Okupacja niemiecka w powiecie starogardzkim w latach 1939–1945

Autor: Mateusz Kubicki

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 512 + il.

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie  /11

1. Okres przedwojenny, wybuch wojny i administracja okupacyjna  /25

Niemiecka polityka germanizacyjna i okres dwudziestolecia międzywojennego na Pomorzu Gdańskim  /25

Starogard w przededniu wybuchu wojny  /33

Wybuch wojny i objęcie powiatu zarządem wojskowym  /36

Powiat starogardzki i jego mieszkańcy  /39

Niemiecki aparat administracyjny  /47

• Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie i formowanie się administracji cywilnej  /47
• Komisaryczne starostwo powiatowe  /51
• Komisaryczne władze miejskie  /59
• Niemiecka administracja terenowa  /63

Inne urzędy w powiecie starogardzkim  /69

2. Struktury policyjne i okupacyjny wymiar sprawiedliwości  /78

Ogólna charakterystyka struktur policyjnych  /78

Struktury Policji Bezpieczeństwa (Sicherheitspolizei – Sipo)  /81

Struktury Policji Porządkowej (Ordnungspolizei – Orpo)  /86

• Policja Ochronna (Schutzpolizei – Schupo) /86
• Struktura terenowa Żandarmerii (Gendarmerie)  /91

Instytucje okupacyjnego wymiaru sprawiedliwości i notariatu  /98

3. Zbrodnie popełnione w powiecie starogardzkim  /101

Planowanie i przygotowanie zbrodni /101

• Listy proskrypcyjne /103

Akcja „unieruchomienia” volksdeutschów /105

Zbrodnicze formacje  /108

• Selbstschutz Westpreussen /111

Miejsca odosobnienia /121

Akcja „Tannenberg”  /125

Akcja „T4”  /131

Zbrodnie popełnione podczas okupacji  /146

Zacieranie śladów zbrodni – „Sonderaktion 1005”  /156

4. Niemiecka lista narodowościowa  /159

Początki DVL na Pomorzu  /159

Akcja przymusowego zapisu  /163

Niemiecka lista narodowościowa w powiecie starogardzkim  /166

5. Wysiedlenia, przesiedlenia i akcja komasowania gruntów  /172

Założenia teoretyczne akcji przesiedleńczej  /172

Urzędy i infrastruktura wykorzystane do wysiedleń  /176

Wysiedlenia w powiecie starogardzkim  /181

Nowi obywatele w powiecie starogardzkim /190

Akcja komasowania gruntów w powiecie starogardzkim  /199

6. Nazistowski „porządek społeczny” w powiecie  /207

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników  /207

Nazistowskie organizacje w powiecie  /215

• Oddziały Ochronne NSDAP – SS  /215
• Oddziały Szturmowe NSDAP – SA  /221
• Pozostałe organizacje nazistowskie  /225

7. Przemysł, handel i usługi  / 237

Ogólne warunki funkcjonowania gospodarki  /237

Przemysł, rzemiosło i usługi  /247

• Przemysł, rzemiosło i usługi w Starogardzie  /247
• Przemysł, rzemiosło i usługi w Skórczu  /262
• Przemysł i usługi w mniejszych miejscowościach  /265

8. Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo  /270

Struktura gospodarki rolnej  /270

Gospodarka leśna  /294

Rybactwo  /301

10. Praca przymusowa i wykorzystanie jeńców wojennych  /304

System robót przymusowych  /304

• System robót przymusowych w powiecie starogardzkim  /310

Wykorzystanie jeńców wojennych  /314

11. Depolonizacja sfer publicznej i prywatnej oraz warunki życia codziennego /319

Polityka wobec kościołów i związków wyznaniowych /319

• Kościół katolicki /319
• Kościoły ewangelickie  /330
• Gmina wyznaniowa żydowska i inne grupy religijne  /332

Szkolnictwo w okresie okupacji  /333

• Ogólne warunki funkcjonowania szkolnictwa  /333
• Szkolnictwo w powiecie /339

Szpitalnictwo i dostęp do służby zdrowia  /343

Zniemczanie nazw miejscowych  /348

Życie codzienne  /351

• Ograniczenia swobód społecznych  /351
• Transport i inwestycje mieszkaniowe /353
• Aprowizacja /355
• Życie kulturalne /361

12. Działalność Polski Podziemnej i zakończenie wojny /366

Działalność partyzantów w powiecie starogardzkim /366

Działalność Jagdkommandos /377

Ewakuacja władz i ludności w latach 1944–1945 /385

13. Podsumowanie  /393

14. Aneksy  /397

Aneks 1. Liczebność niemieckiej żandarmerii w powiecie starogardzkim w latach 1939–1941 /399
Aneks 2. Struktura niemieckiej żandarmerii w powiecie starogardzkim (stan na koniec 1939 r.)  /400
Aneks 3. Struktura urzędu niemieckiego komisarycznego starosty powiatu starogardzkiego wraz z podległymi wydziałami (stan na 1939 r.) /401
Aneks 4. Struktura urzędu niemieckiego komisarycznego burmistrza Starogardu wraz z podległymi wydziałami (stan na 1939 r.)  /402
Aneks 5. Schemat organizacyjny Volksdeutscher Selbstschutz w powiecie starogardzkim (stan na listopad 1939 r.)  /403
Aneks 6. Duże gospodarstwa znajdujące się w gestii Ostlandu, a następnie Reichslandu, przekazane Treuhänderom w latach 1939–1942  /404
Aneks 7. Przedsiębiorstwa i punkty usługowe oraz dostępność placówek pocztowych w powiecie starogardzkim (stan na 1941 r.)  /405
Aneks 8. Zmiana nazw geografi cznych w powiecie starogardzkim z 28 marca 1944 r. /419

Summary  /422
Zusammenfassung  /426
Wykaz skrótów  /431
Bibliografia  /436
Indeks osób  /474
Indeks nazw miejscowych  /505