Poszukiwania zbrodniarzy hitlerowskich przez władze Rzeczypospolitej Polskiej i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Ameryce

Wstęp i opracowanie: Anna Ratke-Majewska

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 224

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Zbiór dokumentów prezentuje sposób, w jaki dyplomacja RP i PRL po II wojnie światowej wypełniała zadanie poszukiwania kolaborantów i zbrodniarzy hitlerowskich w Ameryce Łacińskiej. Zagadnienie to dokumentują poddane analizie akta Wydziału Ameryki Łacińskiej Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych z lat 1945–1960 i dotyczą m.in. monitorowania działalności niemieckiej w Latynoameryce i kwestii poszukiwań Josefa Mengelego.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp   /13
Dokumenty
Monitorowanie działalności niemieckiej w Latynoameryce /45
Nr 1. 1949 kwiecień 13, Warszawa – Tajne pismo Tadeusza Żebrowskiego, dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, do posła RP w Buenos Aires Stefana Szumowskiego, posła RP w Meksyku Jana Drohojowskiego i posła RP w Rio de Janeiro Wojciecha Wrzoska na temat propagandowej działalności niemieckiej w Ameryce Łacińskiej  /47
Nr 2. 1949 maj 18, Rio de Janeiro – Tajny raport Wojciecha Wrzoska, posła RP w Brazylii, do Tadeusza Żebrowskiego, dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w kwestii nasilania się propagandy niemieckiej w Brazylii  /48
Nr 3. 1949 wrzesień 10, Meksyk – Tajne opracowanie Jana Drohojowskiego do Jana Wróblewskiego, naczelnika Wydziału Ameryki Łacińskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, na temat obecności Niemców w Ameryce Łacińskiej /50
Poszukiwanie kolaborantów i zbrodniarzy wojennych (obywateli polskich – Polaków, którzy zabijali Polaków)  /101
Nr 4. 1949 kwiecień 19, Warszawa − Tajna notatka Departamentu III Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w sprawie przestępcy wojennego Józefa Olmy  /103
Nr 5. 1949maj 24, Warszawa − Tajna notatka Ministerstwa Spraw Zagranicznych do Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie
zaginionego pisma dotyczącego przestępcy wojennego Józefa Olmy  /104
Nr 6. 1949 czerwiec 28, Warszawa − Tajna notatka Arnolda Gubińskiego, Ministerstwo Sprawiedliwości, do Ministerstwa Spraw Zagranicznych, informująca o udostępnieniu pisma dotyczącego przestępcy wojennego Józefa Olmy /105
Nr 7. 1949 styczeń 22, Warszawa − Tajna notatka Arnolda Gubińskiego do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w kwestii ustalenia aktualnego miejsca pobytu przestępcy wojennego Józefa Olmy (odpis)  /106
Nr 8. 1949 sierpień 8, Warszawa − Tajna notatka Ministerstwa Spraw Zagranicznych do Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości informująca o prawdopodobnym miejscu pobytu przestępcy wojennego Józefa Olmy  /107
Nr 9. 1949 sierpień 25, Warszawa – Tajna notatka Tadeusza Żebrowskiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, do Poselstwa RP w Buenos Aires w sprawie wniosku o ekstradycję przestępcy wojennego Józefa Olmy /108
Nr 10. 1949 listopad 17, Buenos Aires – Tajna notatka Michała Kobieli do Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych z prośbą o nadesłanie fotografii przestępcy wojennego Józefa Olmy /109
Nr 11. 1949 grudzień 3, Warszawa ‒ Tajna notatka Jana Wróblewskiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, do Poselstwa RP w Buenos Aires w sprawie konieczności zebrania informacji na temat przestępcy wojennego Józefa Olmy  /110
Nr 12. 1949 grudzień 3, Warszawa − Tajna notatka Tadeusza Żebrowskiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, do Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie utrudnionych poszukiwań przestępcy wojennego Józefa Olmy /111
Nr 13. 1949 grudzień 7, Warszawa − Tajna notatka Andrzeja Szemińskiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, do Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości z ponowną prośbą o dostarczenie fotografii przestępcy wojennego Józefa Olmy  /112
Nr 14. 1950 kwiecień 17, Warszawa – Tajna notatka Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości do Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych informująca o braku możliwości zdobycia fotografii przestępcy wojennego Józefa Olmy /113
Nr 15. 1950 kwiecień 25, Warszawa − Tajna notatka Tadeusza Żebrowskiego, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, do Poselstwa RP w Buenos Aires w sprawie kontynuowania poszukiwań przestępcy wojennego Józefa Olmy  /114
Nr 16. 1951 listopad 30, Buenos Aires − Tajna notatka Czesława Słowakiewicza, Wydział Konsularny Poselstwa RP w Buenos Aires, do Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych informująca o braku nazwiska Józefa Olmy w kartotekach argentyńskich /115
Nr 17. 1952 styczeń 14, Warszawa − Tajna notatka Andrzeja Szemińskiego, naczelnika Wydziału Brytyjskiego Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Generalnej Prokuratury RP zawiadamiająca o braku nazwiska Józefa Olmy w kartotece osób przybyłych do Argentyny /116
Poszukiwanie kolaborantów i zbrodniarzy wojennych (obywateli polskich – Żydów, którzy zabili Żydów)  /117
Nr 18. 1946 grudzień 18, Rio de Janeiro − Pismo Wojciecha Wrzoska, posła RP w Rio de Janeiro, do Ministerstwa Sprawiedliwości z prośbą o wskazówki odnośnie do dalszego postępowania w sprawie Chaskla Rosenberga (wraz z załącznikami)  /119
Nr 19. 1947 czerwiec 30, London − 2956. United Nations War Crimes Commission to the Representative of the Government of Poland on the United Nations War Crimes Commission (Zaświadczenie Komisji Narodów Zjednoczonych ds. Zbrodni Wojennych o umieszczeniu Lejbusia Zajfmana na liście osób oskarżonych o zbrodnie wojenne) /126
Nr 20. 1947 lipiec 2, [Londyn] − Pismo Mariana Muszkata, delegata do UNWCC, do Wojciecha Wrzoska, posła RP w Rio de Janeiro, w kwestii przestępców wojennych, którzy znaleźli się na liście UNWCC (odpis dla Departamentu Politycznego MSZ)  /127
Nr 21. 1947 sierpień 4, [Londyn] ‒ Pismo Mariana Muszkata, delegata do UNWCC, do Wojciecha Wrzoska, posła RP w Rio de Janeiro, na temat zastrzeżeń dotyczących sposobu ekstradycji przestępców wojennych Abrama i Lejbusia Zajfmanów  /129
Nr 22. 1947 listopad 13, Warszawa − Pismo Adolfa Dąba, prokuratora Sądu Najwyższego, do Wydziału Amerykańskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych na temat konieczności ekstradycji Chaskla Rozenberga i braci Zajfmanów do Polski /130
Nr 23. 1948 czerwiec 16, Rio de Janeiro − Pismo do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w sprawie konieczności zawarcia traktatu o ekstradycji między Polską a Brazylią wobec odmowy przez rząd brazylijski ekstradycji do Polski braci Abrama i Lejbusia Zajfmanów  /131
Nr 24. 1948 październik 12, Warszawa – Notatka Biura Prawno-Traktatowego do Wydziału Amerykańskiego Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych na temat trudności związanych z ekstradycją do Polski braci Zajfmanów i Chaskla Rozenberga /133
Nr 25. 1948 grudzień 1, Warszawa – Notatka z rozmowy z prokuratorem Danilewiczem z Wydziału III Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie ekstradycji Chaskla Rozenberga i braci Zajfmanów  /135
Nr 26. 1948 grudzień 7, Warszawa – Pismo Tadeusza Żebrowskiego, dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Poselstwa RP w Rio de Janeiro w kwestii warunków koniecznych do wystąpienia z wnioskiem o ekstradycję do Polski Chaskla Rozenberga i braci Zajfmanów  /137
Nr 27. 1949 marzec 3, Rio de Janeiro – Pismo Wojciecha Wrzoska, posła RP w Rio de Janeiro, do Tadeusza Żebrowskiego, dyrektora Departamentu Politycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w kwestii trudności zdobycia jednoznacznych zeznań świadków przestępstw Chaskla Rozenberga i braci Zajfmanów  /138
Nr 28. 1949 marzec 28, Warszawa – Pismo Jana Wróblewskiego, naczelnika Wydziału Ameryki Łacińskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Wydziału III Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości z załączonymi materiałami na temat braci Zajfmanów i informacją dotyczącą pokrycia kosztów ekstradycji Chaskla Rozenberga do Polski /139
Nr 29. 1949 marzec 28, Warszawa – Pismo Jana Wróblewskiego, naczelnika Wydziału Ameryki Łacińskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Poselstwa RP w Rio de Janeiro w sprawie aktualnego adresu Chaskla Rozenberga i stanowiska kolonii żydowskiej w Brazylii na temat kosztów ekstradycji Zajfmanów do Polski /140
Nr 30. 1949 maj 20, Rio de Janeiro – Pismo Wojciecha Wrzoska, posła RP w Rio de Janeiro, do Wydziału Ameryki Łacińskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych przekazujące adres poszukiwanego Chaskla Rozenberga  /141
Nr 31. 1949 sierpień 6, Warszawa – Pismo Departamentu Nadzoru Prokuratorskiego Ministerstwa Sprawiedliwości do Wydziału Ameryki Łacińskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych przekazujące decyzję o rezygnacji z ekstradycji do Polski Chaskla Rozenberga i braci Zajfmanów /142
Nr 32. 1949 sierpień 17, Warszawa – Pismo Jana Wróblewskiego, Wydział Ameryki Łacińskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, informujące Poselstwo RP w Rio de Janeiro o decyzji odstąpienia Polski od ekstradycji Chaskla Rozenberga i braci Zajfmanów  /143
Odpowiedzi na zarzuty dotyczące antysemityzmu w Polsce  /145
Nr 33. 1957 luty 5, Buenos Aires – Wyciąg korespondencyjny nr 1448 w sprawie statusu przedstawiciela PLO w Brazylii i prośby redakcji tygodnika „Tribuna” (ściśle tajne)  /147
Nr 34. 1957 luty 14, Rio de Janeiro – Pismo Związku Żydów Polskich w Brazylii do Wojciecha Chabasińskiego, posła PRL w Brazylii, z prośbą o przekazanie załączonego memoriału rządowi PRL  /148
Nr 35. 1957 luty 14, Rio de Janeiro – Memoriał Związku Żydów Polskich w Brazylii do rządu PRL w sprawie przywrócenia należnych praw społeczności żydowskiej w PRL (tłum. z jęz. portugalskiego)  /149
Nr 36. 1957 luty 28, Rio de Janeiro − Notatka Ryszarda Habdasa w sprawie uzyskania odpisu aktu małżeństwa przez Mieczysława Grzybowskiego  /151
Nr 37. 1957 marzec 2, Rio de Janeiro – Notatka Wojciecha Chabasińskiego, Wydział Konsularny Poselstwa PRL w Rio de Janeiro, do Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych dotycząca memorandum Związku Żydów Polskich w Brazylii do rządu PRL  /152
Nr 38. 1957 marzec 9, Warszawa – Szyfrogram Bolesława Jelenia, dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Wojciecha Chabasińskiego, posła PRL w Brazylii, w kwestii zarzutu antysemityzmu w PRL przez Związek Żydów Polskich w Brazylii /154
Uczestniczenie w poszukiwaniach zbrodniarzy z terenów republik ZSRR (sprawa Herbertsa Cukursa) /155
Nr 39. 1951 listopad 26, Rio de Janeiro − Poufna notatka Euzebiusza Dworkina, Poselstwo RP w Rio de Janeiro, do Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych na temat wniosku o ekspulsję zbrodniarza wojennego Herbertsa Cukursa /157
Nr 40. 1952 lipiec 23, Moskwa − Poufna notatka Stanisława Mleczaka, Ambasada RP w Moskwie, do Wydziału Radzieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych informująca o braku materiałów dotyczących Herbertsa Cukursa  /159
Nr 41. 1952 sierpień 7, Warszawa − Poufna notatka Andrzeja Szemińskiego, naczelnika Wydziału Brytyjskiego Departamentu III Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Poselstwa PRL w Rio de Janeiro informująca o braku materiałów na temat Herbsta Cukursa /160
Monitorowanie ścigania hitlerowskich zbrodniarzy niemieckich (sprawa schwytania Adolfa Eichmanna i poszukiwań Josefa Mengelego) /161
Nr 42. 1960 czerwiec 2, Buenos Aires − Wyciąg korespondencyjny nr 7343 w sprawie porwania Adolfa Eichmanna i wywiezienia go do Izraela (ściśle tajne)  /163
Nr 43. 1960 czerwiec 3, Buenos Aires − Claris nr 7 z 2 i 3 VI 1960 r. na temat wywiezienia Adolfa Eichmanna z Argentyny /164
Nr 44. 1960 czerwiec 8, Buenos Aires − Claris nr 14 z 7 i 8 VI 1960 r. z wyjaśnieniami Ambasady Izraela w Warszawie na temat wywiezienia Adolfa Eichmanna z Argentyny do Izraela /165
Nr 45. 1960 czerwiec 10, Buenos Aires − Claris nr 16 z 9 i 10 VI 1960 r. dotyczący odpowiedzi Ministerstwa Spraw Zagranicznych Argentyny na notę Izraela w sprawie porwania Adolfa Eichmanna  /166
Nr 46. 1960 czerwiec 10, Tel Awiw − Wyciąg korespondencyjny nr 7737 na temat nieoficjalnej opinii Polski w sprawie Eichmanna (ściśle tajne)  /167
Nr 47. 1960 czerwiec 11, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 7762 dotyczący formalnego wniesienia przez Argentynę sprawy Eichmanna na posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ (ściśle tajne) /168
Nr 48. 1960 czerwiec 11, Buenos Aires − Wyciąg korespondencyjny nr 7796 na temat stanowiska Izraela w sprawie wydania Adolfa Eichmanna Argentynie (ściśle tajne)  /169
Nr 49. 1960 czerwiec 12, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 7832 dotyczący stanowiska Polski w kwestii ekstradycji Adolfa Eichmanna (ściśle tajne) /170
Nr 50. 1960 czerwiec 15, Warszawa − Notatka Adama Rapackiego, ministra spraw zagranicznych, w kwestii ewentualnego wystąpienia z żądaniem ekstradycji Adolfa Eichmanna do Polski (ściśle tajne)  /171
Nr 51. 1960 czerwiec 15, Oslo − Claris nr 38 z 15 VI 1960 r. dotyczący sporu argentyńsko-izraelskiego w kwestii postawienia Adolfa Eichmanna przed sądem  /173
Nr 52. 1960 czerwiec 16, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8017 na temat możliwości polubownego załatwienia sprawy Eichmanna (ściśle tajne) /175
Nr 53. 1960 czerwiec 17, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8064 w kwestii zerwania rozmów Argentyny z Izraelem w sprawie Eichmanna (ściśle tajne)  /176
Nr 54. 1960 czerwiec 18, Nowy Jork − Claris nr 40 z 17 VI 1960 r. informujący o terminie posiedzenia Rady Bezpieczeństwa ONZ w celu rozpatrzeniu skargi
Argentyny w sprawie Eichmanna  /177
Nr 55. 1960 czerwiec 18, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8121 na temat usztywnienia stanowiska Argentyny w sporze o Adolfa Eichmanna (ściśle tajne) /178
Nr 56. 1960 czerwiec 18, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8122 dotyczący oświadczenia przedstawiciela Argentyny w sprawie ukarania Adolfa Eichmanna (ściśle tajne)  /179
Nr 57. 1960 czerwiec 18, Buenos Aires − Claris z 18 VI 1960 r. na temat narastających kontrowersji wokół delegata Argentyny przy Radzie Bezpieczeństwa ONZ /180
Nr 58. 1960 czerwiec 18, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8123 w sprawie ujawnienia listy nazwisk konfidentów hitlerowskich w Argentynie, w tym nazwiska delegata Argentyny przy Radzie Bezpieczeństwa ONZ (ściśle tajne) /182
Nr 59. 1960 czerwiec 18, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8124 w kwestii konsultacji stanowiska Polski ze stałym przedstawicielem ZSRR przy ONZ (ściśle tajne)  /183
Nr 60. 1960 czerwiec 18, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8125 dotyczący wskazówek na temat polskiego stanowiska na sesji Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie Eichmanna (ściśle tajne)  /184
Nr 61. 1960 czerwiec 19, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8204 informujący o możliwości złagodzenia stanowiska Argentyny w sporze z Izraelem (ściśle tajne) /186
Nr 62. 1960 czerwiec 20, Warszawa – Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Departament III, Memorandum argentyńskie dotyczące sprawy Eichmanna w Radzie Bezpieczeństwa ONZ  /187
Nr 63. 1960 czerwiec 21, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8272 na temat projektu rezolucji na sesję Rady Bezpieczeństwa ONZ, przekazanego przedstawicielowi Polski (ściśle tajne)  /189
Nr 64. 1960 czerwiec 21, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8273 informujący o oczekiwanym spotkaniu przywódców Izraela i Argentyny (ściśle tajne) /190
Nr 65. 1960 czerwiec 21, Buenos Aires − Szyfrogram nr 6602 przekazujący odpowiedź Polski na prośbę strony argentyńskiej o poparcie na sesji Rady Bezpieczeństwa ONZ (ściśle tajne)  /191
Nr 66. 1960 czerwiec 22, Buenos Aires − Wyciąg korespondencyjny nr 8350 na temat spodziewanych rezultatów spotkania przywódców Argentyny i Izraela (ściśle tajne)  /192
Nr 67. 1960 czerwiec 23, Moskwa − Wyciąg korespondencyjny nr 8433 na temat stanowiska ZSRR w Radzie Bezpieczeństwa ONZ w sprawie Eichmanna (ściśle tajne) /193
Nr 68. 1960 czerwiec 24, Nowy Jork − Wyciąg korespondencyjny nr 8509 w kwestii przyjęcia rezolucji Argentyny w sprawie Eichmanna przez Radę Bezpieczeństwa ONZ (ściśle tajne)  /195
Nr 69. 1960 lipiec 11, Warszawa – Ściśle tajna notatka Adama Rapackiego, ministra spraw zagranicznych, na temat stanowiska Polski wobec taktyki strony izraelskiej w sprawie Eichmanna  /196
Nr 70. 1960 lipiec 25, Warszawa − Notatka Mieczysława Łobodycza, dyrektora Departamentu IV Ministerstwa Spraw Zagranicznych, do Janusza Gumkowskiego, dyrektora Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce w Ministerstwie Sprawiedliwości, dotycząca kwestii udostępnienia zgromadzonych w Polsce materiałów na temat Eichmanna   /197
Nr 71. 1960 październik 29, Warszawa − Ściśle tajna notatka Zygfryda Wolniaka z rozmowy z posłem Izraela Rehaveamem Amirem na temat stanowiska Polski
w kwestii jurysdykcji sądu izraelskiego i udostępnienia dokumentów w sprawie Eichmanna  /198
Nr 72. 1960 listopad 4, Warszawa − Tajna notatka w związku z rozmową Zygfryda Wolniaka, posła RP, z posłem Izraela  /200
Nr 73. 1960 czerwiec 28, Buenos Aires – Wyciąg korespondencyjny nr 8685 w sprawie wniosku o ekstradycję Josefa Mengelego (ściśle tajne)  /201
Wykaz skrótów /203
Bibliografia /205
Indeks osób /219