Pruska elita władzy na Górnym Śląsku (1871-1918)

Autor: Jakub Grudniewski

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 516

Okładka: miękka

Format: 17,1 cm x 24,5 cm

Książka przybliża elity władzy na pruskim Górnym Śląsku (rejencji opolskiej) w okresie trwania Cesarstwa Niemieckiego (1871-1918): prezydentów rejencji opolskiej, landratów (starostów powiatowych) oraz nadburmistrzów. Autor opisuje praktykę wykonywania przez członków tej elity swoich obowiązków służbowych, dokonuje socjohistorycznej analizy ilościowej i jakościowej grupy wyższych urzędników, przedstawia i ocenia wpływ administracji na specyficzne dla Górnego Śląska procesy i zjawiska. Autor weryfikuje w ramach pracy tezę zakładającą, że rejencja opolska ze względu na to, że była szczególnym w zarządzaniu terenem, wymagała pod pewnymi względami specjalnego doboru osób piastujących ważne stanowiska administracyjne.

Spis treści:

Wstęp / 7

1. Górny Śląsk w pruskim systemie administracyjnym / 23

1.1.  Administracja centralna i prowincjonalna w pruskiej monarchii absolutnej przed 1740 rokiem / 23

1.2. Włączenie Śląska do pruskiego systemu administracyjnego / 26

1.3. Administracja Śląska w dobie reform Steina–Hardenberga / 44

1.4.  Śląsk jako prowincja w edykcie z 30 kwietnia 1815 roku. Podział administracji prowincjonalnej / 48

1.4.1. Prowincja / 49

1.4.2. Rejencje / 51

1.4.3. Rejencja opolska / 53

1.4.4. Powiaty / 59

1.4.5. Gminy wiejskie i miasta / 77

1.5.  Administracja Śląska przed 1872 rokiem: powstanie reprezentacji stanowych, liberalne reformy administracyjne / 83

1.5.1. Śląski sejm prowincjonalny / 83

1.5.2. Powstanie Kreistagów / 85

1.5.3.  Liberałowie i konserwatyści – spór o kształt śląskiej administracji w pierwszej połowie XIX wieku / 89

2. Charakterystyka elity władzy na Górnym Śląsku w latach 1871–1918 / 93

2.1. Pochodzenie społeczne / 94

2.2. Pochodzenie regionalne / 111

2.3. Wyznanie / 120

2.4. Wykształcenie / 130

2.5. Przynależność do korporacji studenckich / 140

2.6. Służba przygotowawcza / 145

2.7. Drogi awansu / 155

2.8. Służba wojskowa / 183

2.9. Dodatkowe kwalifikacje: kursy dokształcające, wyjazdy szkoleniowe / 190

2.10. Odznaczenia i tytuły honorowe / 192

2.11. Model typowego członka urzędniczej elity władzy na Górnym Śląsku / 201

3. Zaangażowanie regionalnej elity władzy w realizację celów polityki państwa niemieckiego na Górnym Śląsku / 207

3.1. Wobec niemieckich partii politycznych / 207

3.2. Wobec przemian gospodarczych i społecznych / 227

3.2.1. Industrializacja i jej skutki na Górnym Śląsku i w Cesarstwie Niemieckim / 227

3.2.2. Wspieranie inicjatyw gospodarczych przez górnośląskie elity władzy / 231

3.2.3. Wspieranie inicjatyw społecznych / 243

3.2.4.  Pozycja członków górnośląskiej elity władzy a ich aktywność gospodarcza i  społeczna / 247

4. Elita władzy na Górnym Śląsku wobec problemów wyznaniowych i narodowościowych / 263

4.1. Stosunek do Kościoła katolickiego / 263

4.1.1. Stosunki wyznaniowe na Górnym Śląsku i skutki Kulturkampfu / 263

4.1.2. Elita władzy na Górnym Śląsku a ustawy antykościelne / 267

4.1.3.  Konflikt o wprowadzenie obowiązkowego języka niemieckiego jako języka nauczania oraz języka pracy duszpasterskiej / 272

4.1.4. Walka z ultramontanizmem / 283

4.1.5. Stosunek władz do partii Centrum oraz do „Katolika” / 290

4.1.6.  Dylematy niemieckich elit władzy w stosunku do Kościoła katolickiego na Górnym Śląsku: między postawą fachowego urzędnika a postawą politycznego działacza / 303

4.2. Polityka wobec ruchu polskiego / 312

4.2.1. Ruch polski na Górnym Śląsku w latach 1871–1918 / 312

4.2.2.  Elita władzy na Górnym Śląsku wobec ruchu polskiego do końca XIX wieku / 333

4.2.3.  Elity władzy w rejencji opolskiej wobec sprawy polskiej na początku XX wieku / 361

4.3. W okresie I wojny światowej / 397

4.3.1. Nowe zadania prezydentów rejencji opolskiej / 397

4.3.2. Służba wojskowa, zajmowanie urzędów okupacyjnych / 406

4.3.3.  Losy członków górnośląskiej elity władzy po upadku monarchii w Prusach w 1918 roku / 409

Zakończenie / 419

Aneks / 425

Wykaz skrótów / 471

Bibliografia / 473

Indeks osobowy / 491

Wykaz rysunków / 505

Wykaz tabel / 507

Summary / 509

Zusammenfassung / 511