Polska prowincja paulinów od XVII wieku do 1864 roku. Dzieje gospodarcze - klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie

Autor: Jacek Szpak

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 640   

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm 

Głównym celem książki jest wyjaśnienie gospodarczych podstaw funkcjonowania klasztoru i sanktuarium paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie. Dotychczas funkcjonowało przekonanie, że sanktuarium i klasztor mógł działały dzięki darowiznom i ofiarom wiernych przybywających na Jasną Górę. Dzięki tej książce czytelnik może się przekonać, że sytuacja była bardziej skomplikowana. Otóż największa część środków materialnych była pozyskiwana z własnej działalności gospodarczej prowadzonej przez paulinów w gospodarstwach rolnych (folwarkach). Wyjaśniono także skąd brały się owe gospodarstwa. Część z nich została nadana przez fundatora, ks. Władysława Opolczyka, przez Władysława Jagiełłę, magnatów i szlachtę, ale również sami paulini prowadzili akcję osadniczą lub kupowali dobra. W książce przedstawiono także wiele wydarzeń i zjawisk społecznych i ekonomicznych jakie rozgrywały się w rejonie Częstochowy, Kłobucka, Pajęczna czy Brzeźnicy. Autor starał się również uwypuklić ludzki wymiar wszelkiej działalności społecznej i gospodarczej. Stąd umieszczono liczne nazwiska imiona, zawody oraz pochodzenie osób zaangażowanych w szeroko rozumianą działalność gospodarczą, artystyczną, religijną czy społeczną, które były związane z funkcjonowaniem klasztoru i sanktuarium jasnogórskiego. Dotyczy to zarówno osób duchownych, jak i świeckich, których potomkowie być może mieszkają dotąd w miejscowościach, o których ta książka opowiada. Czytelnik może się również dowiedzieć jak wyglądało życie codzienne ludzi żyjących w XVII, XVIII i XIX wieku. Czym się oni zajmowali i z jakimi problemami się borykali. Książka zapewne pozwoli czytelnikowi skonstatować, że człowiek jako istota myśląca i czująca nie zmienił się w ciągu wieków.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /9

Część I. Dobra jasnogórskie i ich organizacja

Rozdział 1. Zarys dziejów klasztoru Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie w latach 1382—1864

1.1. Klasztor jasnogórski w latach 1382—1793  /25

1.2. Klasztor jasnogórski pod zaborami 1793—1864  /34

1.3. Działalność społeczna, naukowa i duszpasterska paulinów jasnogórskich  /41

1.4. Reforma zakonna z 1864 roku  /49

1.5. Podsumowanie  /50

Rozdział 2. Ekonomiczne podstawy funkcjonowania klasztoru jasnogórskiego

2.1. Uwagi wstępne  /53

2.2. Dobra ziemskie do 1798 roku  /54

2.3. Dobra ziemskie w latach 1798—1864  /73

2.4. Podsumowanie  /84

Rozdział 3. Zarząd dobrami klasztornymi

3.1. Bezpośredni zarząd dobrami  /87

3.2. Zarząd dzierżawny  /92

3.3. Czeladź i pracownicy najemni  /99

3.4. Zarys sytuacji prawnej chłopów w Rzeczypospolitej, w zaborze pruskim, Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim  /113

3.5. Zobowiązania pańszczyźniane poddanych jasnogórskich /121

3.6. Średnie zobowiązania pańszczyźniane gospodarstw chłopskich  w poszczególnych kluczach /151

3.7. Zobowiązania pańszczyźniane mieszczan /155

3.8. Zróżnicowanie ciężarów pańszczyźnianych /158

3.9. Całkowity roczny wymiar pańszczyzny w dobrach jasnogórskich  /160

3.10. Ordynacje dla poddanych  /163

3.11. Problemy z egzekwowaniem pańszczyzny  /165

3.12. Podsumowanie  /167

Część II. Gospodarka folwarczna w dobrach klasztoru jasnogórskiego

Rozdział 1. Gospodarka roślinna w dobrach jasnogórskich

1.1. Uwagi wstępne  /173

1.2. Areał upraw  /183

1.3. Areał całkowity dóbr jasnogórskich  /193

1.4. Zasiewy w dobrach klasztoru jasnogórskiego  /196

1.5. Plony w dobrach klasztoru jasnogórskiego  /216

1.6. Wydatkowanie plonów  /242

1.7. Podsumowanie  /253

Rozdział 2. Gospodarka hodowlana w dobrach jasnogórskich

2.1. Uwagi wstępne  /277

2.2. Gospodarka hodowlana w dobrach jasnogórskich w latach 1647—1798  /278

2.3. Hodowla w dobrach Lisiniec w latach 1798—1864 /322

2.4. Gospodarka hodowlana w dobrach jasnogórskich i Lisińcu - wnioski  /331

2.5. Porównanie sytuacji w gospodarce hodowlanej w latach 1647—1798 i 1798—1864 /350

2.6. Dochodowość gospodarki hodowlanej  353

2.7. Podsumowanie /354

Rozdział 3. Przemysł dworski i gospodarka leśna w dobrach jasnogórskich

3.1. Uwagi wstępne  /357

3.2. Przemysł dworski w dobrach jasnogórskich do 1798 roku /361

3.3. Przemysł dworski w dobrach jasnogórskich w latach 1798—1864  /377

3.4. Klucz mirowski  /383

3.5. Przemysł dworski w dobrach jasnogórskich i kluczu mirowskim - wnioski  /383

3.6. Podsumowanie /392

Część III. Sytuacja finansowa klasztoru jasnogórskiego

Rozdział 1. Struktura i wysokość przychodów klasztoru jasnogórskiego

1.1. Uwagi wstępne /397

1.2. Przychody klasztoru jasnogórskiego /399

1.3. Podsumowanie  /431

Rozdział 2. Struktura i wysokość wydatków klasztoru jasnogórskiego

2.1. Wydatki klasztoru jasnogórskiego /441

2.2. Podsumowanie  /495

Rozdział 3. Bilans finansowy klasztoru jasnogórskiego

3.1. Bilans finansów /505

3.2. Podsumowanie  /510

Zakończenie /515

Aneks /529

Bibliografia /569

Wykaz skrótów /595

Wykaz tabel /597

Indeks osobowy  /603

Indeks nazw geograficznych /625

Summary /633

Zusammenfassung /637