Ojciec i syn. Bogusław IV (ok.1256- 9 lutego 1309) książę pomorski i wołogoski. Warcisław IV (oprawa twarda)

Autor: Edward Rymar

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 543

Okładka: twarda

Format: 14,8 cm x 21,0 cm

Prezentowana tu monografia dwóch książąt – Bogusława IV i jego syna Warcisława IV – odnosi się do panujących na przestrzeni bez mała pół wieku (1278–1326) władców z dynastii zachodniopomorskich Gryfitów. Stanowi ona bezpośrednią kontynuację tematyki poruszonej w poprzedniej publikacji profesora Edwarda Rymara poświęconej postaci i czasom Barnima I.

Na kartach swej nowej książki Autor prowadzi Czytelnika przez meandry polityki Pomorza Zachodniego przełomu XIII i XIV stulecia, opisując zabiegi dyplomatyczne, wojny, układy i stosunki wewnętrzne księstwa. Stanowiło ono bowiem na wielu płaszczyznach wciąż jednolite państwo, i to pomimo dokonanego w 1295 roku jego podziału na część szczecińską i wołogoską. To dzięki spójnym działaniom ojca i syna, zręcznie lawirującym między sąsiadującymi potęgami – Brandenburgią, Danią, zakonem krzyżackim i jednoczącą się Polską – państwo zachodniopomorskie weszło w nową epokę ustabilizowane politycznie, wzmocnione wewnętrznie i poszerzone terytorialnie, uzyskując aspekt, który niemal niezmienionym kształcie przetrwał przez następne trzy stulecia.

Praca koryguje i zmienia wiele utartych w historiografii poglądów, hipotez i opinii. Wiele miejsca w książce poświęcono też takim zagadnieniom jak książęca genealogia i chronologia, a także gospodarka i polityka wewnętrzna państwa. Aspekty te dotyczą też działalności książęcego otoczenia, kadry urzędniczej oraz rodów rycerskich, zaznaczających swoim politycznym zaangażowaniem poczynania obu Gryfitów.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz zastosowanych skrótów /11

Wstęp /13

Część I. Bogusław IV (ok. 1261- 1 sierpnia 1309). Ksiaze pomorski i wołogoski  /17

Rozdział I. Pochodzenie, dzieciństwi i młodość (ok. 1256-1278)  /19

1. Pochodzenie 2. Wokół daty narodzin. Dzieciństwo 3. Współrządca u boku Barnima I 4. Pierwsza żona i skoligacenie z brandenburskimi Askańczykami (1278 - ok. 1280)

Rozdział II. Początki rządów i krąg krewniaczy /25

1. Spokojne początki panowania (1278-1283) 2. Rzekoma wojna i zajęcie Stargardu przez margrabiów brandenburskich. Rzekoma felonia Borków łobeskich (1280). Utrata ziemi pełczyckiej  3. Uregulowanie stosunków z joannitami. Zastawienie Suchania (1280) 4. Druga żona. Sojusz Bogusława z rugijskim teściem 5. Pokrewieństwo Bogusława z Niklotowicami na Werle ("Orlu") 6. Pokrewieństwo Bogusława z hrabiami na Spiegelbergu w Dolnej Saksoni 7. Inni krewni Bogusława

Rozdział III. Niefortunna konfrontacja z Brandenburgią i jej następstwa (1283-1287) /49

1. W kręgu przyczyn wojny 2. Sojusz rostocki (13 czerwca 1283 r.) 3. Początek wojny 4. Przejście ziemi sławieńskiej w ręce Mściwoja II 5. Rozmiary katastrofy. Zajęcie ziemi bańskiej, pyrzyckiej, stargardzkiej i kołbackiej 6. Pokój w "Kołach" (13 sierpnia 1284) 7. Lokalizacja zamków Brody, Strażny i Weltyń 8. Rola Wedlów 9. Realizacja pokoju w "Kołach" 10. Zagadka Greifenbergów i ziemi polickiej (1284-1292?) 11. Sprawa Meklemburczyka Przybysława II Bez Ziemi, pana na Białogardzie, Olesznie i Dobrej

Rozdział IV. Widoki na schedę na Pomorzu Środkowym i Wschodnim po Sobiesławicach (1287-1294)  /85

1. Stan spraw pomorskich (1278-1287) 2. W przymierzu z Mściwojem II i Przemysłem II 3. Zjazd (sojusz) słupski (1287) 4. Spotkanie z margrabiami w Świeciu (1288) 5. Bogusław na kolejnym ślubie i weselu Mściwoja II (?) 6. Ważne zmiany na stolcu biskupim w Kamieniu (1289-1294) 7. Uregulowanie relacji Kościoła kamieńskiego z margrabiami brandenburskimi z pominięciem Bogusława. Sprawa Kerkowa (1290-1292) 8. Wielki spór Bogusława z templariuszami z Rurki (1289-1291/1295) i zakończenie sporu z joannitami 9. Zjazd w Nakle (lato 1291) 10. Udział w wojnie meklemburskiej (1292) 11. Reakcja margrabiów ma umowę nakielską (1292) 12. Koniec "księstwa" białogardzkiego 13. Bogusław wobec spadku po Mściwoju II (1295)

Rozdział V. Podział księstwa (1295). Książęta zachodniopomorscy wobec wydarzeń w Wielkopolsce i na Pomorzu Wschodnim (1296-1300)  /111

1. Współrządy z braćmi 2. Odsunięcie Bogusława od władzy i jego uwięzienie (?) 3. Zabójstwo Barnima II 4. Podział księstwa. Bogusław księciem wołogoskim (1295) 5. Czy Szwerynowie wykroili sobie udzielne władztwo w ziemi lesiańskiej? 6. Kolejne zmiany na stolu biskupim w Kamieniu (1293-1296) 7. Księstwo w okresie brandenburskiej zbrodni rogozińskiej i problem Jakuba Kaszuby (1296). Utrata i odzyskanie ziemi wapnickiej 8. Felonia Borków (1296-1297) 9. Bogusław wobec sukcesji księcia Władysława Łokietka na Pomorzu (1296) 10. Bogusław wobec wojny meklembursko-brandenburskiej (1298-1299) 11. Wojna księstw wołogoskiego i wielkopolskiego z Brandenburgią (1298-1299) 12. Matylda, księżna-wdowa, hrabina Chockowa (?) 

Rozdział VI. Wobec biskupstwa i sąsiadów na zachodzie. Losy potomstwa (1299-1306) /145

1. Kolejne zmiany na stolcu biskupim w Kamieniu (1298-1302) 2. Udział Bogusława w rzekomej wojnie Ottona I szczecińskiego z Brandenburgią (1301-1302) 3. Udział w kontrowersjach brandenbursko-meklembursko-rugijskich 1300-1306 4. Córka Eufemia królową Danii  5. Inne potomstwo Bogusława 6. Kamieńska fundacja Nevelinga (1305)

Rozdział VII. Schyłek życia i zgon (1306-1309)  /157

1. Najazd brandenburski na Kamień (1306) 2. Spory z Rugią. Bitwa pod Rammelsdorfem (21 października 1307) 3. Udział w wojnie Brandenburgii z księstwem meklemburskim  4. W okresie zaboru Pomorza Środkowego i Wschodniego przez margrabiów brandenburskich (1307-1309) 5. Syn Warcisław współrządcą księstwa 6. Zgon (19 lutego 1309) i pochówek 

Rozdział VIII. Bogusław IV wobec biskupstwa kamieńskiego, instytucji kościelnych i miast /175

1. Wobec biskupstwa i kapituły kamieńskiej 2. Wobec klasztorów 2a. Po 1295 r. w księstwie wołogoskim 2b. Po 1295 r. w księstwie szczecińskim 2c. Inne w diecezji kamieńskiej 2d. Inne poza diecezją kamieńską 3. Bogusław wobec miast 3a. Od 1295 r. w księstwie wołogoskim  3b. Od 1295 r. w księstwie szczecińskim 3c. Wobec innych miast  

Rozdział IX. Itinerarium, dwór i otoczenie Bogusława IV /203

1. Itinerarium 2. Tytulatura. Pieczęć 3. Kancelaria  4. Consilarii/radcy 5. Urzędnicy dworscy 6. Urzędnicy administracji terenowej. Wójtowie (advocatii/vogtei) 7. Rycerstwo Bogusława 

CZĘŚĆ II. Warcisław IV (ok. 1291 - 1 sierpnia 1326). Książę wołogoski, słupski i rugijski /291

Rozdział X. Pochodzenie i początki panowania /293

1. Pochodzenie. Rodzeństwo. Współrządca 2. Początki panowania 3. Kwestia datacji pierwotnej/zamierzonej (?) lokacji miasta Szczecinka (1309/1326)

4. W obozie brandenburskim 

Rozdział XI. Między Danią i Brandenburgią 1310-1318  /301

1. Zjazd pod Rostokiem (1311) 2. Nieporozumienia z Ottonem I 3. Dylematy z rzekomą wojną z margrabią Waldemarem 4. Gryfici w koalicji brandenburskiej w okresie wojny północnej 5. Wyprawa na księstwo Rugii (1314?) 6. Montowanie sojuszy koalicyjnych i pośrednictwo Warcisława (1315) 7. Jednak ku północnej wojnie koalicyjnej 8. Małżeństwo Elżbiety, siostry Warcisława IV, z Erykiem saskim (ok. 1316) 9. Bitwa pod Stralsundem (21 czerwca 1316) 10. Bitwa pod Gransee (ok. 14 sierpnia 1316) 11. Regulacje pokojowe (24-25 listopada 1317) 12. Korespondencja z królem angielskim (1316?) 13. Zbliżenie rugijsko-pomorskie 14. Warcisław wobec rokoszu szczecińskiego (1319)

Rozdział XII. Małżeństwo z margrabianką brandenburską Elżbietą (11 kwietnia 1316?) i okoliczności nabycia ziem słowieńskiej, darłowskiej i słupskiej /323

1. Elżbieta, żona Warcisława. Przypuszczalny termin jej narodzin, małżeństwa i urodzenia syna Bogusława 2. Pochodzenie Elżbiety. Przegląd hipotez 3. Elżbieta margrabianką brandenburską, córką Henryka I 4. Inni krewni i powinowaci Warcisława IV 5. Nabycie ziem słowieńskiej i słupskiej 6. Śmierć matki 7. Kolejne zawirowania przy obsadzie stolca biskupiego w Kamieniu (1317-1326) 8. Warcisław z ziemi słowieńsko-słupskiej. Władztwo Święców w ziemi sławieńskiej 9. Dylematy z ziemią bytowską (1321)

Rozdział XIII. W walce o spadek brandenburski - pomorskie dziedzitwo Gryfitów (1319-1325) /357

1. Warcisław kuratorem ostatniego Askańczyka brandenburskiego (1319-1320) w Nowej Marchii, Ziemi Lubuskiej i Marchii Wkrzańskiej 2. Ze stryjem ze Szczecina po pomorskie dziedzictwo przodków w Nowej Marchii aż po rzekę Wartę (1320-1324) 3. Z krzyżakami przeciw Polsce (1320). Polski program rewindykacji ziem zanoteckich 4. Przymierze z Piastem Śląskim. Odzyskanie ziem wkrzańskich 5. Dziwne układy. Lennik biskupa kamieńskiego! 6. Utwierdzenie panowania w ziemi wkrzańskiej 7. Kontrofensywa meklemburska (wkrzańska) i saska (lubuska) 8. Czasowa akceptacja Warcisława w Marchii przez króla Ludwika (1320) 9. Delimitacja z biskupem (1321) 10. Przygotowania stron do nowego zmagania o pobrandenburski "spadek" 11. Rozliczenie kosztów wojennych marszałka Wedegona von Wedel (1321) 12. Wspólne rządy z książętami ze Szczecina w poszerzonym księstwie 13. Co zrobić z ziemią bytowską nadaną marszałkowi Henningowi von Behr (1321) 14. Siostra Małgorzata rostocka - księżną śląską na Ścinawie 15. Wojna i pokój z książętami głogowskimi w ziemi torzymskiej (1321-1322) 16. Gdzie książęta pomorscy oblegali zamek Blankenburgów (3 marca 1322) 17. Walki pozycyjne na froncie zachodnim (1322) 18. Problematyczna wyprawa hrabiów z Ruppin na Kamień 19. Ludwik bawarski margrabią brandenburskim. Gryfici w defensywie. Pokój kostrzyński (1323) 20. Ciężar walk o utrzymanie statusu politycznego spada na książąt szczecińskich 21. Nowe koalicje. Antybrandenburski sojusz Gryfitów z królem Władysławem Łokietkiem (1325) 22. Regulacje graniczne z krzyżakami (1320/1323 - 1325). Nowy z nimi układ (29 września 1325) 23. Brak realizacji przez Warcisława układu z Polakami

Rozdział XIV. W walce o spadek rugijski (1325-1326). Schyłek i zgon (1326)  /413

1. Widoki na sukcesję 2. Książę (princeps) Rugii 3. Duński lennik. Meklemburscy konkureci 4. Śmierć Warcisława IV. 5. Regentka Elżbieta, jego sukcesorzy  

Rozdział XV. Warcisław wobec Kościoła (instytucji kościelnych) i miast /421

1. Warcisław wobec biskupstwa i kapituły kamieńskiej 2. Wobec klasztorów 2a. W swoim księstwie wołogoskim 2b. W księstwie szczecińskim/brandenburskiej Nowej Marchii 2c. Poza księstwem 2d. Dla kościołów 3. Warcisław IV wobec miast 3a. W swoim księstwie 3b. W księstwie rugijskim 3c. W księstwie szczecińskim

Rozdział XVI. Itinerarium. Dwór. Otoczenie /435

1. Itinerarium z lat 1309-1326 2. Tytulatura. Pieczęć  3. Otoczenie 3a. Kancelaria 3b. Rada książęca (consilium) 3c. Urzędnicy dworscy 3d. Administracja terenowa 4. Rycerstwo Warcisława 

Zakończenie. Ocena potomnych i pamięć o książętach /485

Bibliografia /491

Indeks osób  /511

Zusammenfassung /541