Polacy ratujący Żydów w dystrykcie lubelskim 1939–1944 – oblicza pomocy

Publikacja przybliża problematykę związaną z ratowaniem Żydów przez Polaków w dystrykcie lubelskim w latach 1939-1944. Prezentuje portret zbiorowy Sprawiedliwych dla tego terenu, jak też przedstawia wybrane indywidualne historie osób ratujących – zarówno tych, którzy otrzymali odznaczenie Yad Vashem, jak też tych, którzy nie zostali nim uhonorowani. Większość wybranych przypadków dotyczy pomocy udzielanej na wsi. Praca jest bogato ilustrowana.

(opis wydawcy

Spis treści:

Rafał Drabik, Alicja Gontarek - Wstęp   /9

Rafał Drabik, Alicja Gontarek - Pomoc Żydom i jej uwarunkowania w dystrykcie lubelskim  /15

Renata Lesiakowska - Polacy i Żydzi w dystrykcie lubelskim w optyce niemieckojęzycznej prasy Generalnego Gubernatorstwa (do 1942 r.)  /45

Rozdział I. Polskie strategie pomocy

Alicja Gontarek - Strategia przetrwania – strategia ratowania. Jak Szymon Nestorowicz z Jelnicy uratował Żydówkę, wywożąc ją na roboty do III Rzeszy   /55

Tomasz Domański - Przełamując okupacyjne granice. Przewożenie Żydów między dystryktami Generalnego Gubernatorstwa   /63

Rafał Drabik - Kenkarty i metryki na wagę życia. Fałszowanie dokumentów dla Żydów w Adamowie koło Łukowa przez Czesława Chybowskiego  /69

Marcin Krzysztofik - Na ratunek Żydom z piaseckiego getta. Punkt pomocy i przerzutu na tzw. aryjską stronę w domu Jaroszów z Piask /77

Dominik Szulc - Historia Stefanii Szmit – polskiej łączniczki z Żydami w kraśnickim getcie i w SS-Arbeitslager Krasnik   /85

Andrzej Burlewicz - „Nie miałem chwili spoczynku, żyłem w ciągłym zmartwieniu i strachu”. Kryjówka dla 13 Żydów u Stanisława Sobczaka z Frampola  /95

Alicja Gontarek - Sieć koleżeńskiej pomocy – solidarność bokserów w Lublinie  /103

Alicja Gontarek - Łańcuch pomocy. Mikołaj Iwaniuk oraz jego współpracownicy ze wsi Romanów i Jakówki  /111

Mariusz Rębacz - Maria i Jan Kozyrowie oraz Roman Biziorek – historia adopcji żydowskiego chłopca w zwierzynieckim obozie przejściowym dla Polaków /119

Rafał Drabik - Za stertą węgla i zwojami dywanów. Pomoc tymczasowa Jana i Kazimiery Wodyków z Zamościa  /123

Rozdział II. Na ratunek we wsiach. Pomoc indywidualna chłopów i ziemian

Adam Panasiuk - Ukryci wśród bagien? Schronienie dla Żydów w Grabniaku i jego okolicach  /129

Alicja Gontarek - Wśród chłopów, razem z chłopami. Okupacyjne dni w ukryciu na polskiej wsi widziane oczami żydowskiej uciekinierki z markuszowskiego getta  /145

Rafał Drabik - „Iruniu, tyś mi pomagała i uratowała życie”. Przypadki pomocy ludności żydowskiej w Starym Uścimowie  /159

Rafał Drabik - Ostrzegli przed niechybną śmiercią i ukrywali. Sąsiedzka pomoc rodziny Nalepów z Kamionki  /163

Alicja Gontarek - „Nigdy nie zapomnę życzliwości tego chłopa”. Pomoc bezimiennego gospodarza z okolic Kocka /169

Alicja Gontarek - Schron utrwalony w kolorze. Historia pomocy Marcyniuków z Janowa Drugiego   /173

Alicja Gontarek - Bezpieczna przystań w Trzebieszowie Trzecim u Henryka i Stanisławy Brzozowskich   /179

Damian Sitkiewicz - Żydzi we dworach i dworkach. Pomoc indywidualna ziemian w latach drugiej wojny światowej  /183

Rozdział III. Kierownicy i koordynatorzy akcji pomocowych przed powstaniem Rady Pomocy Żydom „Żegota”

Janusz Kłapeć - Przypadek Stefana Sendłaka (1899–1978)  /191

Rafał Drabik - Historia Ignacego Barskiego (1893–1963)  /211

Rozdział IV. W cieniu represji za pomoc

Rafał Drabik - „To jest nasze dziecko!” – Marianna i Antoni Symoniukowie z Sękowa przybranymi rodzicami Marysi Gerstein /223

Alicja Gontarek - „Gdzie ukrywasz Jude?” – osadzenie gajowego Jana Kalinki w KL Lublin za podejrzenie o ukrywanie Żydów w kolonii Bukowski Las niedaleko Chełma  /233

Dorota Skakuj - Śmierć za dobro... O pomocy rodziny Trzcińskich z Biłgoraja  /237

Alicja Gontarek - „Synu, jak możesz, to uciekaj, bo ja już nie mogę”. Śmierć Zuzanny Brzezińskiej za dożywianie Żyda w Gutanowie na północnej Lubelszczyźnie  /245

Rafał Drabik -„Chcieliśmy pomóc Żydom prześladowanym przez Niemców”. Egzekucje na mieszkańcach Majdanu Nowego w Kreis Bilgoraj za pomoc ludności żydowskiej  /249

Rafał Drabik - 99 ofiar. Niemiecka pacyfikacja wsi Białka pod Parczewem w dystrykcie lubelskim w odwecie za pomoc ukrywającym się Żydom i jeńcom sowieckim  /259

Rozdział V. Ich życie to symbol zwycięstwa nad niemieckimi nazistami

Marek Bem - Ocaleli dzięki Polakom. Losy żydowskich uciekinierów z obozu zagłady w Sobiborze  /273

Aneks

Lista Sprawiedliwych z dystryktu lubelskiego w porządku alfabetycznym  /305

Lista Sprawiedliwych z dystryktu lubelskiego według dat uhonorowania   /321

Wykaz niemieckich starostów powiatowych (Kreishauptleute) i starostów miejskich (Stadthauptleute)   /337

Wykaz gubernatorów dystryktu lubelskiego  /339

Wybór literatury  /341

Indeks nazwisk  /349

Indeks nazw geograficznych /367