Parochia ruska we wsi Tyniowice eparchii przemyskiej w XIV-XX wieku

Autorzy: Józef Półćwiartek, Maria Ślęk-Półćwiartek, Jarosław Giemza

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 212 + alonże

Okładka: twarda

Format: 16,00 cm x 24,00 cm

"Wybrany temat zbiorowego opracowania dotyczący dziejów parafii ruskiej w długiej perspektywie trwania (XIV-XX w.) zawiera wiele zagadnień składających się na tę problematykę. Jest to monograficzne ujęcie dziejów obiektu cerkiewnego i parafii, tak bardzo rzadko podejmowane w tak szerokiej formule we współczesnych badaniach historycznych. […]Autorzy ukazali problem życia religijno-społecznego przy cerkwi w Tyniowicach na tle dziejów miejscowości, ośrodków administracji parafialnej i skomplikowanych relacji polsko- ukraińskich w XX w. Dominujące dotąd w historiografii badania nad wyższymi strukturami organizacji Kościoła i elit duchownych doby staropolskiej, pozostawiały zwykle na uboczu zainteresowań szczebel parafii i duchowieństwa parafialnego. Powoduje to ciągły niedosyt informacji o funkcjonowaniu parafii i o różnorodnych funkcjach przez nie spełnianych w lokalnych społecznościach. Stwierdzenie to odnosi się zarówno do Kościoła łacińskiego, jak i Cerkwi ruskiej, do wzajemnych też między nimi układów. Zwłaszcza zaś uboga jest wiedza o parafii ruskiej. Dlatego też opracowanie niniejsze – dotyczące parafii ruskiej w Tyniowicach – nabiera szerszego charakteru badawczego, niemal metodycznego przykładu badań struktur parafialnych na wielkim obszarze eparchii przemyskiej. […] Podstawą rozważań są źródła archiwalne zgromadzone w archiwach polskich i ukraińskich oraz materiały rodzinne. Cennych informacji dostarczyły zwłaszcza księgi metrykalne oraz kroniki szkolne. Ważne miejsce zajmowały różne materiały kartograficzne. Wśród licznej literatury przedmiotu istotna rola przypadła artykułom drukowanym w prasie lokalnej i regionalnej. […] Utrwalenie zatem, w dużej mierze na bazie źródeł archiwalnych, wspomnień i relacji, istnienia wielokulturowej wsi zamieszkałej przez społeczność ruską (ukraińską) i polską jest jak najbardziej godne docenienia. Mam nadzieję, że przyczyni się do lepszego i pełniejszego poznania prawdy o własnych korzeniach i zrozumienia wpływu wielkiej historii na losy osobiste". [...]

(Z recenzji wydawniczej dr hab. prof. UR Beaty Lorens)

Spis treści:

Wstęp   /7

Rozdział I. Środowisko geograficzno-historyczne  /15

Proces osadniczy - właściciele feudalni - granice instytucji kościelnych  /20

Zhołdowana szlachta w Tyniowicach - manowie jarosławscy  /25

Panowie na Pruchniku i Tyniowicach do XIX wieku  /27

Rozdział II. Cerkiew i społeczność ruska parochii  /33

Rozdział III. Kapłani cerkwi tyniowickiej  /47

Rozdział IV. Wie czasów staropolskich  /65

Mieszkalna i gospodarcza siedziba właścicieli Tyniowic  /65

Charakter obronny osady i nazwa wsi Tyniowice  /73

Rozdział V. Marynowscy i Grodziccy w Tyniowicach  /83

Rozdział VI. Rusini i Polacy okręgu parochialnego Tyniowice - Chorzów do II wojny światowej  /95

Rozdział VII. Tyniowice i Chorzów w latach II wojny światowej. Konflikt polsko-ukraiński  /113

Rozdział VIII. Wysiedlenie Ukraińców z Tyniowic i Chorzowa  /133

Rozdział IX. Miejsca kultu religijnego pozostałe po wysiedleniu Ukraińców  /151

Cmentarze grzebalne prawosławne i greckokatolickie  /152

Cerkiew w Tyniowicach  /160

Jarosław Giemza

Zespół cerkiewny pod wezwaniem Świętego Dymitra Wielkiego Męczennika w Tyniowicach. Ikonografia i hagiografia  /171

Aneks źródłowy   /199

Bibliografia  /202

Spis tabel i zestawień statystycznych  /211