Paideia. Formowanie człowieka greckiego

Autor: Werner Jaeger

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 1370

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Grecki rzeczownik paideia oznaczał wychowywanie i kształcenie dzieci (paides), a także skutki tych czynności, wychowanie i wykształcenie. Oznaczał też uprawę. Grecka paideia zatem to kultura osobista i społeczna twórców owych artefaktów oraz jej wytwory. Książka WerneraJaegera, jednego z najznakomitszych starożytników niemieckich XX wieku (1888?1961), jest niezwykle bogatym i wnikliwym opisem greckiej kultury epoki archaicznej i klasycznej do czasów Platona włącznie jako spójnej całości ideałów wychowywania i kształcenia oraz bardzo szerokiego spektrum ich skutków. Nie jest to bowiem ani obraz samego tylko piśmiennictwa greckiego, ani greckiej filozofii, religii czy myśli wychowawczej, politycznej i społecznej, ani tylko wartości etycznych i budowanego na nich obyczaju. To raczej relacja o całym kompleksie zjawisk tworzących kulturę duchową Greków i jej przemiany od Homerowego zarania po klasyczną dojrzałość epoki Platona, któremu Jaeger poświęcił trzeci, najobszerniejszy tom swego trzytomowego dzieła, zaczętego w Niemczech, a po ich opuszczeniu w 1936 roku dokończonego w USA, gdzie pozostał już na resztę życia jako profesor Harvardu. Monumentalne przedsięwzięcie autora skupia uwagę głównie na przełomie V i IV wieku p.n.e., na czasach Sokratesa i Platona, starając się wykazać, że stanowiły one źródło późniejszej kultury europejskiej - średniowiecznej, nowożytnej, a nawet współczesnej.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowy autora /11

Przedmowy tłumacza  /23

Wstęp. Miejsce Greków w powszechnych dziejach wychowania  /35

KSIĘGA I. Grecja archaiczna

I. Szlachta i arete /53

II. Kultura i wychowanie Homerowej szlachty  /73

III. Homer wychowawcza /101

IV. Hezjod i świat chłopski  /127

V. Spartańskie wychowanie państwowe  /153

• Polis jako środowisko wychowawcze i jej odmiany  /153
• Idealny obraz Sparty w IV wieku p.n.e. i jego źródła  /157
• Tyrtajosowe wezwanie do arete  /167

VI. Państwo praworządne i ideał jego obywatela  /183

VII. Rozwój indywidualizmu w poezji jońsko-eolskiej  /203

VIII. Solon i początki kultury politycznej w Atenach  /229

IX. Refleksja filozoficzna i  odkrycie kosmosu  /249

X. Ostatnie zmagania szlachty i uwidocznienie jej ideałów  /295

• Powstanie zbioru Teognisa  /297
• Kodyfikacja szlacheckiej tradycji wychowawczej  /304
• Pindarowa wiara w szlachectwo  /317

XI. Polityka kulturalna tyranów  /339

KSIĘGA II. Rozkwit i kryzys kultury ateńskiej

I. Dramat Ajschylosa  /353

II. "Człowiek tragiczny" u Sofoklesa  /389

III. Sofiści  /411

• Miejsce sofistów w historii kultury  /411
• Powstanie pedagogiki i ideału kultury  /425
• Kryzys państwa a wychowanie  /450

IV. Eurypides i jego wiek  /463

V. Komedia arystofanejska  /493

VI. Tukidydes jako myśliciel polityczny  /521

KSIĘGA III. Epoka wielkich wychowawców i systemów wychowawczych  

I. IV wiek p.n.e.  /561

II. Grecka medycyna jako paideia  /571

III. Sokrates  /623

• Kwestia sokreatyczna  /627
• Sokrates jako wychowawcza /639

IV. Wizerunek Platona w ciągu wieków /701

V. Mniejsze dialogi sokratyczne Platona: arete jako problem filozoficzny  /711

VI. Platona Protagoras: sofistyczna czy sokratyczna paideia?  /735

VII. Platona Gorgiasz: wychowawca jako prawdziwy mąż stanu  /759

VIII. Platona Manon: nowe pojęcie wiedzy  /803

IX. Platon Uczta: eros  /821

X. Platona Państwo  /849

• Uwagi wstępne  /849
• Jak ideał najlepszego państwa rodził się z problemu sprawiedliwości  /852
• Reforma dawnej paidei  /861
• Krytyka wychowania "muzycznego"  /865
• Krytyka gimnastyki i medycyny  /889
• Miejsce wychowania w państwie doskonałej sprawiedliwości  /894
• Wychowanie kobiet i dzieci  /904
• Dobór rasowy i wychowanie elity  /909
• Wychowanie wojskowe i reforma prawa wojennego  /915
• Państwo Platona jako "przestrzeń życiowa" dla filozofa  /923
• Paideia władców: boski model  /946
• Przypowieść o jaskini jako obraz paidei  /963
• Paideia jako nawrócenie  /968
• Matematyka jako wstępny etap paidei  /975
• Nauka dialektyki  /986
• Kształcenie filozofa  /990
• Teoria form państwa jako patologia ludzkiej duszy  /999
• Państwo w nas /1034
• Wychowawcza wartość poezji  /1045
• Paideia i eschatologia  /1054
• XI. Retoryka Izokratesa i jej ideał wychowawczy  /1061

XII. Kultura polityczna a idea narodowa  /1091

XIII. Wychowanie władców  /1105

XIV. Wolność i autorytet w radykalnej demokracji  /1133

XV. Izokrates broni  swej paidei  /1161

XVI. Ksenofont: ideał ziemianina i żołnierza  /1191

XVII. Platona Fajdros: filozofia i retoryka  /1223

XVIII. Platon i Dionizjos: tragedia paidei  /1241

XIX. Platona Prawa  /1259

• Prawodawca jako wychowawca  /1259
• Duch prawa i prawdziwe wychowanie  /1265
• Przyczyny upadku państwa  /1283
• Zakładanie państwa i boska norma. Wstępy do Praw  /1294
• Prawo dotyczące wychowania ludu  /1303
• Poznanie Boga i wychowanie władców  /1321

XX. Demostenes: agonia i przemiana miasta-państwa  /1327

Indeks osobowy  /1359