Pod czerwoną gwiazdą. Aspekty sowieckiej obecności w Europie Środkowo-Wschodniej w 1945 roku

Redakcja: Sebastian Rosenbaum, Dariusz Węgrzyn

Rok wydania: 2017

Ilość stron: 328

Oprawa: twarda

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Publikacja ze względu na swój międzynarodowy charakter jest zachętą do poszerzania perspektyw badawczych w badaniach nad problemem obecności Armii Czerwonej i władz sowieckich w Europie Środkowo-Wschodniej w końcowej fazie wojny oraz pierwszych miesiącach po jej zakończeniu. Zgromadzone tu artykuły dotykają kilku płaszczyzn tematycznych. Jedną z nich jest pytanie o obecność omawianej problematyki w historiografii i pamięci społecznej (Ewa Ochman, Jörg Echternkamp, Boris Sokołow). Problematyce motywów polityki sowieckiej, której narzędziem były m.in. deportacje ludności cywilnej, poświęcone są artykuły Piotra Madajczyka (perspektywa ogólna), Beáty Márkus (Węgry), Dariusza Roguta (aresztowania i deportacje żołnierzy i oficerów Armii Krajowej). Olesia Isaiuk ukazuje relacje, jakie ukształtowały się we wschodniej Galicji (Ukrainie Zachodniej) między UPA a Armią Czerwoną. Kolejna grupa tekstów koncentruje się na problemie wkroczenia Armii Czerwonej do Europy Środkowo-Wschodniej, z kluczową kwestią zbrodni, jakich wojska sowieckie dopuściły się wobec ludności cywilnej zajmowanych terenów (Gienadij Bordiugow, Oliwia Gałka-Olejko, Thomas Widera, Gábor Bánkuti, János Bednárik i Lázár Vértesi, ks. Andrzej Hanich). Następna część publikacji koncentruje się na kolejnych etapach konstytuowania się okupacyjnej władzy sowieckiej na zajętych przez Armię Czerwoną terytoriach, m.in. wschodnich Niemczech, czyli Sowieckiej Strefie Okupacyjnej (Jan Foitzik, Bettina Greiner, Daria Czarnecka). Tom zamyka krótka refleksja źródłoznawcza: Mirosław Golon prezentuje znaczenie akt masowych z procesów o uznanie za zmarłego, które toczyły się po 1945 r. w polskich sądach grodzkich.

Spis treści:

Wstęp /7

Ewa Ochman - Krajobrazy pamięci polskiego miasta. Spory wokół pomników Armii Czerwonej na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim  /14

Jorg Echternkamp - Armia Czerwona w Niemczech w 1945 roku. Ambiwalencje pamięci o zakończeniu wojny siedemdziesiąt lat później /26

Boris Sokołow - Współczesna rosyjska historiografia wobec zbrodni Armii Czerwonej popełnionych w Europie Wschodniej w latach 1944-1945  /42

Piotr Madajczyk - Polityka narodowościowa ZSRS jako narzędzie podporządkowania sowieckiej strefy wpływów w pierwszych latach powojennych /64

Beata Markus - Prześladowanie mniejszości niemieckiej na Węgrzech po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren "Szwabskiej Turcji" w latach 1944-1945  /78

Dariusz Rogut - Deportacje Polaków i obywateli polskich do ZSRS w 1945 roku: droga na Wschód /90

Ołesia Isaiuk - Armia Czerwona na Ukrainie Zachodniej w ostatnim etapie II wojny światowej: między państwem totalitarnym a realiami codzienności. Przyczynek do badań /110

Giennadij Bordiugow - Wehrmacht i Armia Czerwona: istota przestępstw przeciwko ludności cywilnej /124

Oliwia Gałka-Olejko - Armia Czerwona w Gdańsku w 1945 roku /148

Thomas Widera - Drezno 1945. Nie-miejsce pamięci o sowieckiej okupacji?  /162

Gabor Bankuti - Kościół katolicki na Węgrzech wobec przejścia frontu w latach 1944-1945  /176

Janos Bednarik - Pasterz pilnujący swego stada. Kościelne i duszpasterskie aspekty sytuacji w wioskach w rejonie Budy w latach 1944-1945  /188

Lazar Vertesi - Przejście frontu przez tereny diecezji Pecz w świetle kronik parafialnych (historia domus) /208

Andrzej Hanich - Księża, zakonnicy i siostry zakonne zamordowani przez żołnierzy Armii Czerwonej w początkach 1945 roku na Śląsku Opolskim /224

Jan Foitzik - Sowieckie zwierzchnictwo, niemieckie administrowanie: chaos jako zasada kształtująca reorganizację władzy w Sowieckiej Strefie Okupacyjnej Niemiec  /258

Bettina Greiner - Obozy specjalne NKWD w Niemczech (1945-1950). Uwagi o pewnej trudnej historii /274

Daria Czarnecja - Obozy sowieckiej oraz obozy PUBP zlokalizowane na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz w roku 1945. Zarys problemu  /290

Mirosław Golon - Akta stwierdzenia zgonu i uznania za zmarłego ("Zg") polskich sądów z lat czterdziestych i pięćdziesiątych jako źródło do badania losów Polaków na Syberii w latach czterdziestych XX wieku  /302

Summary /312

Wykaz skrótów /318

Indeks nazwisk /321