Polacy na Wschodzie. Historie mówione

Redakcja: Dominik Czapigo

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 660

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Historie Polaków mieszkających za wschodnią granicą opowiedziane ich własnymi głosami. Książka stanowi montaż fragmentów wybranych z relacji nagranych w jednym z największych w Polsce projektów dokumentacyjnych historii mówionej - w latach 2006-2011 - podczas wyjazdów do Białorusi, Kazachstanu, Litwy, Łotwy, Rosji, Rumunii i Ukrainy. Zespołowi dokumentalistów związanych z Archiwum Historii Mówionej Ośrodka KARTA i Domu Spotkań z Historią udało się zapisać i zarchiwizować historie blisko 1100 osób, zeskanować ponad 4000 zdjęć oraz dokumentów z albumów rodzinnych rozmówców. Nagrani opowiadają o miejscach, w których mieszkali i zdarzeniach, w których bezpośrednio uczestniczyli: życiu codziennym w okresie dwudziestolecia międzywojennego, deportacjach Polaków w głąb ZSRR z terenów, które już przed wojną nie leżały w granicach II RP, okupacji sowieckiej, deportacjach po 1939 roku, okupacji i represjach niemieckich, zagładzie miejscowych Żydów, zmianach granic po zakończeniu wojny w 1945 roku, powodach stojących za decyzjami o pozostaniu na miejscu, życiu codziennym, które wtedy nastało: rodzinnym, religijnym, nauce, pracy, zakładaniu kołchozów, naciskach ideologicznych. 

Tekstom w książce towarzyszą zdjęcia z archiwów rozmówców, qr-kody odsyłające do fragmentów dźwiękowych relacji oraz obszerne posłowie kreślące kontekst historyczny dotyczący Polaków na opisywanych terenach.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp - Dominik Czapigo  /7

I. Mieszkańcy II RP do 1939 roku

Do wieczora od rana zawsze było roboty  /22

Radio nadało, że wojna. Tylko pojęcia nie mieliśmy, co to znaczy  /60

II. Obywatele Łotwy, Litwy, Rumunii do 1939 roku

W jaki sposób rozmawiać inaczej, jak nie po polsku?  /76

III. Obywatele ZSRR do  22 czerwca 1941

Żal mi twojej młodości, bo wszystko jedno cię rozstrzelają  /100

IV. Obywatele II RP pod okupacją sowiecką od 17 września 1939  do 21 czerwca 1941

Od kogo oni nas wyzywali?  /146

Rano my już dowiadywali się, że takiej rodziny nie ma  /158

V. Obywatele II RP i ZSRR pod okupacją niemiecką od 22 czerwca 1941 do 1944 roku

To nie nasze samoloty, to niemieckie. Wojna!  /168

Niemcy łapali i odbierali wszystko  /180

I dzieci pobiegły patrzeć, gdzie Żydów zabili  /211

Banderowcy czy Ukraińcu - przyszli i umartwili wszystkich  /248

Później takie wywózki były do Niemiec na prace  /259

Ruskie żołnierze i polskie  /280

I zajęli już Sowieci, przyszli do nas. Ojciec mówi: I znów Sybir  /305

Ludzie byli tacy radośni, czekali powrotu mężów i synów z frontu  /324

Mnie zarzucili, że ja współpracowałem z Niemcami  /331

Wszystko wyjechało do Polski, tylko my zostali /345

Każdy musiał się podpisać, że idzie do kołchozu /373

Ja już poszła do pracy i tak już żyłam  /384

Im zależało na tym, żeby młodzież komunistami zrobić  /410

Wieczorem chodzili, noce chodzili, żeby nie zabrali kościół  /423

Jak zobaczyłam polskiego pogranicznika, zatrzymywałam łzy /445

Jesteśmy bogaci, bo mamy dwie ojczyzny  /456

VII. Rozpad ZSRR

My byliśmy pewni, że to nigdy się nie stanie /470

POSŁOWIE

Polacy na Wschodzie do 1939 roku (Małgorzata Ruchniewicz)  /487

Polacy na Wschodzie po 17 września 1939 (Małgorzata Ruchniewicz)  /520

Kolekcja "Polacy na Wschodzie" po latach - rewizyta metodologiczna (Anna Wylegała)  /582

Nota edytorska  /607

W projekcie nagrywali relacje  /609

Spis nagrań wykorzystanych w książce  /610

Indeks osobowy /629

Indeks geograficzny  /645