Portale trzynastowiecznej architektury na Śląsku

Autorzy: Tadeusz Kozaczewski, Hanna Kozaczewska-Golasz

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 500

Okładka: twarda

Format: 21,0 cm x  30,0 cm

Pracę nad trzynastowiecznymi portalami na Śląsku rozpoczął Tadeusz Kozaczewski, a ukończyła Hanna Kozaczewska-Golasz - historycy architektury, profesorowie Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej. W swojej działalności naukowej poświęcili się pracom badawczym nad architekturą i urbanistyką średniowieczną na Śląsku, w okresie panowania dynastii Piastów śląskich.

Portale - dekoracyjne obramienia otworów wejściowych - występowały w kościołach, budowlach użyteczności publicznej oraz w obiektach mieszkalnych. W średniowieczu najbardziej okazałe portale umieszczono w budowlach sakralnych - były one symbolem Bramy do Raju.

Autorzy książki zgromadzili wszystkie występujące na Śląsku portale trzynastowieczne, które zachowały się w miastach w 27 kościołach i 4 domach mieszkalnych, a we wsiach w 104 kościołach. Dokumentacja fotograficzna i pomiarowa umożliwia przeprowadzenie analiz kompozycji całości i poszczególnych elementów architektonicznych i rzeźbiarskich, ich wzajemnych proporcji oraz uwarunkowań geometrycznych, a w efekcie pozwoliła na przedstawienie ewolucji portali w okresie jednego wieku.

Spis treści:

Wstęp  /7

Portal jako istotny element elewacji  /11

• Usytuowanie portali  /11
• Kompozycje elewacji z portalem  /12
• Stosowane materiały budowlane  /18

Typologia portali  /23

Portale węgarowe  /23

Portale uskokowe bez kolumienek  /24

Portale uskokowe z kolumienkami, bez profilowania ościeży  /26

Portale uskokowe profilowane z kolumienkami  /30

• Portale pochodzące z 2 ćw. XIII w.  /30
• Portale uskokowe profilowane z kolumienkami powstałe około połowy XIII w.  /34
• Portale uskokowe profilowane z kolumienkami powstałe w 3 ćw. XIII w.  /36
• Portale uskokowe profilowane z kolumienkami powstałe w 4 ćw. XIII w.  /39

Portale rozczłonkowane, profilowane bez uskoków  /40

• Portale rozczłonkowane z 2-3 ćw. XIII w.  /40
• Portale rozczłonkowane z 4 ćw. XIII w.  /44

Archiwolta i tympanon  /47

Portale z trójliściem  /55

• Trójliść w różnych typach portali  /55
• Geometryczny kształt łęku trójlistnego  /57
• Datowanie  /60

Detale architektoniczne i rzeźbiarskie portali  /63

Gzymsy i głowice ościeży portali  /63

• Gzymsy  /63
• Głowice kielichowo-blokowe i inne głowice z ornamentami  /63
• Głowice kielichowe  /70
• Głowice talerzowe  /71

Bazy  /75

Inne elementy dekoracji  /83

Połączenia profili prostokątnych, wklęsłych i wypukłych  /83

Rzeźby figuralne i maski  /87

Guzy i rozetki  /88

Baldachimy  /90

Zasady geometryczne kształtowania portali  /91

• Zasady kształtowania przekroju poziomego ościeży  /91
• Kształtowanie elewacji portali  /95

Ewolucja ukształtowania portalu w XIII w.  /99

Bibliografia  /104

Rozmieszczenie portali  /106

Katalog portali  /111

• Wykaz skrótów do Katalogu portali  /112
• Kościoły w miastach  /113
• Domy mieszkalne  /219
• Kościoły wiejskie  /229
• Kościoły wiejskie na Łużycach  /471

Zestawienia portali  /487

Spis obiektów  /493

Summary  /497

Zusammenfassung  /499