Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich. Studium prozopograficzne 1428-1500

Autor: Paweł Dembiński

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 840

Okładka: twarda

Format: 17,5 cm x 24,5 cm

Publikacja omawia dzieje późnośredniowiecznego Kościoła poznańskiego. Autor w oparciu o sześć zachowanych ksiąg tak zwanej metryki kapituły poznańskiej oraz liczne inne źródła rękopiśmienne, zestawił skład osobowy tej instytucji dla lat 1428-1500. Na podstawie zrekonstruowanych przez autora biogramów duchownych, tworzących gremium tej korporacji, została sporządzona analiza prozopograficzna grupy. Prześledzono pochodzenie społeczne, rodzinne i rodowe prałatów oraz kanoników, ich święcenia, wykształcenie, zaangażowanie w działalność administracji kościelnej i świeckiej (służbę królowi polskiemu). Autor zbadał wpływ tych czynników na objęcie prestiżowych i dochodowych godności w poznańskiej kapitule katedralnej. Starał się też odtworzyć mechanizm, podług którego biskup poznański dokonywał nominacji na prebendy kapitulne i określić, jakie rzeczywiste kryteria decydowały o ich objęciu także z mocy nominacji papieskich. Książka zaopatrzona jest w liczne tabele (w tym wymieniające beneficja posiadane przez członków kapituły) oraz dwa aneksy. Pierwszy zawiera zestawione według imion biogramy 283 duchownych - bohaterów niniejszego opracowania. Drugi aneks zestawia skład osobowy posiadaczy poszczególnych prebend prałackich i kanonickich.

Spis treści: 

1. Wstęp /7

2. Kształt ustrojowy w XV wieku /17

2.1. Początki kapituły /17
2.2. Prałatury /21
2.3. Kanonie /35
2.4. Uprawnienia korporacji i zarząd majątkiem /43

3. Recepcja do kapituły /53

3.1. Prawo do wyznaczenia osoby kandydata /54
3.1.1. Uprawnienia papieskie i biskupie /54
3.1.2. Uprawnienia królewskie /60
3.1.3. Uprawnienia księcia mazowieckiego /65
3.1.4. Uprawnienia prepozyta /66
3.1.5. Uprawnienia komandora joannitów /67
3.2. Postępowanie przed kapitułą, objęcie prebendy /67
3.3. Recepcje do kapituły w latach 1428-1500 /74

4. Analiza prozopograficzna /99

4.1. Wiek i święcenia /99
4.1.1. Wymagania prawa powszechnego /100
4.1.2. Wymagania kapituły poznańskiej /102
4.1.3. Średni wiek uzyskania prebendy /105
4.1.4. Święcenia przyjmowane przez członków kapituły poznańskiej /114
4.2. Pochodzenie terytorialne /118
4.3. Pochodzenie społeczne i rodowe /127
4.3.1. Stan badań /127
4.3.2. Stan prawny /128
4.3.3. Skład stanowy kapituły w latach 1428-1500 /129
4.3.4. Zaobserwowane podziały w obrębie stanu szlacheckiego /132
4.3.5. Związki członków kapituły z przedstawicielami elity stanu duchownego /138
4.3.6. Pochodzenie rodowe /144
4.4. Wykształcenie /149
4.5. Kumulacja beneficjów /181
4.6. Sprawowane urzędy świeckie i kościelne /134
4.6.1. Służba monarsze i jego urzędnikom /242
4.6.2. Służba biskupowi poznańskiemu i jego urzędnikom /246
4.6.3. Służba innym biskupom diecezjalnym i ich urzędnikom /251
4.6.4. Służba papieżowi i kardynałom /253

5. Urzędy kapitulne /257

6. Rezydencja /267

6.1. Wymogi prawa powszechnego i rozwiązania statutowe /271
6.2. Rezydencja w kapitule poznańskiej w XV wieku /277
6.3. Rezydenci, rezydenci nieregularni i kanonicy nierezydujący - cechy środowisk /280
6.4. Rezydencja - analiza wybranych lat /284
6.5. Sposoby realizacji obowiązku rezydencji w praktyce - przykłady /290

7. Czynniki kariery /299

8. Podsumowanie /319

Wykaz skrótów rzeczowych (Aneks I i II) /331

Aneks I. Wykaz posiadaczy poszczególnych prebend /733

Prałatury /735
Kanonie /745

Wykaz cytowanych źródeł rękopiśmiennych /807

Wykaz cytowanych źródeł drukowanych /809

Wykaz skrótów /831

Summary /837