Windthorsta i towarzyszy dotyczącym kwalifikacji
przestępstwa mordu lub próby popełnienia mordu na osobie panującej  /40
3. Berlin, 31 marca 1882. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad projektem budżetu Ministerstwa Wyznań, Szkolnictwa i Spraw Medycznych /41
4. Berlin, 1 maja 1882. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad sprawozdaniem X Komisji do spraw projektu ustawy
o zniesieniu ustaw kościelno-politycznych  /45
5. Berlin, 2 maja 1882. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad sprawozdaniem X Komisji do spraw projektu ustawy
o zniesieniu ustaw kościelno-politycznych /47
6. Berlin, 17 grudnia 1884. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania wniesionego przez posła Ludwika Jażdżewskiego i towarzyszy
projektu ustawy o zmianie ustawy o ustroju sądów z 27 stycznia 1877  /49
7. Berlin, 27 lutego 1886. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie jednorazowych obrad końcowych nad wnioskiem Heinricha Dernburga i towarzyszy   /52
8. Berlin, 13 kwietnia 1886. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie dyskusji specjalnej nad sprawozdaniem XI Komisji z prac
nad projektem ustawy dotyczącej zmian praw kościelno-politycznych  /62
9. Berlin, 15 kwietnia 1886. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad ustnym sprawozdaniem XIII Komisji z prac nad
projektem ustawy o utworzeniu i utrzymaniu szkół dokształcających w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej  /63
10. Berlin, 11 czerwca 1886. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad ustnym sprawozdaniem komisji z prac nad projektami ustaw o uchwaleniu dodatku do budżetu państwa na rok obrachunkowy od 1 kwietnia 1886/1887 oraz o pokryciu wydatków dodatkowego budżetu  /64
11. Berlin, 18 lutego 1889. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad sprawozdaniem IX Komisji z prac nad projektem ustawy o ogólnej administracji krajowej oraz odpowiedzialności urzędów administracyjnych i urzędów administracji sądowniczej w Prowincji Poznańskiej /68

CZĘŚĆ II. Przemówienia wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu i w Reichstagu w latach 1890–1899  /73
1. Berlin, 22 marca 1890. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie omawiania petycji Juliusa Lilienweißa z Arnsdorf w Prusach Wschodnich – skargi na zamknięcie prowadzonego w Braniewie przez zakon katarzynek pensjonatu dla uczennic wyższej szkoły katolickiej dla dziewcząt  /75
2. Berlin, 26 kwietnia 1890. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie jednorazowych konsultacji końcowych memoriału o wykonaniu ustawy z 26 kwietnia 1886 dotyczącej wsparcia osadnictwa niemieckiego w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej w roku 1889  /76
3. Berlin, 9 maja 1890. Przemówienie w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad sprawozdaniem Komisji Budżetowej i Spraw Finansowych na temat 
budżetu państwa na rok obrachunkowy od 1 kwietnia 1890/91 oraz nad przyjęciem uchwalającej go ustawy /79
4. Berlin, 13 maja 1890. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy o uchwaleniu dodatku do budżetu Rzeszy na rok
obrachunkowy 1890/1891 /83
5. Berlin, 23 stycznia 1892. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania traktatu handlowego i celnego pomiędzy Rzeszą a Szwajcarią oraz protokołu ochronnego /85
6. Berlin, 28 marca 1892. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie jednorazowych obrad końcowych nad memoriałem w kwestii realizacji ustawy z 26 kwietnia 1886 dotyczącej wzmocnienia osadnictwa niemieckiego w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej za rok 1891  /87
7. Berlin, 1 grudnia 1893. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego i drugiego czytania wniesionego przez posła Alfreda hrabiego von Hompescha (Centrum) i towarzyszy projektu ustawy o zniesieniu ustawy o zakonie Towarzystwa Jezusowego   /88
8. Berlin, 13 grudnia 1893. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugich obrad nad podpisanym w Berlinie w dniu 21 października 1893 pomiędzy
Rzeszą a Rumunią układem handlowym, celnym i o żegludze  /92
9. Berlin, 10 marca 1894. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania umowy o handlu i żegludze pomiędzy Rzeszą a Rosją  /93
10. Berlin, 16 marca 1894. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie trzeciego czytania umowy o handlu i żegludze pomiędzy Rzeszą a Rosją  /95
11. Berlin, 25 kwietnia 1894. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie jednorazowych obrad końcowych nad memoriałem o wykonaniu ustawy z 26 kwietnia 1886 dotyczącej wzmocnienia osadnictwa niemieckiego w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej za rok 1893  /97
12. Berlin, 30 maja 1894. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad ustnym sprawozdaniem IX Komisji z prac nad projektem ustawy o Izbie Rolniczej i nad petycjami, jakie w związku z nim wpłynęły   /99
13. Berlin, 23 marca 1895. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie dyskusji nad prośbą prezydenta Reichstagu Alberta von Levetzow o wyrażenie przez plenum zgody na złożenie księciu Otto von Bismarckowi w imieniu Izby życzeń z okazji osiemdziesiątych piątych urodzin  /101
14. Berlin, 17 stycznia 1896. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad nad wniesioną przez posłów Hansa hrabiego von Kanitz-Podangen, Hansa hrabiego von Schwerin-Löwitz, Bertholda von Ploetza, Wilhelma von Kardorffa, Maxa Liebermanna von Sonnenberg i Alberta Schwedtfegera rezolucją w sprawie ustanowienia cen zboża na średnim poziomie na okres działania umów handlowych  /102
15. Berlin, 16 marca 1896. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1896/1897  /106
16. Berlin, 17 czerwca 1896. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad poświęconych uzasadnieniu, omówieniu i odpowiedzi na interpelację posła Alfreda hrabiego von Hompescha i towarzyszy w sprawie zniesienia prawodawstwa antyjezuickiego  /109
17. Berlin, 2 grudnia 1896. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy o uchwaleniu budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1897/1898 wraz z dodatkami, w połączeniu z pierwszym czytaniem projektu ustawy o pożyczce na cele zarządu armii, marynarki i kolei Rzeszy oraz projektu ustawy o uchwaleniu budżetu kolonii na rok obrachunkowy 1897/1898  /110
18. Berlin, 18 maja 1897. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego i drugiego czytania wniesionego przez posłów Heinricha Rickerta, Georga Ehni, dr. Ludwika Jażdżewskiego, dr. Ernsta Liebera (Montabaur), Eugena Richtera, Paula Singera i Ludwiga Wernera projektu prawa dotyczącego życia stowarzyszeniowego  /112
19. Berlin, 28 maja 1897. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad budżetem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych /115
20. Berlin, 13 stycznia 1898. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania wniesionego przez posłów Franza księcia von Arenberga,
Adolfa Gröbera, Pawła Letochę, dr. Petera Spahna i dr. Bernharda Stephana projektu ustawy o zmianie i uzupełnieniu Kodeksu karnego  /118
21. Berlin, 10 marca 1898. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie trzeciego czytania projektu ustawy o sądownictwie nieprocesowym  /121
22. Berlin, 23 marca 1898. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania projektu ustawy o flocie niemieckiej  /122
23. Berlin, 28 marca 1898. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie trzeciego czytania projektu ustawy o flocie niemieckiej  /124
24. Berlin, 29 marca 1898. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad ustnym sprawozdaniem XI Komisji Izby Panów do spraw projektu ustawy o zmianie ustawy z 26 kwietnia 1886 dotyczącej wzmocnienia kolonii niemieckich w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej  /126
25. Berlin, 14 grudnia 1898. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy o uchwaleniu budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1899, w połączeniu z pierwszym czytaniem projektów ustaw: o pożyczce na cele administracji armii, marynarki i kolei Rzeszy, o uchwaleniu budżetu kolonii na rok obrachunkowy 1899, oraz o wykorzystaniu nadwyżki budżetowej za rok obrachunkowy 1899 na spłatę zobowiązań  /132
26. Berlin, 25 stycznia 1899. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego i drugiego czytania trzech projektów ustawy o zniesieniu ustawy –
lub też § 2. ustawy – o zakonie Towarzystwa Jezusowego, wniesionych kolejno przez posłów: Alfreda hrabiego von Hompescha i towarzyszy, Friedricha hrabiego von Limburg-Stirum i towarzyszy oraz Heinricha Rickerta  /135

CZĘŚĆ III. Przemówienia wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu i w Reichstagu w latach 1900–1914  /139
1. Berlin, 5 grudnia 1900. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania wniesionego przez posła Ernsta Liebera (Montabaur) i towarzyszy projektu ustawy o wolności wyznań  /140
2. Berlin, 13 grudnia 1900. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy o uchwaleniu budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1901 w połączeniu z pierwszym czytaniem projektów ustaw o stwierdzeniu budżetu kolonii na rok budżetowy 1901 oraz o wykorzystaniu nadwyżek budżetowych z roku 1901 do spłaty długów /144
3. Berlin, 24 stycznia 1901. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad nad uzasadnieniem i odpowiedzią na interpelację posła Józefa Głębockiego i towarzyszy /147
4. Berlin, 16 lutego 1901. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok 1901 odnośnie zarządu poczt i telegrafów /149
5. Berlin, 27 lutego 1901. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1901  /153
6. Berlin, 10 grudnia 1901. Przemówienie uzasadniające tzw. interpelację Ferdynanda księcia Radziwiłła i towarzyszy w sprawie wrzesińskiej /155
7. Berlin, 28 stycznia 1902. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad nad uzasadnieniem i odpowiedzią na interpelację posła Alfreda von Hompescha i towarzyszy w sprawie ustawy o zakonie Towarzystwa Jezusowego  /164
8. Berlin, 20 lutego 1902. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1902 – władze wojskowe, Ministerstwo Wojny, plac ćwiczeń w Obereichsfeld, nadużycia władzy dyscyplinarnej, sytuacja byłych żołnierzy, kwestia pojedynków, sądownictwo wojskowe, znęcanie się nad żołnierzami, zebrania kontrolne itp.  /166
9. Berlin, 3 maja 1902. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie dyskusji nad ustnym sprawozdaniem Komisji Budżetowej i Spraw
Finansowych na temat memoriału o wykonaniu ustawy z 26 kwietnia 1886 roku dotyczącej wzmocnienia osadnictwa niemieckiego w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej za rok 1902  /168
10. Berlin, 5 maja 1902. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad sprawozdaniem Komisji Budżetowej i do Spraw
Finansowych na temat projektu ustawy o stwierdzeniu budżetu na rok obrachunkowy 1902  /170
11. Berlin, 7 maja 1902. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu przy okazji obrad nad budżetem Ministerstwa Wyznań, Szkolnictwa i Spraw
Medycznych na rok 1903  /174
12. Berlin, 13 i 14 grudnia 1902. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie trzeciego czytania projektu ustawy celnej  /178
13. Berlin, 30 stycznia 1903. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie dyskusji nad uzasadnieniem i odpowiedzią na interpelację posła Zygmunta Dziembowskiego i towarzyszy w sprawie traktowania społeczeństwa polskiego /179
14. Berlin, 18 lutego 1904. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1904, w odniesieniu do budżetu Urzędu Poczty i Telegrafu, uposażenia ministra oraz urzędników, a także emerytur, systemu stopniowania służby ze względu na wiek, wojskowych urzędów pocztowych, systemu składania wniosków, taryf, w tym opłat telefonicznych, dopłaty wschodniej, odpoczynku niedzielnego, prawa do zrzeszania się urzędników niższych i innych /184
15. Berlin, 29 lutego 1904. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1904 w odniesieniu do władz sądowniczych Rzeszy, a także dyskusji końcowej na temat prawa o obcokrajowcach  /187
16. Berlin, 3 marca 1904. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad projektem ustawy o osadnictwie w prowincjach Prus
Wschodnich, Prus Zachodnich, Brandenburskiej, Pomorskiej, Poznańskiej, Śląskiej, Saksońskiej i Westfalskiej  /189
17. Berlin, 31 stycznia 1906. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania wniesionego przez posła Alfreda von Hompescha i towarzyszy projektu ustawy o wolności praktyk religijnych  /195
18. Berlin, 27 lutego 1907. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektów ustaw o uchwaleniu budżetu Rzeszy, budżetu kolonii oraz dodatku do budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1907  198
19. Berlin, 5 marca 1907. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektów ustaw o uchwaleniu budżetu Rzeszy i budżetu kolonii na rok obrachunkowy 1907 oraz o dodatku do budżetu Rzeszy na rok obrachunkowy 1907  /203
20. Berlin, 8 maja 1907. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu przy okazji debaty nad budżetem władz sądowniczych  /205
21. Berlin, 10 maja 1907. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie debaty nad budżetem Ministerstwa Wyznań, Szkolnictwa i Spraw
Medycznych  /210
22. Berlin, 10 maja 1907. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu przy okazji debaty nad budżetem Ministerstwa Wyznań, Szkolnictwa i Spraw Medycznych /212
23. Berlin, 10 grudnia 1907. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy o stowarzyszeniach, w połączeniu z obradami nad XXIV raportem Komisji Petycyjnej /215
24. Berlin, 16 stycznia 1908. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie debaty nad interpelacją posła Władysława Seydy i towarzyszy dotyczącą przedłożonego przez rząd pruski w Izbie Deputowanych pruskiego Landtagu projektu ustawy o środkach na rzecz wzmocnienia niemczyzny w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej, czyli tzw. ustawy wywłaszczeniowej   /222
25. Berlin, 30 stycznia 1908. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad przyjętym przez Izbę Deputowanych projektem
ustawy o wzmocnieniu niemczyzny w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej, a także nad poprawkami rządowymi do projektu  /226
26. Berlin, 27 lutego 1908. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad nad sprawozdaniem IX Komisji z prac nad przyjętym przez Izbę
Deputowanych wraz z rządowymi poprawkami projektem ustawy o środkach ku wzmocnieniu niemczyzny w prowincjach Prus Zachodnich i Poznańskiej  /229
27. Berlin, 4 kwietnia 1908. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania ustawy o stowarzyszeniach   /234
28. Berlin, 8 kwietnia 1908. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie trzeciego czytania ustawy o stowarzyszeniach  /240
29. Berlin, 23 stycznia 1909. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad nad interpelacjami posła Adolfa Albrechta i towarzyszy oraz posła Pawła
Brandysa i towarzyszy w sprawie stosowania w Rzeszy Niemieckiej ustawy o stowarzyszeniach /243
30. Berlin, 17 marca 1909. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie debaty nad ustawą o udostępnieniu środków na podwyżkę
pensji urzędniczych  /248
31. Berlin, 10 grudnia 1909. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektów ustaw uchwalających budżet Rzeszy i budżet kolonii na rok obrachunkowy 1910, dodatek do budżetu Rzeszy i  dodatek do budżetu kolonii na rok obrachunkowy 1909, drugi dodatek do budżetu Rzeszy oraz drugi dodatek do budżetu kolonii na rok obrachunkowy 1909  /250
32. Berlin, 24 listopada 1910. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie obrad nad interpelacjami posła Adolfa Albrechta i towarzyszy oraz posła Oskara
von Normanna i towarzyszy w sprawie wzrostu cen żywności  /253
33. Berlin, 16 lutego 1912. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektów ustaw o uchwaleniu budżetu Rzeszy oraz budżetu
kolonialnego na rok obrachunkowy 1912  /256
34. Berlin, 5 lutego 1914. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie drugiego czytania budżetu Rzeszy na rok 1914. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
Prawo o stowarzyszeniach i zgromadzeniach  /259

CZĘŚĆ IV. Przemówienia wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu i w Reichstagu w latach 1917–1918  /265
1. Berlin, 2 marca 1917. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy o uchwaleniu budżetu Rzeszy oraz budżetu
kolonialnego na rok obrachunkowy 1917, w połączeniu z pierwszym czytaniem projektów ustaw o kolejnych wojennych wpłatach wyjątkowych Banku Rzeszy
za rok obrachunkowy 1916, o podniesieniu dodatku do podatku wojennego, o zabezpieczeniu podatku wojennego, o podatku węglowym, oraz o podatku od kolei osobowych i towarowych  /267
2. Berlin, 28 marca 1917. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu w trakcie obrad generalnych nad planem budżetu /270
3. Berlin, 20 lutego 1918. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania podpisanego 9 lutego 1918 w Brześciu Litewskim traktatu pokojowego pomiędzy Niemcami, Austro-Węgrami, Bułgarią i Turcją z jednej a Ukraińską Republiką Ludową z drugiej strony, oraz tego samego dnia podpisanego w Brześciu Litewskim niemiecko-ukraińskiego protokołu dodatkowego do traktatu pokojowego  /272
4. Berlin, 19 marca 1918. Przemówienie wygłoszone w Reichstagu w trakcie pierwszego czytania podpisanego w Brześciu Litewskim w dniu 3 marca 1918 traktatu
pokojowego pomiędzy Niemcami, Austro-Węgrami, Bułgarią i Turcją z jednej, a Rosją Radziecką z drugiej strony, wraz z załącznikiem dotyczącym Niemiec, oraz tego samego dnia podpisanego w Brześciu Litewskim niemiecko-rosyjskiego protokołu dodatkowego do traktatu pokojowego /278
5. Berlin, 10 kwietnia 1918. Przemówienie wygłoszone w Izbie Panów pruskiego Landtagu przy okazji obrad nad raportem Komisji Kolonizacyjnej  /279

CZĘŚĆ V. Przemówienie wygłoszone w Sejmie Ustawodawczym w dniu 10 lutego 1919 roku  /285
Warszawa, 10 lutego 1919. Przemówienie otwierające pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego  /287

Bibliografia   /305
Summary  /318
Zusammenfassung  /319
Spis ilustracji  /320
Indeks osobowy  /322