Powszechna historia ustrojów państwowych

Podręcznik ten stara się odejść od tradycji opracowań, które powszechną historię ustrojów państwowych sprowadzały do zbioru luźno ze sobą powiązanych kilku historii narodowych (historia ustroju Anglii, Francji, Niemiec, Rosji, później także USA). Historia powszechna przyjmować chyba powinna perspektywę porównawczą i rozszerzać pole widzenia. Inną ambicją tego podręcznika było zwrócenie większej uwagi na funkcjonowanie opisywanych instytucji politycznych w praktyce. Jak się wydaje, jest to bardziej pouczające niż przesadnie szczegółowy opis owych instytucji abstrahujący od tego, jak one rzeczywiście działały. Konwencja niektórych podręczników (nie tylko polskich) przyjmuje odmienny punkt widzenia; ich autorzy zdają się mówić swym czytelnikom: nie pokażemy wam wprawdzie, jak ten pojazd jeździ i dlaczego, ale za to opiszemy go aż do najmniejszej śrubki.

Podręcznik ów, jak wiadomo, nie czyta się dla przyjemności. Uciążliwość ich lektury może być jednak większa lub mniejsza. Starałem się, aby konwencja pisarska przyjęta przeze mnie w jakimś stopniu tę dolegliwość zmniejszyła.

- Jan Baszkiewicz

Spis treści:

Od autora /9

Rodział 1. Państwo despotyczne /11

Despocja orientalna /13

Wielkie imperia /16

Rozdział 2. Polis /18

Struktura polis /20

Polis arystokratyczna /21

Polis oligarchiczna /22

Tyrania /24

Polis demokratyczna /25

Związki państw  /30

Wczesna republika w Rzymie /31

Republika konserwatywna i oligarchiczna /34

Kryzys republiki  /37

Rozdział 3. Państwo hellenistyczne /40

Ustrój monarchii hellenistycznej /42

Początki monarchii rzymskiej Pryncypat  /45

Ewolucja ustroju monarchicznego /48

Monarchia absolutna (dominat) /51

Rozdział 4. Państwa "barbarzyńskie"  /56

Państwa "barbarzyńskie" regionów śródziemnomorskich /57

Państwa germańskie Europy północnej.  Państwo Franków /61

Państwa słowiańskie /65

Rozdział 5. Imperia średniowieczne /72

Cesarstwo Romajów /72

Imperium islamu  /79

Imperium karolińskie /83

Rozdział 6. Wczesna monarchia feudalna  /91

Podstawowe cechy systemu politycznego  /94

Policentryzm: Hiszpania, Ruś /98

Królestwo dzielnicowe: Niemcy, Francja /103

Królestwo jednolite: Anglia, Sycylia /109

Stosunki międzypaństwowe /113

Początki struktur stanowych /115

Obudowa władzy królewskiej  /118

Rozdział 7. Monarchia stanowa / 129

Struktury stanowe  /133

Stany i Korona  /142

Reprezentacja stanowa: parlament angielski  /148

Reprezentacja stanowa: instytucje kontynentalne /153

Administracja i system militarny  /159

Materialne podstawy państwa /169

Wymiar sprawiedliwości /173

Rozdział 8. Państwo renesansowe /177

Monarchia renesansowa /179

Republiki  /190

Rozdział 9. Absolutyzm "klasyczny"  /197

Legitymizacja absolutyzmu  /199

Granice władzy absolutnej /202

Monarcha /206

Administracja /211

Armia i policja  /220

Polityka ekonomiczna i skarbowa  /225

Dwoiste oblicze absolutyzmu  /228

Rozdział 10. Państwo liberalne /231

Konstytucja  /236

Podział władz  /245

Partie polityczne /264

Administracja i samorząd  /272

Wojsko /277

Dziedzictwo  /281

Rozdział 11. Reżimy autorytarne  /284

System fikcji ustrojowych /286

Racjonalizacja ustroju /291

Drugie wydanie bonapartyzmu /294

Rozdział 12. Państwo demokratyczne /300

Uwarunkowania demokratyzacji /303

Demokracja amerykańska  /306

Demokratyzacja ustroju brytyjskiego /312

Demokracja francuska /319

Mechanizmy socjopolityczne demokracji  /330

Partie i stowarzyszenia  /335

Stabilizacka demokratyczna /346

Rozdział 13. Państwo postabsolutne /349

Parlamenty i monarcha /353

Władza rządowa i samorząd /356

Prawa i swobody poddanych /361

Państwa złożone /364

Partie i stowarzyszenia /369

Wzorzec monarchii postabsolutnej /373

Rozdział 14. Demokracja, autorytaryzm, totalizm (1918-1945) /376

Stare i nowe demokracje /378

Reżimy autorytarne /385

Totalitaryzmy we Włoszech i w Niemczech /390

Totalitaryzm stalinowski  /399

Zakończenie. Główne kierunki ewolucji ustrojowej 1945-2000  /408

Świat demokracji  /411

Świat reżimów "twardych"  /421

Demokracja końca XX wieku: sukcesy i zagrożenia  /426