Praktyczne chrześcijaństwo. Studium gdańskich sporów pietystycznych 1692–1703

Autorka: Liliana Lewandowska

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 330

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,0 cm x 22,5 cm

W obliczu pogłębiającego się kryzysu Kościoła w XVII wieku i coraz częściej diagnozowanej wiary pustej, martwej, wyrosłej najwyraźniej z licznych uchybień w katechizacji, doktrynerskiego wykładu prawd ewangelicznych oraz braku dbałości o wielostronną formację ludzką, pietyzm krzewił innowacyjną myśl o radosnym, „praktycznym chrześcijaństwie”, ufundowanym na autentycznym przeżywaniu wiary i wejściu w żywą relację miłości z Bogiem. Wewnętrzna odnowa, osobiste nawrócenie i ponowne narodzenie w Chrystusie, które propagował, stymulowały do podejmowania świadomych i dojrzałych postaw religijnych, wyrażających się w chrześcijańskiej trosce zarówno o jednostkę, jak i wspólnotę. Celem była uniwersalna aktywizacja i teologizacja laików oraz przejście z wiary wyznawanej do czynnej, do praktykowania religii w sposób zrozumiały i odpowiedzialny.

Niniejsza publikacja ukazuje dyskurs między ortodoksją luterańską a ruchem pietystycznym w zakresie teoretycznej podbudowy i rzeczywistej realizacji praxis devotionis.Jej fundamentem jest opis sporu pietystycznego, jaki w latach 1692–1703 rozgorzał między Philippem Jakobem Spenerem (1635–1705), ówczesnym prepozytem i radcą konsystorza przy kościele św. Mikołaja w Berlinie, a dr. Samuelem Schelwigiem (1643–1715), rektorem Gimnazjum Akademickiego w Gdańsku, pastorem tamtejszego kościoła Świętej Trójcy i gorliwym obrońcą doktryny luterańskiej.

Spis treści:

Wprowadzenie  /11

Rozdział I. Dzieje wyznaniowe w XVII-wiecznym Gdańsku. Rys historyczny  /51

1. Gdański Kościół luterański u progu nowej epoki  /51

1.1. Philipp Jakob Spener (1635-1705)  /60

1.2. Dr Samuel Schelwig (1643-1715)  /65

2. Spory pietystyczne w Gdańsku w latach 1692-1703  /70

2.1. Samuel Schelwig vs. Constantin Schutz  /73

2.2. Samuel Schelwig vs. Philipp Jakob Spener  /85

2.3. Dalsze konsekwencje sporu - podłoże personalne  /101

Rozdział II. Duchowość Marcina Lutra /103

1. Kapłaństwo wszystkich wierzących  /105

2. Modlitwa wspólnotowa i osobista  /107

3. Pismo Święte jako źródło i reguła wiary /111

4. Muzyka w służbie duchowości  /113

Rozdział III. Chrześcijaństwo praktyczne w duchowości pietystycznej  /116

1. Kapłaństwo duchow(n)e wszystkich wierzących i jego implikacje  /116

1.1. Wymiar uniwersalny kapłaństwa i egalitaryzm  /132

1.2. Wychowanie chrześcijańskie w przestrzeni domowej  /135

2. Collegia pietatis  /139

2.1. Rola duchownych /146

2.2. Uzasadnienie  /148

3. Wzrastanie w wierze jako konsekwencja praxis pietatis. Uwagi na marginesie /153

4. Czytanie Pisma Świętego  /156

4.1. Kazania biblijne  /170

5. Literatura budująca /174

5.1. Modlitwa serca a modlitewniki  /178

5.2. Kancjonały  /185

Rozdział IV. Praktyka religijna w XVII-wiecznym ewangelicyzmie ortodoksyjnym  /196

1. Samuel Schelwig w walce o fides vera Lutherana  /198

1.1. "Ale wy jesteście rodem wybranym, królewskim kapłaństwem" (1P 2,9)  /202

1.2. Powaga urzędu kaznodziejskiego Kościoła  /212

1.3. Kontrowersje wokół Collegiów pietatis  /222

1.4. W służbie słowa Bożego  /228

Rozdział V. Epilog. Pietyzm w Gdańsku w 1. połowie XVIII wieku /240

1. Spór o właściwie rozumianą pobożność (1728-1730)  242

2. Przypadek Pawła Świetlickiego  /245

3. Finał  /249

Uwagi końcowe  /252

Summary. Practical Christianity: a study if the Gdańsk Pietist dispute 1692-1703  /269

Aneksy  /275

1. Podstawa źródłowa. Wybór tematyczny  /275

2. Wykaz materiału źródłowego do historii sporów pietystycznych w Gdańsku  /283

Bibliografia  /289

1. Materiał źródłowy  /289

2. Literatura przedmiotu  /298

3. Wybór dalszej literatury badawczej  //316

Wykaz ilustracji  /323

Indeks osobowy /325