Pomezania Pruska Dzieje osadnictwa w XIII-XV wieku

Autor: Seweryn Szczepański

Rok wydania: 2016

Ilość stron: 412

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga - zagięta okładka

Pomezania, jako jedno z pruskich terytoriów plemiennych, w źródłach pisanych pojawia się stosunkowo późno, bo w powstałym około 1231 r. spisie ziem, do których rościł sobie prawa król Danii - Waldemar II. Jako obszar o ustalonych administracyjnie granicach znajdujemy ją w połowie XIII w., kiedy została podbita przez zakon krzyżacki, który w oparciu o zastane struktury osadnicze i autochtoniczną ludność rozpoczął tworzenie swojego władztwa. 

W niniejszej publikacji omawiane są szczegółowo procesy kształtowania się pruskiego osadnictwa na obszarze Pomezanii, przede wszystkim zaś podjęta jest próba nakreślenia zasięgu terytorialnego poszczególnych ziem. W celu pełnego wykładu konieczne było także zidentyfikowanie i homologowanie stwierdzonych w źródłach osad pruskich w kontekście wewnętrznego podziału Pomezanii. W związku z tym dokonano szerokiego przeglądu informacji źródłowych dotyczących warunków naturalnych (w szczególności zalesienia oraz hydrografii) średniowiecznej Pomezanii, które wraz z miejscami sakralnymi, targowymi oraz siecią grodów wyznaczały rubieże osadnicze w różnych okresach. Podjęto też problematykę dotyczącą zagadnień społeczno-gospodarczych związanych z ludnością pruską, zarówno w okresie plemiennym, jak i po podboju krzyżackim.

Spis treści:

Wykaz skrótów

Wstęp

1. Problematyka metodologiczna i zakres pracy

2. Stan badań nad pruską Pomezanią

3. Źródła do badań nad pruską Pomezanią

Rozdział I. Środowisko fizyczno-geograficzne Pomezanii

I.1. Nazwa Pomezania

I.2. Położenie

I.3. Ukształtowanie powierzhni

I.4. Systematyka gleb

I.5. Hydrografia

I.6. Zalesienie

I.7. Zasoby naturalne

I.8. Antropopresja

I.9. Podsumowanie

Rozdział II. Kształtowanie się osadnictwa wczesnośredniowiecznej Pomezanii

II.1. Od okresu wędrówek ludów do końca VIII w.

II.2. Okres wczesnego średniowiecza od VIII/IX w. do XII w.

II.3. Osadnictwo pruskie na zachodzie i południu Pomezanii XII - początek XIII w.

II.4. Struktura osadnictwa pruskiego na obszarze Pomezanii przed podbojem krzyżackim

II.4.1. Buttan - zagroda pruska

II.4.2. Pruskie: lauks - "pole" i caym - "wieś" jako podstawowe jednostki terytorialne

II.4.3. Wsie radłowe - relikt osadnictwa z czasów plemiennych?

II.4.4. Dobra wolnych

II.4.5. Ziemie jako niższorzędne jednostki terytorialne - prolegomena

II.4.6. Podsmowanie

Rozdział III. Pomezania pruska, część północna. Zasiedlenie i funkcjonowanie w systemie osadniczym XIII - pierwszej połowy XV w.

III.1. Terra Loypicz (*Leipits)

III.1.1. Znaczenie nazwy

III.1.2. Obszar

III.1.3. Oadnictwo pruskie na obszarze ziemi Leipits

III.2. Terra Lingwar (*Lingwars)

III.2.1. Znaczenie nazwy

III.2.2. Obszar

III.2.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Lingwars

III.3. Terra Poslua (*Pasulowo)

III.3.1. Znaczenie nazwy

III.3.2. Obszar

III.3.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Pasulowo

III.4. Terra Komor (*Komors)

III.4.1. Znaczenie nazwy

III.4.2. Obszar

III.4.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Komors

III.5. Podsumowanie

Rozdział IV. Pomezania pruska, część zachodnia. Zasiedlenie i funkcjonowanie w systemie osadniczym XIII - pierwszej połowy XV w.

IV.1. Terra Alyem (*Algems)

IV.1.1. Znaczenie nazwy

IV.1.2. Obszar

IV.1.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziem Algems

IV.2. Terra Resya (*Rezija)

IV.2.1. Znaczenie nazwy

IV.2.2. Obszar

IV.2.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Rezija

IV.3. Podsumowanie

Rozdział V. Pomezania pruska, część południowa. Zasiedlenie i funkcjonowanie w systemi osadniczym XIII-pierwszej połowy XV w.

V.1. Terra Prezla (*Preisile)

V.1.1. Znaczenie nazwy

V.1.2. Obszar

V.1.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Preisile

V.2. Terra Rudencz (*Rudenitai)

V.2.1. Znaczenie nazwy

V.2.2. Obszar

V.2.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Rudenitai

V.3. Podusumowanie

Rozdział VI. Pomezania pruska, część wschodnia. Zasiedlenie i funkcjonowanie w systemie osadniczym XIII-pierwszej połowy XV w.

VI.1. Terra Geria

VI.1.1. Znaczenie nazwy

VI.1.2. Obszar

VI.1.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Geria

VI.2. Terra Pobuz

VI.2.1. Znaczenie nazwy

VI.2.2. Obszar

VI.2.3. Osadnictwo pruskie na obszarze ziemi Pobuz

VI.3. Podsumowanie

Podsumowanie

Pruskie nazwy miejscowości na obszarze Pomezanii

Aneks 1. Wykaz grodzisk pruskich z obszaru Pomezanii

Aneks 2. Alfabetyczny wykaz wód stojących Pomezanii (w tym nieistniejących)

Aneks 3. Alfabetyczny wykaz lasów zlokalizowanych źródłowo (XIII-XVII w.)

Bibliografia

Indeks nazw miejscowości

Prussian Pomesania. The history of settlemnt from 13th until 15th century