Polska a Litwa Stosunki wzajemne w biegu dziejów

Autor: Władysław Wielhorski

Rok wydania: 2014, reprint z 1947

Liczba stron: 376

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Uwagi - okładka z zatarciami; brzegi stron zakurzone; delikatnie wyblakła okładka

"Zamiarem niniejszego opracowania było przedstawienie ważniejszych czynników: duchowych i materialnych, wewnętrznych i zewnętrznych, jakie kształtowały stosunki pomiędzy Polską a Litwą w biegu dziejów.

Niektóre z nich umiejscowione są daleko poza zasięgiem Europy środkowo-wschodniej; napomknięto o nich pobieżnie. Gdy idzie o otoczenie bliższe, to zainteresowania zwróciły się ku oddziaływaniu obszarów: Niemiec, Rosji, Nadbałtyki.

Rozplanowanie tematu miało u podstawy domniemanie, że czytelnik zna lepiej wewnętrzne dzieje Polski, niż Litwy. To też rozwój stosunków tych dwu państw i narodów omówiony został na tle dokładniejszego wizerunku Litwy, jako podmiotu historycznego. Odpowiedniego obrazu od strony Polski nie nakreślono.

Fakty, ustalone przez historię, a powołane w tem opracowaniu, rozumiane są przede wszystkim, jako wykładniki współżycia kulturalnego pomiędzy partnerami. Osobowości duchowe Polaków i Litwinów, ich Logos i Ethos, wykazały właściwości swoiste, głęboko indywidualne; występują one szczególnie wyraziście na tle życia narodów otaczających Polskę i Litwę. Dziedzina moralna w stosunkach polsko-litewskich pozostawała zawsze w ośrodku zainteresowań. Ona to właśnie stanowić może słuszny tytuł dumy Polaków i Litwinów, a chcę wierzyć, i drogowskaz na przyszłość.

Dbałem, w miarę możności, o to by prostować kształt prawdy tam, gdzie go propaganda spaczyć usiłowała dla użytku bieżącej chwili politycznej.

Istniał i cel praktyczny tego studium. Było nim zestawienie materiału faktycznego z przeszłości, który posłużyłby do zgłębienia współczesnych powikłań polsko-litewskich. To też dzieje dawniejsze potraktowane są w skrócie, jako podłoże do historii nowszej i najnowszej. Uwagę skupić wypadło głównie na czasach porozbiorowych, na stuleciu XIX i pierwszej ćwierci XX-go. W tym okresie historii bowiem szukać należy przede wszystkim pierwiastków do zrozumienia trudności obecnych we współżyciu dwu narodów"

(ze wstępu)

/.../ Dr. Władysław Wielhorski

Spis treści:

I. Litwa: Genealogia. Język. Wędrówki. Koligacje  /3

II. Sąsiedztwa polityczne Litwy. Ustrój okresu plemiennego. Militaryzm rabunkowy. Rozrost terytorialny. Skutki w życiu wewnętrznym wojen zaborczych, Monarchia szczepowa  /11

III. Stosunki Litwy z plemienno-szczepową Polską. Kultura starolitewska w obliczu chrześcijaństwa. Warunki polityczne chrztu Litwy  /24

IV. Przyswajanie chrześcijaństwa przed lud. Reformacja. Przeobrażenia litewskiego obszaru narodowego. Litwini i nie-Litwini w W. X. Litewskim. Rozwój zaludnienia i stosunków etnicznych do czasów najnowszych  /40

V. Kultury ludowe (etnografia). Pojęcia: narodu i narodowości. Stosunki Litwy rdzennej z polskością i rutenizmem (1385-1568)   /69

VI. Kolejne etapy zespalania się dwu państw: 1385-1568. Unia w Krewie, 1385 r. Unia Wileńsko-Radomska, 1401 r., Unia Horodelska, 1413 r., Unia Piotrkowsko-Mielnicka, 1501 r., Reforma rolna Zygmunta Augusta, 1557 r., Demokratyzacja ustroju W. Ks. Litewskiego. Upodobanie się organizacji państwowej Litwy do stosunków Korony   /101

VII. Unia realna, zawarta w Lublinie w 1569 r. Jej skutki bezpośrednie. Dalsze zbliżanie się obu społeczeństw. Zlanie się Polski i Litwy w jednolity ustrój w r. 1791. Uwagi ogólne o przebiegu zespalania się dwu państw  /139

VIII. Polska i Litwa w okresie walk zbrojnych o niepodległość: 1794-1863. Insurekcja Kościuszkowska w 1794 r. Okres Wojen Napoleońskich z 1811-12 r. Powstanie w 1830-31 r. "Wiosna Ludów" 1846-48 r. Powstanie w 1863 r.   /177

IX. Odrodzenie narodowe Litwinów w drugiej połowie XIX w. i na początku XX w. Istota socjologiczna i historyczna zjawiska. Stosunki rosyjsko-litewskie i polsko-litewskie w tym okresie /199

X. Litwa w czasie dążeń do odzyskania niepodległości 1905-1918  /240

XI. Stosunki pomiędzy państwem litewskim a polskim od chwili ich powstania faktycznego, 11.XI.1918 r. do zawarcia traktatu litewsko-sowieckiego w Moskwie dnia 12.VII.1920 r.  /283

XII. Traktat litewsko-sowiecki z 12.VII.1920 r. Zagadnienie Wileńskie. Ustalenie granicy polsko-litewskiej przez Mocarstwa Zachodnie w dniu 15.III.1923 r. Umowa Suwalska. Sprawa Kłajpedy  .327

Zakończenie  /360

Skorowidz nazwisk i nazw  /367