Pamiętniki czasów moich - Julian Ursyn Niemcewicz

Autor: Julian Ursyn Niemcewicz

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 391

Okładka: twarda  

Format: 15,5 cm x 21,5 cm

Wieś Maciejowice, dziś zwana Podzamcze, leży w nizinie, lecz sam dom murowany na wzgórzu, naprzeciw Wisły, długa grobla prowadzi do niego. Po prawej ręce rzeczka Okrzeja, po lewej błota i zarośla. Położenie to zdawało nam się znakomite. Całe siły nasze umieściły się na wzgórzu, od domu postawiono działobitnię, przeszywającą długość grobli. Dwa pułki fizylierów oraz pułk Działyńskiego były pod dowództwem gen. Sierakowskiego. Resztę okręgu wypełniała piechota, brygada jazdy Kopcia, ułani Kamińskiego, dwa szwadrony jazdy gwardii konnej i tyleż patrolu województwa brzeskiego lit.; wszystko pod dowództwem gen. Kniaziewicza. Naczelnik rozkazał w kilku miejscach usypać wały, lecz noc zaskoczyła, gdy ledwie zaczęto. Podwojono czaty, każdemu konnemu przydzielono strzelca pieszego. Poczyniwszy te rozporządzenia udaliśmy się do wspomnianego powyżej domu.

Nie wierzę odtąd przeczuciom. Była to wigilia jednego z najnieszczęśliwszych dni mego życia, dnia w którym straciłem wolność, a co stokroć boleśniejsze dnia, w którym ojczyźnie mojej cios śmiertelny został zadany; byłem przecież spokojny i co więcej wesoły.

Pałac murowany, do którego się schroniliśmy był zrabowany i zniszczony, jak wszystkie te, przez które przechodzili Moskale. W dawnych czasach Maciejowice należały do rodu Maciejowskich, później do Potockich, od których nabył je ordynat Andrzej Zamojski. Sala górna ozdobiona portretami prymasów, kanclerzy, hetmanów, biskupów. Wszystkim tym wizerunkom Moskale wyłupili oczy, szablami porąbali twarze. Takie to było wojsko sławnej Katarzyny II, protektorki nauk i sztuk pięknych. Nie znaleźliśmy już biblioteki, zabrali ją oficerowie moskiewscy. Skrzynia tylko jedna leżała rozbita, zawierająca drobne druki i zbiór gazet polskich z początku XVIII wieku, a zawarte w niej pisma zawalały posadzkę kaplicy. Natrafiłem m.in. na gazety donoszące o śmierci Augusta II oraz dziennik sejmu konwokacyjnego. Nadęty styl, pełne łacińskich makaronizmów określenia, pobudzały do śmiechu. Wziąłem kilka arkuszy i przy wieczerzy czytałem Kościuszce. Rozmawialiśmy o dniu jutrzejszym, o trudnościach jakie znajdą Moskale przy atakowaniu nas. O drugiej po północy zbudził mnie Kościuszko i zlecił napisać rozkaz Ponińskiemu, by jak najprędzej pośpieszył złączyć się z nami. Niestety, było już za późno; za daleko zostawiony nie mógł zdążyć, i z tej strony powinien być zwolniony od posądzeń i winy.

(fragment tekstu ze strony wydawcy)

Spis treści:

Czym są "Pamiętniki czasów moich" Juliana Ursyna Niemcewicza  /9

Wydawca do czytelnika  /10

PAMIĘTNIKI CZASÓW MOICH  /11

CZĘŚĆ PIERWSZA

I. Urodzenie - Dzieciństwo - Pierwsze wspomnienia pobożność tamtych czasów - Sąsiedzi rodziców autora  /13

II. Dalszy ciąg wspomnień lat dziecinnych - Dziad autora w Klejnikach - Jego śmierć i pogrzeb w Brześciu - Czasy Konfederacji barskiej - Nauki autora - Wyjazd do Warszwy  /21

III. Zwyczaje majętniejszej szlachty na początku panowania Stanisława Augusta - Ojciec odwodzi autora od kadetów - Opis tego korpusu - Stanisław August jako jego fundator - Książę Adam Czartoryski i inni przełożeni - Nauki i zabawy w korpusie  /33

IV. Porwanie króla przez konfederatów - Pierwszy podział kraju - Sejm 1773 r. - Dwory wielkich panów w Warszawie - Obyczaje w stolicy - Literatura - Obiady czwartkowe  /45

V. Zniesienie jezuitów - Sejm delegacyjny - Poniński - Zmiany prawodawcze i administracyjne w 1776 r. - Zakończenie nauki u kadetów - Wyjazd do generała Czartoryskiego do Wołczyna - Dwór księcia - Autor zostaje adiutantem - Wielki świat warszawski - Theatres De Societe, reduty, pojedynki  /56

VI. Wesele księżniczki Radziwiłłówny z Massalskim - Dwór hetmanowej Branickiej w Białymstoku - Dziwactwa naszych panów, księcia ekspodkomorzego, księcia Marcina Lubomirskiego, księcia Radziwiłła krajczego litewskiego - Trybunał w Grodnie - Książę generał jego marszałkiem - Podskarbi litewski Tyzenhauz - Książę generał przyjmuje w Wiedniu komendę gwargii galicyjskiej - Podróż do tej stolicy - Sejm 1782 r.  /68

VII. Podróż z księciem geberałem do jego dóbr na Wołyniu, Podolu i Ukrainie - Klewań - Mikołajów - Granów - Dłużek pod Kamieńcem Podolskim - Szczęsny Potocki i Wittowa - Potiomkin - Wizyta u Baszy w Chocimiu - Starosta kaniowski - Cesarz Józef we Lwowie - Podróż z księciem generałem po Litwie - Pińsk - Hetman Ogiński w Słonimiu - Zima w Wiedniu - Wspomnienie o księciu Kaunicu  /82

VIII. Stan Polski około 1782 r. - Podróże - Podróż autora z Wiednia do Triestu, Wenecja, Florencja, do Rzymu - Neapol, Pompeje i Herkulanum - Podróże na Sycylię - Palermo, Katania i góra Etna - Wycieczka na Maltę, wspomnienie o Girgenti, Taorminie, Sytakuzie i Messynie /97

IX. Podróż do Mediolanu i Turynu - Paryż i Wersal za Ludwika XVI - Znajomości zawarte przez autora we Francji - Podróż do Anglii - Londyn - Oksford - Powrót do kraju przez Holandię i Niemcy - Sejm 1784 r. - Dwór księcia generała w Puławach - Wybór księcia na posła na sejm w Kamieńcu Podolskim - Sejm 1786 r. - Podróż kaniowska Stanisława Augusta - Sejm 1788 r., czyli czteroletni - Główne partie i osoby na tym sejmie  /112

X. Lucchesini - Stackelberg - Działania sejmu - Przeszkody Branicki - Seweryn - Rzewuski - Szczęsny Potocki - Biskup Kossakowski - Sprawa Ponińskiego - Wojciech Turski instygatorem - Zbyt powolny postęp prac sejmu  /133

XI. Sejm w podwójnym komplecie - Prawo o miastach - Przygotowania do Konstytucji 3 Maja - Opis dojścia do skutku uchwały - Sprzysiężenie się sąsiednich gabinetów - Minister pruski Szulenburg - Śmierć Potiomkina  /145

XII. Zabiegi twórców Konfederacji targowickiej przeciw Konstytucji 3 Maja - Ówczesna sytuacja Europy - Uroczyste obchody pierwszej rocznicy Konstytucji  /158

XIII. Deklaracja moskiewska przeciw Konstytucji 3 Maja - Odezwa sejmu do narodu - Ignacy Potocki u Fryderyka Wilhelma - Słabość charakteru Stanisława Augusta - Krąg osób - Wjna z Moskalami 1792 r. - Autor w obozie księcia Józefa Poniatowskiego - Odwrót Polaków - Bitwa pod Dubieńką - Król przystępuje do Targowicy - Autor opuszcza kraj i udaje się do Lipska  /167

XIV. Panowanie targowiczan - Sejm grodzieński - Drugi rozbiór kraju  /186 

CZĘŚĆ DRUGA

I. Powszechne oburzenie w kraju - Zamysły powstania - Generał Zajączek przyjeżdza z Polski do patriotów w Lipsku - Powstanie jeszcze odroczone - Autor jedzie do Wiednia i do Włoch - Pobyt we Florencji i Rzymie - Powstanie kościuszkowskie - Bitwa pod Racławicami - Zwycięska insurekcja w Warszawie - Autor dowiaduje się o wypadkach i powraca do kraju  /193

II. Powstanie na Litwie - Oddziały wojska łączą się z Kościuszką - Obóz pod Połańcem - Bitwa pod Szczekocinami - Autor odtąd nierozłączny od Naczelnika - Bitwa pod Chełmem - Wieszania w Warszawie - Kołłątaj - Darowanie życia Bp. Skraszewskiemu - Zawziętość Kołłtaja na Kościuszkę  /201

III. Nieprzyjaciel pod Warszawą - Atak na Wolę - Wypadki wojenne na Litwie - Odstąpienie Prusaków od Warszawy - Porażka Sierakowskiego - Kościuszko i autor udają się do korpusu  /208

IV. Korpus Sierakowskiego wzmocniony posiłkami z Warszawy - Bitwa pod Maciejowicami - Więźniowie prowadzeni na Włodawę i Zasław - Kościuszko, adiutant Fiszer oraz autor prowadzeni w głąb Moskwy  /225

VI. Transport na Kijów, Czernichów, Homel, Witebsk - Nowi dozorcy - Ich sposób bycia i charaktery  /234

VII. Przyjazd do Petersburga - Autor rozłączony z Kościuszką i osadzony w Cytadeli - Opis więzienia - Śledztwo prowadzone przez prokuratora Samoiłowa - Zapytania i odpowiedzi na piśmie  /242

VIII. Pogróżki Samoiłowa - Autor ściśle strzeżony - Mostowski, sąsiad z więzienia  /256

IX. Inni więźniowie w Cytadeli - Konsul francuski Bonneau - Polacy: Kapostas i Kiliński - Komunikowanie się ich z autorem - Szczegóły o tych osobacg  /264

X. Cierpienia i przemyślenia w więzieniu - Lektura - Prace literackie - Barbardzyństwa moskiewskiego oficera - Imperatorowa Katarzyna umiera - Autor zostaje wypuszczony na wolność  /273

XI. Autor u Kościuszki, Potockiego, Mostowskiego - Szczegóły o śmierci imperatorowej Katarzynie i widzeniu się imperatora Pawła z Kościuszką i Potockim - Parada przenosin zwłok Piotra III do wspólnego grobu z Katarzyną - Autor wyjeżdża z Kościuszką do Zjednoczonych Stanów Ameryki  /285

CZĘŚĆ TRZECIA

I. Podróż przez Finladię, Sztokholm, Gothenburg do Londynu - Żegluga z Bristolu do Ameryki - Przybycie dl Filadelfii  /301

II. Filadelfia i Nowy Jork - Pobyt Kościuszki i autora u generałów Gates i White - Autor poznaje Jeffersona - Przyjęty do Towarzystwa Filozoficznego  /314

III. Autor zapoznaje się z księciem Orleanu, dzisiejszym królem Francuzów - Kościuszko odpływa do Europy - Autor podróżuje po prowincjach Maine, Connecticut, Massachusets, Rhodeisland - Poznaje gen. WAshingtona - ELisabethtown, New Jersey  /320

IV. Dłuższy pobyt autora w Elisabethtown - Wspomnienie o generałach Mirand i Morean - Panowie John Adams, Aleksander Hamilton i du Pont de Nemours  /327

V. Ożenek autora z p. Livingston Kean, wdową (r. 1800) - Styl życia i praca w Elisabethtown - Śmierć ojca autora w kraju - Powrót do interesów rodzinnych w Polsce - Pobyt w brzeskiem - Wizyta w Puławach - Dwór taneczny i poeci - Wyjazd do Bardejowa - Pobyt w Warszawie zimą 1802/1803 - zima w Puławach i Krakowie - Powrót do Ameryki - Francja za kończącego się konsulatu  /332

VI. Podróże autora po różnych częściach Stanów Zjednoczonych - Wspomnienie podróży do Niagara - Wojna Napolena z Prusami - Francuzi wchodzą do Warszawy - Autor wyjeżdza z Ameryki  /348

VII. Francja i Paryż za cesarstwa - Przejazd przez Niemcy - Prezentacja królowi saskiemu - Powrót do Warszawy - Familia królewska - Wojna 1809 r. - Przygotowania do kampanii 1812 r. - Autor wizytatorem szkół - Katastrofa armii Napoleona - Autor z osobami rządu Księstwa Warszawskiego w Dreźnie, Bayreuth, Ratyzbonie - Ciężka choroba autora - Powrót w zimie 1813 r. do Warszawy  /352

VIII. Warszawa pod rządami Aleksandra - Kalasanty Szaniawski - Wspomnienia grabieży moskiewskich w Polsce  /378

IX. Cesarz Aleksander przestaje być liberalny - Nowosilcow w Wilnie - Obraz W. Księcia Konstantego - Wspomnienia o więźniach stanu i o sądzie sejmowym - Wspomnienia o koronacji Mikołaja w Warszawie - Żaboklicki - Szaleństwa W. Księcia - Inuguracja posągu Kopernika przed siedzibą Towarzystwa Przyjaciół Nauk - Autor prezesem tego towarzystwa / 382