Państwo tańczące. Mitologiczne źródła Platona nauki o tańcu

Autor: Juliusz Protazy Grzybowski

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 582

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

W możliwym do obrony uproszczeniu książka dotyczy Platona nauki o tańcu. Z kilku jednak spraw dobrze by się było jednak wytłumaczyć. Platon o tańcu pisze sporo, ale nie zmienia to przecież tego, że jest to u niego kategoria szczególna i rzadko jest przedstawiana przez niego przedmiotowo. Raczej służy mu jako część zestawu narzędziowego. Przeniesienie jej zatem na obszar przedmiotowy musi być ostrożne i musi być szczególnie czułe na kłopoty związane z uprzedmiotowieniem właśnie. Stąd pewne zuchwałe decyzje metodologiczne, które wiodą autora monografii w stronę greckich mitów, które potraktowane zostały po części jako źródło rozstrzygnięć platońskich a po części jako miejsce, w którym nauka Platona mogłaby znaleźć właściwą akustykę. Jako takie właśnie miejsce pojawiają się w pracy mit Ateny, mit Gorgony Meduzy, Marsjasza i Apollina, Pyrrosa-Neoptolemosa czy mit Ariadny. Czasem mit przedstawi się wraz z odpowiadającym sobie rytuałem i tak też wzajemnie się oświetlając raz będzie się z rytuałem wadził a raz będzie w nim szukał swojej wykładni. W ten sposób pojawiają się w książce Korybanci czy bachantki. Konstrukcja książki oparta jest na Platona wstępnej klasyfikacji tańca, którą znajdziemy w jego najprawdopodobniej ostatnim dialogu Prawa. Tam właśnie Platon dzieli tańce na dzikie i cywilizowane, tańce poważne i niepoważne, a także na tańce wojenne i pokojowe. Ten techniczny poniekąd zarys klasyfikacyjny oczywiście budzi szereg wątpliwości i to – dodajmy od razu – wątpliwości samego Platona. Ale ten techniczny zarys klasyfikacyjny jest również wykładnią państwa, a zarazem tego, co ludzkie, ale jednak państwu obce. To, co obce, pozostaje wciąż z państwem w relacji, nawet wówczas, gdy jest to relacja wygnańca (tańce dzikie) albo mieszkańca pozbawionego praw obywatelskich (tańce niepoważne). Taniec zatem daje wyjątkową zdaje się możliwość przyjrzenia się państwu od wewnątrz, ale również z zewnątrz. Państwu i duszy. Od Platona wiemy bowiem, że badanie tych dwu zagadnień jest, do pewnego przynajmniej stopnia, tożsame, różni te badania jedynie dystans obserwatora. Zarówno dla państwa, jak i dla duszy taniec zostaje rozpoznany przez autora jako najwłaściwszy i zarazem najbardziej własny sposób postępowania. Autor stoi na stanowisku, że ruch duszy właściwy a zatem ruch, który szczególnie winien być bliski filozofii, winno się nazwać ruchem tanecznym.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Podziękowania  /9

Wykaz stosowanych skrótów  /15

WSTĘP

A. Wprowadzenie  /19

1. Sformułowanie tematu  /19

2. Założenia metodologiczne oraz deklaracje gatunkowe  /30

3. Trójjedyna choreia  /35

4. Wyprawa do jaskini Zeusa  /38

5. Obszar badań oraz założenia metodologiczne  /42

6. Struktura pracy  /49

B. Dziwadełka  /53

1. Złoty łańcuch  /53

2. Zeus, Hera i pięć pokoleń  /53

3. Łańcuch poetów  /60

4. Rozumu namowy  /68

5. Napięcie  /70

6. Zabawki  /72

7. Dobra boskie i dobra ludzkie  /78

8. Prehistoria  /80

9. Najdziksze zwierzęta  /82

10. Oswajanie  /87

11. Podwójna natura konieczności  /89

12. Nić Ariadny  /92

I. TAŃCE WOJENNE  /97

A. Taniec Aresa  /99

B. Pyrriche  /104

1. Mity ajtiologiczne  /105

2. Okoliczności  /111

3. Konteksty  /112

a. Pojedynek  /112

b. Cykl wegetacyjny  /114

c. Inicjacja  /117

d. Pogrzeb /119

4. Rynsztunek  /120  

5. Figury  /122

C. Tańce zbrojne i sztuka wojskowa /129

1. Tańce z bronią i Paflagończycy  /133

2. Pyrriche i cheironomia  /139

3. Tańca zalety zdrowotne wraz z dodaniem możliwych pożytków dla wojennego fachu płynących  /143

D. Wojna i wojownicy /151

1. Dwie twarze  /157

II. GORGONA  /158

A. Figura Ateny  /159

B. Trzy siostry  /160

C. Dwie twarze Meduzy  /165

D. Przygody Perseusza  /170

1. Droga do celu  /172

2. Meduza  /175

3. Ucieczka  /178

E. Odyseusz i zaświaty  /187

F. Interpretacje  /204

1. Sierp, zboże i pradawne historie miłosne  /204

2. Racjonalizacje  /205

3. Przodkowie  /208

G. Atena – scena przebierania  /210

H. Gorgona Chtonia  /215

I. Tarcza Agamemnona  /222

J. Dociekania słownikowe  /229

1. Groza i spór o rdzeń garg(g)  /229

2. Konie  /235

K. Atena i Gorgona  /245

L. Gdzie mieszkają dzikie stwory? Lokalizacja  /252

Ł. Lament /258

M. Epilog. Panny morskie  /262

III. KORYBANCI  /264

A. Eutydem  /264

1. Przedstawienie dialogu  /264

2. Eutydem i Dionizjodor  /270

3. Tancerze z mieczami /271

4. Dionizjodor i Eutydem  /273

5. Sokrates i Korybanci  /279

B. Źródła  /283

C. Szał Korybantów /285

D. Etymologie  /286

E. Status  /287

1. Genealogia  /290

2. W towarzystwie Matki Bogów /292

3. Role  /297

a. Kowale, górnicy i czarodzieje  /301

F. Korybanci w Atenach  /309

1. Przebieg  /309

a. Obmycie i ofiara  /310

b. Ukrzesłowienie  /310 

c. Ofiara właściwa /312

d. Narodziny boga  /315

e. Elementy szczegółowe /320

f. Choreografia  /321

g. Lekarze  /331

h. Jaskinia  /336

i. Dzikie tańce Korybantów  /340

IV. MARSJASZ  /346

A. Aulos i Atena  /346

B. Wielcy wynalazcy  /355

C. Apollo i Marsjasz  /358

1. Aulos  /363

2. Wygnanie aulecistki  /369

3. Niejasna natura sztuki auletycznej  /372

D. Marsjasz Sokrates  /378

1. Utracony rozum Apollina  /386

a. Kłopotliwe kryteria  /386

b. Kara  /387

c. Kursa  /390

d. W orszaku matki bogów  /393

E. Epilog. Marsjasz w Rzymie  /396

V. PENTEUS ALBO NARODZINY CHOREOGRAFII  /397

A. Okoliczności  /398

1. Pierwsze rozróżnienie  /400

2. Założenie  /402

a. Warunki założenia  /403

3. Okoliczności dodatkowe  /404

a. Założenia wtóre  /405

b. Kłopot  /407

B. Niebezpieczeństwo  /408

C. Mit  /415

D. Platon i Penteus  /431

VI. PAŃSTWO TAŃCZĄCE  /440

A. Piękny taniec Platona  /440

1. Jak być poetą w państwie idealnym?  /449

B. Posadzka taneczna dla Ariadny /451

1. Czas tańczący  /456

2. To, co nam się w głowie nie mieści  /462

3. Rozwiązania egipskie  /464

4. Ἵμερος  /470

5. Taniec rydwanów  /485

a. Upadek  /495

b. Jeden taniec czy dwa tańce?  /497

6. Dusza  /498

7. Nieobecny bóg  /502

8. Ciało  /505

C. Najprawdziwsza tragedia /512

D. Epilog  /527

ZAKOŃCZENIE  /528

A. Taniec  /529

1. Wypracowanie tematu  /529

2. Przebieg pracy  /531

B. Platon i mit  /535

Bibliografia  /539

The dancing state. The mythological sources of Plato’s teachings on dance – Summary  /577