Pruska policja polityczna wobec mniejszości polskiej w latach 1871-1933. Struktury i ludzie

Autor: Witold Matwiejczyk

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 744

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Najważniejszym osiągnięciem autora jest udowodnienie, że policyjne monitorowanie polskiej prasy i aktywności doprowadziła ostatecznie do stworzenia swoistego policyjnego monopolu na informacje o Polakach, z których następnie korzystały wszystkie agendy władzy, począwszy od rejencji, a na poziomie ministerialnym i rządowym skończywszy. W pierwszych latach XX wieku wiedza pruskich kręgów rządowych o polskich obywatelach zależała więc od informacji dostarczanych przez kilkunastu policyjnych urzędników, których główną - by nie powiedzieć - jedyną kompetencją była biegła znajomość języka polskiego. To otwiera nowy obszar badań na temat podstaw podejmowanych decyzji politycznych, wyobrażeń niemieckich elit na temat spraw polskich i Polaków, co za tym idzie - kształtu polityki polskiej pruskich elit i stosunków polsko-niemieckich.

( z recenzji dr hab. P. Matusika, prof UAM)

Spis treści:

Wstęp  /11

1. Policja w ramach struktur administracyjnych Królestwa Prus  /11

2. Stan badań  /21

3. Cel naukowy pracy, jej zakres terytorialny i ramy chronologiczne  /27

4. Stan zachowanych źródeł  /31

5. Konstrukcja pracy  /36

Rozdział I. Początki i rozwój policji politycznej w Prusach do 1871 roku  /39

1. Centralne instytucje policji politycznej /39

2. Dyrekcja policji w Poznaniu i jej funkcje policji politycznej w Wielkim Księstwie Poznańskim 1815-1870 /49

Rozdział II. Pruska policja polityczna wobec społeczeństwa polskiego za czasów Bismarcka (1871-1890)  /79

1. Nowe zadania policji politycznej w Poznaniu w latach 1871-1890 /79

2. Pruska policja polityczna wobec polskiej prasy na Górnym Śląsku 1867-1890  /112

A. Początki policyjnej kontroli "Zwiastuna Górnośląskiego" 1867-1870  /112

B. Policyjna kontrola "Katolika"  - początki policyjnego nadzoru nad "ruchem polskim" na Górnym Śląsku 1869-1890  /120

3. Organizacja i funkcjonowanie policji polityczne w prowincji Prus Zachodnich 1871-1890 /185

A. Uwarunkowania ogólne i działania władz centralnych /185

B. Działalność Heinricha Rexa jako komisarza rejencyjnego w Toruniu  /200

C. Niemieckojęzyczne Wyciągi z polskich gazet  /218

D. Treść raportów i jakość tłumaczeń  /229

E. Relacje z Polakami (przekraczanie uprawnień, skargi i interpelacje)  /236

F. Warunki zatrudnienia i finansowania pracy Heinrisa Rexa /242

Rozdział III. Struktury organizacyjne i zakres działań policji politycznej wobec polskiej mniejszości narodowej w latach 1890-1914  /265

1. Policyjna kontrola polskiej prasy  /265

A. Okoliczności powstania Gesammtuberblick uber die polnische Tagesliteratur  /265

B. Organizacja, struktura i treść Gesammtuberblick  /277

C. Odbiorcy i nakład wydawnictwa  /281

D. Funkcjei znaczenie Gesammtuberblick dla władz pruskich /292

E. Koszty związane z wydawaniem Gesammtuberblick  /312

F. Inne periodyki tłumaczeń polskiej prasy  /316

2. Organizacja policyjnego nadzoru nad polskim ruchem stowarzyszeniowym  /326

A. Krótka "era pojednania" i reorientacja polityki polskiej (Polenpolitik) /326

B. Skutki pruskiej polityki językowej dla lokalnej administracji /338

C. Organizacja struktur policji politycznej do kontroli polskiej aktywności organizacyjnej w latach 1895-1909  /343

C.1. Założenia ogólne i rozwiązania tymczasowe /343

C.2. Prowincja poznańska /356

C.3. Górny Śląsk /361

C.4. Zagłębie Ruhry (prowincja nadreńska i westfalska)  /367

C.5. Prusy Zachodnie /369

C.6. Regulacje trwałe i centralizacja policji politycznej w Poznaniu /373

D. Organizacja i działalność policji politycznej wobec Polaków w latach 1909-1914  /427

D.1. Geneza i organizacja centrali policji politycznej do nadzoru ruchu polskiego w Zagłębiu Ruhry   /427

D.2. Nowa organizacja i funkcjonowanie central nadzoru ruchu polskiego w latach 1910-1914  /447

Rozdział IV. Pruska policja polityczna wobec społeczeństwa polskiego w czasie I wojny światowej  /475

1. Pruskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w czasie wojny /475

2. Cenzura polskiej prasy /480

3. Biura Nadzoru Spraw Polskich w sytuacji stanu wojny (1914-1918)  /511

Rozdział V. Pruska policja polityczna wobec mniejszości polskiej w Republice Weimarskiej (1918-1933)  /535

1. Pruskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 1918-1933: rewolucja i reorganizacja w kontekście spraw polskich

2. Centralizacja policyjnej kontroli mniejszości polskiej w Prusach w latach 1918-1925  /560

A. Centrala policyjnej kontroli prasy polskiej w Berlinie  /560

B. Centrala Nadzoru Polaków przy prezydium policji w Berlinie (1920-1925)  /591

C. Centrale Nadzoru Polaków w Katowicach i Bochum (Polenuberwachungsstelle in Bochum und Kattowitz) 1918-1925  /599

3. Centralne Biuro Nadzoru nad Polakami przy prezydium policji w Berlinie (Polenuberwachungsstelle in Berlin) w latach 1926-1933 /632

Zakończenie  /632

Wykaz skrótów /655

Bibliografia /663

Zusammenfassung  /697

Indeks nazwisk, nazw topograficznych i administracyjnych  /701

Aneks. Faksymilia wybranych dokumentów  /719