Pokój ryski 1921 roku i kształtowanie się międzywojennej Europy Wschodniej

Autor: Jerzy Borzęcki

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 429

Oprawa: twarda

Format: 15,5 cm x 24,0 cm

„Autor monografii dowodzi przede wszystkim, że pokój ryski był pokojem kompromisowym. Nie jest to, wbrew pozorom, wniosek banalny, gdyż do tej pory traktat przedstawiano najczęściej jako jednostronny dyktat Polski. Dla lepszego zrozumienia istoty tego kompromisu jest on rozpatrywany na szerokim tle wojny polsko-sowieckiej z lat 1919–1920 oraz jej zmiennych kolei. Szczególną uwagę poświęcono historycznemu pograniczu polsko-rosyjskiemu z jego rodzimymi narodami – Ukraińcami, Białorusinami oraz Litwinami. Udało się także naświetlić kilka kwestii, które wciąż są przedmiotem zawziętej dyskusji, i to nie tylko w Polsce. Chodzi tu głównie o cele polskich i sowieckich armii oraz delegacji pokojowych, traktowanie jeńców wojennych po obu stronach oraz wykorzystywanie narodów znajdujących się między młotem a kowadłem – Ukraińców i Białorusinów.
Koncentrując się na stosunkach między Polską a Związkiem Sowieckim, autor pragnie przyczynić się do lepszego zrozumienia historii nie tylko tych dwóch krajów, lecz także Ukrainy, Białorusi oraz Litwy. Ponadto, rozpatrując ważne aspekty polskich i sowieckich relacji z Ententą, rzuca światło na stosunki dyplomatyczne między Europą Wschodnią i Zachodnią. Wreszcie – jest to studium przypadku: rokowań między powstającym państwem totalitarnym i raczkującą demokracją”.

Spis treści:

Od autora  /11

Podziękowania  /15

Wstęp  /17

Rozdział I. Pierwsze kontakty dyplomatyczne 

Kresy Wschodnie i ich mieszkańcy /21

Pierwsze kontakty /26

Wybuch wojny  /30

Sowieckie republiki narodowe na Kresach /38

Misja Więckowskiego /46

Rozdział II. Nieudane rokowania 

Polskie ofensywy 1919 roku  /51

Polski federalizm  /57

Misja Marchlewskiego /69

Rozdział III. Oficjalne propozycje pokojowe Sowietów 

Polsko-łotewska ofensywa w Latgalii  /81

Pierwsza propozycja pokojowa Sowietów  /82

Druga propozycja pokojowa Sowietów /84

Sowieckie przygotowania do ofensywy wiosennej  /88

Polskie warunki pokoju  /91

Reakcja Sowietów /96

Starania Piłsudskiego o pozyskanie sprzymierzeńców na Kresach  /97

Sowieckie przeciwdziałania /103

Polska ofensywa wiosenna na Kijów  /107

Rozdział IV. Rokowania w Mińsku 

Ograniczona ofensywa sowiecka na Białorusi /115

Polska oraz autonomiczna Białoruś i sprzymierzona Ukraina /116

Sowiecka ofensywa pomocnicza na Ukrainie /121

Sowieci a kwestia ukraińska /122

Wielka sowiecka ofensywa na Białorusi /124

Porozumienie w Spa /127

Nota Curzona /129

Sowieckie traktaty pokojowe z Litwą i Łotwą  /133

Ponowne ustanowienie Sowieckiej Białorusi /138

Sowiecki sukcesy militarne i błędy strategiczne  /139

Sowietów gra na zwłokę oraz propozycje pokojowe /143

Bitwa warszawska /150

Konferencja pokojowa w Mińsku /154

Rozdział V. Preliminaria pokojowe - trudności

Bitwa nad Niemnem  /167

Instrukcje dla polskiej delegacji /169

Delegacje pokojowe w Rydze /174

Sowieckie przygotowania do rokowań ryskich /178

Początek rokowań i deklaracja WCKW /184

Projekt preliminariów pokojowych Joffego /189

Rozdział VI. Preliminaria pokojowe - przełom

Pierwsze spotkanie poufne /197

Polskie warunki terytorialne  /201

Porozumienie z 5 października /205

Zajęcie Wilna przez generała Żeligowskiego /210

Ostateczna polska ofensywa /212

Formułowanie preliminariów pokojowych i rozejmu /215

Warunki preliminariów pokojowych i rozejmu /221

Rozdział VII.  Traktat definitywny - trudności

Ostateczna klęska ukraińskich i białoruskich sprzymierzeńców Polski /231

Fiasko federalizmu na Litwie Środkowej /235

Przerwa w rokowaniach i nowe delegacje /236

Wzajemne oskarżenia i zarzuty /239

Joffe umacnia pozycję Dąbskiego /247

Kwestia WiIna. Sowieci  sprzeciwiają się zaangażowaniu międzynarodowemu /251

Zastój w komisjach; frustracja Joffego  z powodu Moskwy /255

Rozdział VIII. Traktat definitywny - kryzys i przełom

Litwa i Białoruś: sowiecki dylemat /271

Kwestia traktowania jeńców wojennych /274

Nieufność i napięcie /278

Kwestia rezerw złota /281

Sowiecka nota do Litwy /285

Kryzys rokowań /289

Zmagania Cziczerina ze specjalistami w  Moskwie /293

Przedłużający się kryzys w Rydze /296

Przełamanie impasu /300

"Kombinacje" Krasina /303

Porozumienie w sprawie repatriacji /310

Porozumienie w pozostałych sprawach /312

Moskwa próbuje opóźnić podpisanie traktatu /314

Pokój definitywny /316

Rozdział IX. Realizacja postanowień traktatu 

Wzajemne oskarżenia i sowiecka gra na zwłokę  /329

Repatriacja /340

Wytyczenie granicy w terenie  /350

Reewakuacja mienia /354

Rewindykacja i reewakuacja dóbr kultury /364

Rozrachunek /373

Kwestie złota oraz wypełnienia postanowień traktatu przez Sowietów /376

Epilog  /385

Mapy /395

Skróty źródeł /401

Chronologia/405

Bibliografia /411