Podlasie w działaniach wojennych w średniowieczu i w czasach nowożytnych

Redakcja: Dorota Michaluk, Eryk Kotkowicz 

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 406

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Publikacja wydana wspólnie z PTH.

Zainteresowanie ziemiami nad Narwią i Bugiem, które później zyskały nazwę Podlasia, szczególnie mocno przejawiało się w czasach średniowiecza, gdy na te tereny czyniło zakusy wiele podmiotów politycznych. W różnych okresach krzyżowały się tu interesy polityczne Księstwa Mazowieckiego, Rusi, a po jej rozpadzie Księstwa Halicko-Wołyńskiego, Litwy, Jaćwieży, państwa zakonu krzyżackiego, Królestwa Polskiego. Staraniom o zajęcie tych ziem sprzyjało ich położenie na styku dwóch kręgów kulturowych - wschodniego i łacińskiego, mieszana struktura etniczna i wyznaniowa oraz potrzeby bezpieczeństwa każej ze stron walczących o Podlasie. Uspokojenie działań militarnych przyniosła stabilizacja polityczna Wielkiego Księstwa Litewskiego na jej zachodnich obrzeżach nad Narwią i Bugiem. Był to wynik wielu okoliczności, m.in. takich jak zawarcie unii personalnej między Litwą a Królestwem Poslkim w 1385 roku, zakończenie ważnego etapu zmagań obu państw z zakonem krzyżackim w 1411 roku tzw. pierwszym pokojem toruńskim, podział Księstwa Halicko-Wołyńskiego po śmierci Bolesława Jerzego Trojdenowicza pomiędzy Królestwo Polskie, Królestwo Węgier i Wielkie Księstwo Litewskie. Od połowy XV wieku przez kolejne dziesiątki lat trwał spokój na ziemiach nadnarwiańskich i nadbużańskich, czyniąc z Podlasia przede wszystkim bazę surowcową dla wojska oraz obszar dostarczania rekruta, a także finanoswania działań wojennych prowadzonych na innych terenach. Ta kilkuwiekowa stabilizacja została przerwana w połowie XVII wieku, gdy obszar Podlasia (od 1569 roku wchodzący w skład Korony Królestwa Polskiego) stał się areną działań wojennych, przemarszów wojsk i wojennych rekwizycji w czasie najazdu szwedzkiego, a wkrótce potem zajęcia Wielkiego Księstwa Litewskiego i wschodnich obszarów Korony przez rosyjską armię cara Aleksego I...

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Dorota Michaluk - Wstęp  /7

Marcin Engel - Sztuka wojenna Jaćwingów w świetle źródeł historycznych i archeologicznych. Zarys problematyki  /9

Cezary Sobczak - Rozwój jaćwieskiej architektury obronnej od IX do XIII wieku  /29

Aleksander Piasecki, Kornelia Piasecka - Archeologiczne ślad konfliktów zbrojnych w międzyrzeczu Biebrzy i Supraśli we wczesnym średniowieczu na przykładzie badań grodziska w Trzciance, gm. Janów  /65

Michał Dzik - Kształtowanie się północnego odcinka granicy polsko-ruskiej w XI-XII wieku w świetle źródeł archeologicznych  /79

Dariusz Krasnodębski, Hanna Olczak - Początki grodu suraskiego w XI i XII wieku  /101

Adrian Jusupovic - Drohiczyn jako punkt obronny Mazowsza, Wołynia i Jaćwieży w XIII wieku  /123

Arkadiusz Siwko - Zagospodarowywanie pogranicza z Jaćwieżą i Litwą przez książąt z dynastii Romanowiczów w świetle Kroniki halicko-Wołyńskiej  /143

Krzyszof Kwiatkowski - Militarna niemoc na dalekich rubieżach - aktywność militarna zakonu niemieckiego na północnych obrzeżach prusko-mazowiecko-czarnoruskiej strefy przejściowej pod koniec XIII wieku  /165

Vytas Jankauskas - Kwestia podlaska po wygaśnięciu dynastii Romanowiczów  /193

Janusz Grabowski - Rola Królestwa Polskiego w konfliktach mazowiecko-litewskich o Podlasie w XIV-XV wieku /201

Jarosław Nikodem - Podlasie w stosunkach mazowiecko-litewskic w XIV i XV wieku /215

Michał Sierba - Klimunt Byliński (Bieleński) i załoga zamku tykocińskiego w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XVI wieku /235

Emil Kalinowski - Szlachta podlaska w wojsku koronnym w czasie wojny Stefana Batorego z Moskwą (1579-1582)  /257

Jan Tęgowski - Żołnierze kampanii moskiewskiej lat 1608-1617 w aktach grodzkich brańskich /277

Aliaksandr Prudnikau - Działania militarne w czasie wojen połowy XVII wieku a podlaskie posiadłości Bogusława Radziwiłła /289

Laima Bucceviciute - Podlasie na szwedzkich mapach wojskowych z okresu wojen między Szwecją a Rzeczpospolitą Obojga Narodów w połowie XVII wieku /307

Aliaksei Shalanda - Potencjał wojskowy szlachty bielskiej w pospolitym ruszeniu w 1697 roku /325

Jan J. Sowa - Województwo podlaskie a wojna z imperium osmańskim 1683-1699. Aspekty wojskowo-skarbowe /339

Vadzim Anipiarkou - Podlasie w działaniach interwencyjnych Rosji w Rzeczypospoltej w 1792 roku /351

Eryk Kotkowicz - Podlasie jako baza rekrutacyjna w czasie insurekcji kościuszkowskiej /383

Noty o autorach /403