Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI - XVIII wieku

Autor: Marian Mikołajczyk

Rok wydania: 2013

Liczba stron: 624

Okładka: miękka/zintegrowana

Format: 17,5 cm x 26,0 cm

Praca ma na celu dokładne prześledzenie bardzo słabo dotąd zbadanej procedury karnej stosowanej w miastach przedrozbiorowej Polski. Przedmiotem badań była w tym wypadku głównie praktyka wymiaru sprawiedliwości. Omówione zostały sądy miejskie orzekające w sprawach kryminalnych, zwrócono  również uwagę na innych uczestników postępowania. Przede wszystkim jednak zajęto się przebiegiem procesu, zaprezentowano m.in.: elementy śledztwa, wszczęcie postępowania przed sądem, szczegółowo opisane zostało postępowanie dowodowe, w tym przesłuchania oskarżonych, świadków, przysięga stron procesowych,  opinie biegłych czy też pławienie domniemanych czarownic. Obszerne rozważania poświęcono szeroko stosowanym wówczas torturom. Omówiono spory stron procesowych, wyrokowanie, postępowanie odwoławcze, a także postępowanie wykonawcze (zwłaszcza wykonanie kar śmierci). Na podstawie przedstawionego materiału Autor pracy stara się odpowiedzieć na pytanie, czy proces miejski zachował skargowo-kontradyktoryjny charakter, czy też przekształcił się w postępowanie inkwizycyjne.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /11
Rozdział I. Sądownictwo kryminalne  /21
Sądy orzekające w sprawach kryminalnych   /21
Uwagi wstępne  /21
Tradycyjne formy i nazwy sądów miejskich  /21
Sąd wójtowsko-ławniczy  /26
Sąd radziecki  /28
Sąd radziecko-ławniczy  /29
Sąd z udziałem cechmistrzów  /33
Podział czynności procesowych między sąd radziecki i wójtowsko-ławniczy /34
Połączone sądy różnych miast  /39
Sąd mieszany miejsko-grodzki  /42
Sądy miejsko-wiejskie  /44
Sądy z udziałem innych osób spoza władz miejskich /46
Sądy wyższej instancji  /48
Reformy lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku  /49
Składy orzekające   /49
Problem orzekania sędziów we własnych sprawach  /55
Miejsca posiedzeń sądów  /56
Podsumowanie /58

Rozdział II. Właściwość sądu  /61
Uwagi wstępne  /61
Właściwość rzeczowa  /62
Właściwość osobowa /67
Mieszczanie /67
Chłopi  /68
Szlachta  /71
Żydzi  /77
Inne osoby odpowiadające przed sądami miejskimi  /83
Właściwość miejscowa /84
Podsumowanie  /86

Rozdział III. Uczestnicy postępowania  /89
Wprowadzenie  /89
Oskarżyciel prywatny (prywatny instygator)  /89
Instygator urzędowy  /93
Delator  /96
Pokrzywdzony /100
Oskarżony  /101
Obrońca  /103
Uwagi wstępne  /103
Obrońcy w praktyce wymiaru sprawiedliwości  /104
Obrońcy z wyboru i z urzędu  /106
Ustanawianie obrońców z urzędu /108
Zmiana obrońcy w trakcie procesu  /109
Osoby występujące w roli obrońców /110
Granice obrony /113
Uwagi końcowe  /115
Pełnomocnik powoda (delatora)   /116
Pisarz i inni urzędnicy sądowi  /121
Pisarz  /121
Woźny, hutman ratuszny, słudzy miejscy i kat  /122
Inne osoby biorące udział w postępowaniu  /124
Podsumowanie /125

Rozdział IV. Czynności przygotowawcze. Areszt tymczasowy  /127
Protestacje, obdukcje i wizje /127
Czynności zmierzające do stwierdzenia faktu popełnienia przestępstwa oraz ustalenia i ujęcia sprawcy  /129
Areszt tymczasowy /135
Podstawy tymczasowego aresztowania. Areszt a rękojemstwo  /135
Areszt powoda (delatora)  /140
Cele aresztowania /141
Organy i osoby dokonujące aresztowań /141
Miejsca przetrzymywania aresztantów  /145
Warunki w aresztach  /147
Czas pobytu w areszcie /150
Koszty  /151
Odpowiedzialność za niesłuszne tymczasowe aresztowanie  /153
Podsumowanie /154
Ekstradycja  /154
Glejt /155
Przeszukanie  /156
Zabezpieczenie dowodów i mienia /159
Wstępne przesłuchania oskarżonych i świadków /162
Inne sposoby zbierania dowodów  /167
Uwagi końcowe  /167

Rozdział V. Wszczęcie postępowania przed sądem /169
Uwagi wstępne /169

Skarga prywatna   /169
Skarga publiczna  /172
Współdziałanie po stronie powodowej instygatora i delatora /175
Skargi wnoszone przez gromady wiejskie, miasta i inne podmioty prawa pulicznego  /182
Polecenie lub żądanie rozpoznania sprawy /185
Przekazywanie spraw przez inne sądy  /188
Wszczynanie postępowania z urzędu  /190
Pozew i pozywanie  /194
Gorący uczynek. Obwołanie  /199
Oddanie oskarżonego do sądu — prezentacja  /202
Propozycja, czyli skarga  /207
Objęcie postępowaniem nowych oskarżonych  /214
Problem obowiązywania zasady dyspozycyjności  /215
Podsumowanie  /217

Rozdział VI. Dowody. Zagadnienia wstępne  /219
Uwagi wstępne /219
Bliższość do dowodu  /219
Ciężar dowodowy /222
Problem ustalenia corpus delicti  /223
Ocena dowodów i ich wartość. In dubio pro reo  /224
Domniemanie niewinności /228

Rozdział VII. Dowód z dobrowolnych zeznań oskarżonego  /229
Wstęp  /229
Nazwa przesłuchań  /231
Czas (umiejscowienie) przesłuchań /232
Przesłuchanie a odpowiedź na skargę  /236
Przesłuchanie na wniosek czy z urzędu?  /240
Organ prowadzący przesłuchania  /243
Jawność czy niejawność przesłuchań?  /246
Naciski na zeznających /247
Dane osobopoznawcze  /250
Sposób przesłuchania  /255
Przesłuchanie na podstawie przygotowanych pytań  /255
Przesłuchanie w formie swobodnej wypowiedzi /259
Łączenie metod przesłuchania  /262
Uwagi końcowe  /264
Powtarzanie przesłuchań /265
Wielość oskarżonych — przesłuchanie „z osobna”. Konfrontacje  /270
Szczególne formy składania zeznań /274
Przesłuchania połączone z okazaniem dowodów rzeczowych i zwłok  /274
Zeznania na piśmie  /274
Sposób zapisywania zeznań /275
Język przesłuchań i protokołów  /279
Koszty przesłuchania /281
Podsumowanie /281

Rozdział VIII. Wymuszanie zeznań  /283
Uwagi wstępne  /283
Tortury /283
Tortury a zarzucane oskarżonemu przestępstwa. Częstotliwość wykorzystywania tortur w procesach karnych /283
„Persony od męki wolne”  /285
Wniosek o zastosowanie tortur  /286
Obrona przed odesłaniem oskarżonego na tortury /288
Decyzja sądu. Przesłanki i cele tortur  /289
Czas i miejsce wykonywania tortur /299
Osoby asystujące przy torturach  /301
Przebieg tortur  /303
Sposoby torturowania /309
Miarkowanie zadawanych cierpień /314
Potwierdzanie zeznań składanych na torturach  /317
Powtarzanie tortur /319
Skuteczność tortur /322
Przetrzymanie mąk i nieprzyznanie się do winy  /323
Wykorzystywanie tortur w szczególnych celach /325
Zaliczanie tortur na poczet kary  /326
Odpowiedzialność za bezpodstawne tortury  /326
Koszty przeprowadzenia tortur /326  
Uwagi końcowe  /327
Chłosta  /328
Chłosta jako wstęp do właściwych tortur  /328
Chłosta jako odrębny środek przymusu  /329
Podsumowanie  /336

Rozdział IX. Zeznania świadków  /337
Nazwa przesłuchań oraz czas ich przeprowadzenia  /337
Wymogi stawiane świadkom  /341
Liczba świadków /344
Zarządzenie inkwizycji (przesłuchania świadków) /346
Przysięga świadków /348
Organ prowadzący przesłuchanie  /354
Sposoby przesłuchania. Interrogatoria /354
Problem jawności przesłuchań  /361
Sposób protokołowania zeznań /363
Koszty  /364
Zeznania osób niebędących świadkami  /365
Oświadczenia delatora (powoda)  /365
Zeznania gromad wiejskich i innych osób niebędących świadkami  /367
Relacje urzędowe /368
Uwagi końcowe  /369

Rozdział X. Przysięga dowodowa /371
Uwagi wstępne /371
Nakazanie przysięgi  /372

Istota przysięgi i jej cele  /372
Składający przysięgę — bliższość do jej złożenia  /376
Współprzysiężnicy  /379
Czas, miejsce i sposób wykonania przysięgi  /384
Rota /388 
Skutki niezłożenia przysięgi  /391
Możliwość uniknięcia przysięgi oskarżającej  /392
Darowanie przysięgi /393
Koszty /393
Uwagi końcowe  /394

Rozdział XI. Dokumenty, oględziny i inne dowody /395
Dowód z dokumentów /395
Szacowanie szkód, wydatków /397
Dowody rzeczowe i ich oględziny /397
Opinia biegłych  /405
Eksperyment procesowy /412
Okazanie  /413
Pławienie czarownic  /413
Koszty /416
Uwagi końcowe  /416

Rozdział XII. Rozprawa sądowa: ekscepcje, dylacje, spór merytoryczny /417
Uwagi wstępne  /417
Ekscepcje /418
Dylacje  /430
Spór merytoryczny (merytoryczna rozprawa)  /433
Jawność rozpraw   /446
Podsumowanie  /448

Rozdział XIII. Wyrokowanie i wyrok  /449
Nazwy i rodzaje orzeczeń  /449
Prośba o wydanie wyroku /454
Narada nad wyrokiem /455
Wyrokowanie w przypadku większej liczby oskarżonych /461
Struktura i części składowe wyroku /462
Uwagi wstępne  /462
Nagłówek /466
Oznaczenie sądu, stron, i streszczenie przebiegu procesu  /467
Uzasadnienie faktyczne  /470
Uzasadnienie kary i podstawa prawna wyroku /473
Wymierzenie kary. Uniewinnienie /477
Postanowienia dodatkowe  /480
Formuła końcowa /484
Odmienności układu wyroku  /485
Treść dekretów akcesoryjnych  /487
Dodatkowe adnotacje  /489
Wyroki uwalniające pod warunkiem poręczenia /490

Wyroki zaoczne  /493
Ogłoszenie wyroku /494
Szczególne rodzaje rozstrzygnięć /496
Wyjście poza skargę  /496
Orzeczenia w sprawach wątpliwych /498
Inne sposoby zakończenia postępowania /500
Ugoda /500
„Umorzenie” postępowania. Submisje  /505
Podsumowanie /508

Rozdział XIV. Apelacja i inne sposoby zmiany wyroku  /509
Apelacja  /509
Apelacja w dziełach prawników. Problem dopuszczalności apelacji w sprawach kryminalnych  /509
Praktyka /511
Reformy lat dziewięćdziesiątych XVIII w.  /519
Powaga rzeczy osądzonej a zmienianie wyroków z inicjatywy sądu i na skutek interwencji z zewnątrz  /520
Zatwierdzanie wyroków w miastach prywatnych i duchownych  /524
Zatwierdzanie wyroków przez sąd asesorski  /529
Anulowanie wpisu  /530
Podsumowanie  /531

Rozdział XV. Postępowanie wykonawcze  /533
Wprowadzenie /533
Rola oskarżyciela  /533
Czas egzekucji  /534
Przygotowanie się na śmierć /536
Dyspozycje majątkowe  /538
Ostatnie zeznania  /540
Miejsca wykonania kary śmierci i kar cielesnych oraz przebieg egzekucji  /548
Wykonanie kary pozbawienia wolności  /558
Wykonanie innych kar  /559
Koszty egzekucji  /561
Podsumowanie  /563
Zakończenie /565
Źródła i literatura /575
Summary  /617
Zusammenfassung  /619