Piotrków sejmowy

Redakcja: Marcin Gąsior

Rok wydania: 1995

Liczba stron: 73

Okładka: miękka

Format: 15,00 cm x 21,00 cm

Uwagi - okładka lekko zabrudzona

Kształtowanie się polskiego parlamentaryzmu w epoce staropolskiej było procesem długotrwałym. Sejmiki ziemskie i prowincjonalne za panowania Władysława II Jagiełły stały się poważnymi ośrodkami władzy, biorącymi udział w rządzeniu państwem. W opinii wielu badaczy ważną datą w dziejach ustroju Polski był sejm walny, który obradował w Piotrkowie w 1493 roku. To właśnie wtedy ukształtowała się struktura Sejmu Polskiego, który odtąd tworzyły „trzy stany sejmujące” – król, senat i sejm. Były one sobie równe dostojnością, władzą i znaczeniem. Parlament ten obradował w dwóch izbach. Obradom senatu przewodniczył król. Godność senatorska wiązała się z piastowaniem wysokich rangą urzędów państwowych. W realiach staropolskich była to godność dożywotnia. Posłowie na sejm wybierani byli podczas sejmików ziemskich, na których otrzymywali instrukcje, określające prezentowane przez nich na sejmie stanowisko. W trakcie kolejnego sejmu piotrkowskiego, obradującego w 1496 r. przyjęto zasadę, według której izba poselska stała się organem przedstawicielskim władzy Rzeczypospolitej, a posłowie reprezentowali ogół stanu szlacheckiego.

Na szczególną uwagę w dziejach sejmu piotrkowskiego zasługują obrady Sejmu Egzekucyjnego, obradującego na przełomie lat 1562/1563. Przyniósł on państwu szereg reform, wprowadzanych pod hasłami głoszonymi przez szlacheckie stronnictwo reformatorskie – ruch egzekucyjny. Domagali się oni m.in. odebrania posiadaczom bezprawnie zagarniętych przez nich dóbr ziemskich, czy też zakazu łączenia w ręku jednej osoby kilku ważnych urzędów. Uchwałami tego sejmu wprowadzono wówczas reformę podatków oraz utworzono zawodową, stałą siłę zbrojną – wojsko kwarciane. Skarb przeznaczony na jego utrzymanie ulokowano na zamku w Rawie Mazowieckiej.
W okresie od 1501 do 1567 roku, na 66 sejmów jakie się odbyły ogółem, aż 35 sejmów walnych miało miejsce w Piotrkowie. Corocznie lub najdalej co kilka lat do Piotrkowa zjeżdżały wielkie rzesze ludzi. Obok orszaku monarchy podążał za nim liczny dwór królewski. Do miasta przybywali również senatorowie świeccy i duchowni oraz posłowie ziemscy z całej Korony, a wraz z nimi służba z wyposażeniem i inwentarzem niezbędnym do ich funkcjonowania w podróży. Do miasta przy okazji sejmów, których obrady toczyły się od kilku dni do kilku miesięcy, ściągali również kupcy i rzemieślnicy, którzy liczyli na zyskowne transakcje oraz zbyt swoich towarów i usług.

Po raz ostatni sejm obradował w Piotrkowie w roku 1567. Wiązało się to z podpisaniem pomiędzy Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim aktu unii realnej – Unii Lubelskiej (1569 r.). W jej wyniku powstało państwo z jednym monarchą, jednym sejmem, a także polityką zagraniczną i obronną. Ze względu na wygodę posłów litewskich siedzibą sejmu walnego odbywającego się w Koronie została Warszawa. Koniec „epoki sejmowej” w dziejach Piotrkowa spowodował zahamowanie rozwoju miasta.

Spis treści:

Wstęp. Obchody 500-lecia ukształtowania się Sejmu Polskiego na Zjeździe Generalnym w Piotrkowie 1493-1993. Marcin Gąsior /3-7

Micha Kulecki. Źródła do dziejów Polskiego Parlamentaryzmu w zasobie Archiwum Głównego Akt Dawnych /8-16

Ryszard Rosin. Piotrków miejscem wieców, zjazdów, sejmów przed rokiem 1493    /17-38

Anna Czuba. Przywileje królewskie miasta Piotrkowa /39-48

Ryszard Kotewicz. Władysław Ostrowsk,i poseł powiatu piotrkowskiego - marszałek sejmu powstańczego 1830/31  /49-61

Marcin Gąsior. Tradycje parlamentaryzmu w dziejach Piotrkowa /62-72