Polanki. Podmiejskie rezydencje mieszczan gdańskich

Autor: Marcin Gawlicki

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 184

Okładka: twarda

Format: 20,5 cm x 26,0 cm

Seria: Gdańsk. Historia i współczesność

Historia rozwoju przestrzennego rezydencji położonych na skraju lasu ciągnącego się wzdłuż gdańskiej ulicy Polanki, w których przez kilka stuleci koncentrowało się życie towarzyskie i artystyczne gdańskich elit mieszczańskich.

"Granice większości historycznych dworów przy Polankach zostały po wojnie zmienione. Utrzymała się wprawdzie linia regulacyjna ulicy Polanki, ale przebieg granic w sąsiedztwie wzgórz został przesunięty. Parki leśne Dworów I, III i IV przejął Zarząd Lasów Państwowych i prowadzi tam gospodarkę leśną. Korekty przebiegu granic związane z aktualnymi potrzebami użytkowników naruszyły ład przestrzenny dawnych rezydencji (Dwory I, III, IV, V). Istotna sprzeczność z pierwotnymi rozwiązaniami architektonicznymi oraz adaptacje do nowych funkcji mieszkalnych (Dwór I), wychowawczych (Dwór III), szpitalnych (Dwory IV, V) oraz wojskowych (Dwory II i V) wymusiły zmiany rozplanowania zabytkowych budynków. Brak konserwacji i bieżącej troski, wymuszał kolejne remonty. Dwory IV i V pozbawiono rokokowych sztukaterii, Dwory I i II zmieniły rozplanowanie, wszystkie utraciły część zabytkowej stolarki, a Dwór III rozebrano. […] Współczesny obraz zespołu dworów przy Polankach nie przedstawia się optymistycznie, co nasuwa refleksje zbliżone do tych zapisanych przed dwustu laty we wspomnieniach Joanny Schopenhauer: „Ciche, opustoszałe, na powolne zniszczenie wydane, stoją obecnie tak niegdyś miłe wiejskie domy. Chwasty i pokrzywy rozpierają się na ogrodowych ścieżkach; wielka ich ozdoba, stare, wspaniałe drzewa, w większej części powycinano lub wyniszczono. Zamilkł miły plusk i szmer wodotrysków. Przewody i wodociągi rozbite, a miejsca po nich zabagnione”.

(fragment książki)

Spis treści: 

Wstęp  /6

Tło historyczne i kulturowe powstania podmiejskich rezydencji mieszczańskich  /12

Okolice Polanek w pierwszej połowie XVII wieku  /28

Kształtowanie podstaw kompozycji przestrzennej rezydencji przy Polankach w latach 1660-1710  /36

Barokowe i rokokowe rezydencje przy Polankach w latach 1710-1795  /48

Rezydencje przy Polankach w okresie klasycyzmu na przełomie XVIII i XIX wieku  /80

Zmiany przestrzenne w XIX i pierwszej połowie XX wieku  /106

Dzieje najnowsze  /134

Zakończenie  /152

Stan badań, charakterystyka źródeł /155

Wykaz skrótów  /160

Bibliografia  /161

Spis  ilustracji /171