Przemoc i chaos. Powiat sanocki i okolice: sierpień 1944 - lipiec 1947. Analiza antropologiczno-historyczna

Autor: Jarosław Syrnyk  

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 691

Okładka: twarda 

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Uwaga - przetarta, zarysowana okładka, przybrudzony grzbiet

Zasadniczym przedmiotem dociekań prowadzonych w książce jest zjawisko przemocy, warstwą ilustracyjną zaś wydarzenia, które miały miejsce na terenie powiatu sanockiego w latach 1944–1947. Przemoc starano się ukazać z różnych stron. Doszukiwano się jej m.in. w charakterystyce łączących ludzi relacji. Dostrzeżono dynamikę przemocy. Osią wykładu nie stali się w tej książce typowi dla historii bohaterowie (ludzie, narody), ale określona sytuacja, a w zasadzie sekwencja sytuacji przemocowych.

Skala przemocy, do której doszło na terenie powiatu sanockiego i w jego bezpośrednim sąsiedztwie między połową 1944 a połową 1947 r., była porażająca. Jej zasadniczym wyznacznikiem stała się śmierć ponad 1,3 tysiąca ludzi. Można ponadto wyodrębnić idącą w tysiące liczbę napaści, grabieży, morderstw, pacyfikacji, potyczek, ostrzałów, porwań, podpaleń, pobić, gwałtów, aktów przemocy symbolicznej, akcji przymusowych wysiedleń i innych zdarzeń, które w ten czy inny sposób dałyby się zakwalifikować jako akty przemocy. Z perspektywy większości mieszkańców powiatu ciągłe zagrożenie przemocą i wszechogarniający chaos były jedyną zrozumiałą diagnozą sytuacji, w której się znaleźli, a jej racjonalizacją mogła być tylko chęć przetrwania.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie /9

Nieoczywiste matryce analizy

I. Wybrane elementy sieci relacji  /28

Sieć relacji  /28

Społeczeństwo /30

Naród i mniejszość narodowa /36

Tłum /42

Wybrane elementy charakterystyki zbiorowości  /44

Jednostka  /48

Władza /51

Państwo i anarchia /54

II. Konflikt i przemoc  /57

Konflikt  /57

Przemoc /60

Wojna  /78

Chaos i przypadek  /86

BILANS OTWARCIA

III. Polityzacja - powiat sanocki i okolice w latach 1918-1939  /92

IV. Okupacja (1939-1944(  /133

V. Wielowładza (1944-1947)  /199

The Day After /199

Sowieci  /208

Władza ludowa  /211

Polskie podziemie  /224

OUN, UHWR i UPA  /230

Bandy kryminalne  /255

Struktury kościelne  /258

CHRONOLOGIA PRZEMOCY

VI. "Front poszedł na zachód, a na miejscu została anarchia". Powiat sanocki między sierpniem 1944 a lutym 1945 roku  /262

Sowieci  /263

Działania polskiej władzy  /272

Podziemie ukraińskie  /279

Akty przemocy o charakterze kryminalnym, przypadkowym lub nieustalonym /283

Formowanie się lokalnych ognisk przemocy /285

VII. Apokaliptyczny przednówek 1945 roku  /290

Spirala przemocy nad Sanem  /290

Sytuacja w środkowej i południowej części powiatu  /298

Czynnik sowiecki  /301

Polskie podziemie  /303

Przemoc o charakterze krymilanym  /310

Pozostałe akty przemocy  /312

VIII. Manewrowanie  /315

W stronę zwarcia  /315

Czynnik sowiecki  /328

Polskie podziemie zbrojne  /331

Akty przemocy o charakterze kryminalnym, przypadkowym lub niewyjaśnionym  /336

IX. "Drugi Meksyk!"  /339

Wet za wet /339

Aktywizacja polskiego podziemia  /361

Czynnik sowiecki  /374

Akty przemocy o charakterze kryminalnym lub nieustalonym  /375

Zdarzenia o charakterze przypadkowym  /383

X. Tygiel sytuacyjny - krwawa zima 1945/1946  /385

Niekończąca się spirala odwetów  /385

Działania polskiego podziemia zbrojnego  /418

Przemoc o charakterze kryminalnym  /421

Zdarzenia o charakterze przypadkowym lub nieustalonym  /423

XI. Przesilenie  /424

Apogeum akcji wysiedleńczej  /424

Akcje polskiego podziemia zbrojnego  /439

Akty przemocy o charakterze kryminalnym, przypadkowym lub nieustalonym  /447

XII. W stronę nowej rzeczywistości  /449

Deeskalacja  /449

Rozbicie polskiego podziemia  /472

Przemoc o charakterze kryminalnym. Zdarzenia o charakterze nieokreślonym lub przypadkowym  /474

Akcja "Wisła" i pierwsze miesiące po jej zakończeniu  /478

BILANS ZAMKNIĘCIA

XIII. Przemoc w wymiarze lokalnym  /489

Źródła przemocy w lokalnej sieci relacji  /489

Historyczne kształtowanie się warunków dla aktów przemocy  /489

Władza hierarchiczna jako źródło przemocy  /507

Czynniki emocjonalne  /516

Egzystencjalne źródła przemocy. Walka o ziemię  /521

Rola pozostałych akantów sieci relacji  /523

Sprawcy przemocy  /525

Funkcjonalność przemocy /531

Podwójna rytualność przemocy  /535

Lokalne ogniska przemocy /535

Spirale przemocy  /537

Hybrydowość przemocy  /537

Przemoc polityczna  /538

Wysiedlenie  /539

Pacyfikacje  /544

Zamachy polityczne /546

Walki grup uzbrojonych  /547

Przemoc symboliczna  /548

Wojna na słowa /549

Przywłaszczanie mienia  /556

Uprowadzenia i przetrzymywanie w aresztach, więzieniach  /566

Przymusowy pobór  /569

Narzędzia przemocy  /571

Groza przemocy  /572

Skutki przemocy  /574

Bilans ofiar śmiertelnych  /574

Okaleczanie fizyczne i psychiczne  /581

Epidemie  /584

Straty materialne. Niszczenie infrastruktury  /585

XIV. Perspektywa ofiar  /587

Więzy: rodzinne, sąsiedzkie, narodowościowe, interesowne  /588

Czym żyli mieszkańcy podsanockich miejscowości?  /602

Strategie w obliczu przemocy  /626

Zakończenie. O tym, dlaczego ludzie stosują przemoc i nie tylko  /630

Źródła i bibliografia  /639

Wykaz skrótów  /654

Indeks osób  /656

Indeks miejscowości  /683