Organ ładu i spokoju w rękach demokracji… Aparat bezpieczeństwa w powiecie nowosądeckim w latach 1945–1975

Autor: Marcin Kasprzycki

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 1232

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Książka przedstawia działalność aparatu bezpieczeństwa w powiecie nowosądeckim w latach 1945–1975. Omówiono m.in. proces organizowania aparatu bezpieczeństwa w powiecie nowosądeckim, jego strukturę oraz zmiany, jakim podlegała w kolejnych latach. Przeanalizowano działalność pionów operacyjnych, Referatu Śledczego, pionów pomocniczych oraz komórek nieoperacyjnych. Ponadto przedstawiono funkcjonariuszy należących do kadry kierowniczej, zaprezentowano obsadę personalną i portret zbiorowy funkcjonariuszy UB/SB w Nowym Sączu. W aneksie zamieszczono wykaz różnej kategorii spraw operacyjnych, założonych i prowadzonych przez UB i SB w latach 1955–1975.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /11

Wprowadzenie /21

1. Powstanie i rozwój aparatu bezpieczeństwa w Polsce w latach 1944-1975  /21

2. Charakterystyka powiatu nowosądeckiego  /35

2.1. Powiat nowosądecki po wkroczeniu Armii Czerwonej  /35

2.2. Powiat nowosądecki w kolejnych latach  /58

Rozdział 1. Powstanie, rozwój oraz zmiany w strukturze, organizacji pracy i obsadzie personalnej aparatu bezpieczeństwa w powiecie nowosądeckim w latach 1945-1975 /105

1.1. Organizacja i początki działalności Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego  /105

1.2. Kierownictwo  Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego /Powiatowego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego/ Referatu Służby Bezpieczeństwa w Nowym Sączu  /132

1.2.1. Lata 1945-1956  /132

1.2.2. Lata 1957-1975  /149

1.3. Organizacja pracy pionów operacyjnych w latach 1946-1975  /154

1.3.1. Działalność Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego od lutego 1946 do 30 kwietnia 1952 roku  /154

1.3.2. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w okresie od 1 maja 1952 do 31 marca 1955 roku  /199

1.3.3. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w okresie od 1 kwietnia 1955 do 31 grudnia 1956 roku

1.3.4. Oddział VIII Nowy Sącz Wydziału VIII Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie / Oddział V Nowy Sącz Wydziału V Wojewódzkiego Urzędu do spraw  Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie  /235

1.3.5. Referat Służby Bezpieczeństwa w latach 1957-1975  /240

1.3.5.1. Pierwszy okres funkcjonowania Służby Bezpieczeństwa po wydarzeniach 1956 roku  /250

1.3.5.2. System zagadnieniowy i praca poza zagadnieniami /256

1.3.5.3. Praca w systemie liniowo-zagadnieniowym (liniowo-problemowym) /285

1.4. Pion śledczy, areszt, ochrona gmachu i wartownicy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego/Powiatowego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Nowym Sączu /303

1.5. Komórki nieoperacyjne, gospodarcze i pomocnicze (1945-1975)  /335

1.5.1. Referat II i Punkt "B"  /335

1.5.2. Referat do spraw Wywiadu, Referat do spraw Poboru, aparat pomocniczy i gospodarczy (1945-1945)  /344

1.5.3. Grupa Rejestracji Cudzoziemców, Punkt Paszportowy oraz Grupa Paszportów i Dowodów Osobistych /356

1.6. Funkcjonariusze - portret zbiorowy  /372

1.6.1. Lata 1945-1956 /372

1.6.2. Lata 1957-1975 /391

Rozdział 2. Osobowe środki pracy operacyjnej nowosądeckiego aparatu bezpieczeństwa w latach 1945-1975  /418

2.1. Sieć agenturalna  /418

2.2. Lokale kontaktowe i mieszkania konspiracyjne  /482

2.3. Nieformalne źródła informacji  /494

2.4. Fundusz operacyjny  /499

Rozdział 3. Kierunki działań nowosądeckiego aparatu bezpieczeństwa w latach 1945-1975 /511

3.1. Wprowadzenie  /511

3.2. Zwalczanie podziemia zbrojnego, politycznego i grup przestępczych oraz inwigilacja byłych konspiratorów  /520

3.2.1. Zwalczanie podziemia zbrojnego i grup przestępczych oraz inwigilacja "leśnych"  /520

3.2.2. Zwalczanie Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość"  oraz kontrola operacyjna środowiska winowskiego w kolejnych latach /563

3.2.3. Rozpracowanie i kontrola operacyjna żołnierzy Armii Krajowej  /572

3.2.4. Zwalczanie Stronnictwa Narodowego i rozpracowanie środowiska narodowego w kolejnych latach /579

3.2.5. Kontrola operacyjna osób wywodzących się z podziemia zbrojnego i politycznego (po 1956 roku)  /585

3.3. Działania wobec jawnych partii politycznych /596

3.3.1. Relacje między Urzędem Bezpieczeństwa a Polską Partią Robotniczą / Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą  /596

3.3.2. Zwalczanie Polskiego Stronnictwa Ludowego, kontrola Stronnictwa Ludowego i inwigilacja Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego /604

3.3.3. Działania wobec Polskiej Partii Socjalistycznej /623

3.3.4. Aktywność operacyjna wobec związków wyznaniowych  /635

3.4. Działania operacyjne wobec związków wyznaniowych /637

3.4.1. Kontrola operacyjna i zwalczanie Kościoła katolickiego w latach 1945-1975  /637

3.4.2. Działania wobec Kościoła katolickiego i laikatu w latach 1957-1975  /668

3.4.2.1. Kontrola operacyjna i zwalczanie działalności duszpasterskiej wśród wiernych  /683

3.4.2.2. Budownictwo sakralne  /714

3.4.2.3. Polityka fiskalna państwa wobec Kościoła katolickiego  /727

3.4.2.4. Próby zapobiegania naborowi do Wyższych Seminariów Duchownych  /733

3.4.2.5. Działania dezintegracyjne Służby Bezpieczeństwa wobec duchowieństwa i laikatu  /744

3.4.2.6. Aktywność wobec zakonów żeńskich, instytucji oraz osób świeckich /757

3.4.3. Inwigilacja i zwalczanie Świadków Jehowy  /762

3.5. "Ochrona gospodarki narodowej"  /779

3.5.1. Działania Urzędu Bezpieczeństwa w latach 1945-1956 /779

3.5.1.1. Ochrona operacyjna kolei i transportu  /780

3.5.1.2. "Zabezpieczenie" elektrowni wodnej w Rożnowie  /793

3.5.1.3. Działania Urzędu Bezpieczeństwa dotyczące pozostałych obszarów gospodarki  /798

3.5.1.4. Zwalczanie spekulacji i udział Urzędu Bezpieczeństwa w innych akcjach  /804

3.5.2. "Ochrona gospodarki narodowej" w latach 1957-1975  /814

3.6. "Zabezpieczenie" rolnictwa i kontrola operacyjna terenów wiejskich /832

3.7. Kontrwywiadowcza ochrona powiatu nowosądeckiego  /874

3.7.1. Działania wobec folksdojczów i współpracowników władz niemieckich w czasie wojny  /876

3.7.2. Zabezpieczenie granicy  /889

3.7.3. Inwigilacja byłych funkcjonariuszy i pracowników służb II Rzeczypospolitej  /897

3.7.4. Kontrola operacyjna repatriantów, reemigrantów i cudzoziemców /902

3.7.5. Kontrola operacyjna rodzin osób potajemnie wyjeżdżających z Polski i pozostałych za granicą  /913

3.7.6. Kontakty z obywatelami państw zachodnich, wyjazdy na Zachód oraz podejrzenia o współpracę z obcymi służbami  /917

3.8. Działania operacyjne wobec administracji, instytucji państwowych i samorządowych  /928

3.9. Kontrola operacyjna szkolnictwa i młodzieży  /937

3.10. Kontrola operacyjna i zwalczanie mniejszości narodowych i etnicznych  /949

3.10.1. Zwalczanie ukraińskiego podziemia zbrojnego i kontrola operacyjna środowiska ukraińskiego i łemkowskiego  /949

3.10.2. Kontrola operacyjna ludności żydowskiej  /978

3.10.3. Operacyjna kontrola potomków niemieckich osadników /984

3.11. "Zabezpieczanie" referendum i wyborów /990

3.11.1. Udział w "zabezpieczeniu" referendum ludowego (1946)  /990

3.11.2. "Zabezpieczanie" wyborów do sejmu i rad narodowych  /994

Zakończenie  /1031

Aneks. Wykaz spraw operacyjnych prowadzonych w latach 1955-1975 przez nowosądecką bezpiekę  /1051

1. Wykaz spraw ewidencji operacyjnej Powiatowego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Nowym Sączu, zarejestrowanych i prowadzonych w latach 1955-1956 na podstawie kategorii spraw wprowadzonych w Instrukcji nr 03/55  /1051

2. Wykaz spraw ewidencji operacyjnej Oddziału V Nowy Sącz, zarejestrowanych i prowadzonych w latach 1955-1956 na podstawie kategorii spraw wprowadzonych w Instrukcji nr 03/55  /1081

3. Wykaz spraw operacyjnych zarejestrowanych po 1 stycznia 1957 r. i prowadzonych przez Referat Służby Bezpieczeństwa w Nowym Sączu w latach 1957-1975  /1092

Spis tabel  /1141

Spis wykresów  /1147

Wykaz skrótów  /1149

Bibliografia  /1157

Indeks nazwisk i pseudonimów  /1185