Od Mostów do Hohenlychen. Z archiwum Hansa Albrechta Herznera

Publikacja w ramach Centralnego Projektu Badawczego „II Wojna Światowa i okupacje ziem polskich 1939-1944/45”.

Hans-Albrecht Herzner, oficer Abwehry od samego początku II wojny światowej zaangażowany w działania dywersyjne pozostawił po sobie zbiór rozmaitych dokumentów, ściśle związanych z wydarzeniami, w których osobiście brał udział. Wśród nich na pierwszym miejscu wymienić trzeba akcję na stacji w Mostach na Śląsku Cieszyńskim (obecnie Czechy), kiedy to w nocy z 25 na 26 sierpnia 1939 r., stojąc na czele kilkunastoosobowej grupy dywersantów usiłował opanować tunele kolejowe przebiegające pod Przełęczą Jabłonkowską. W czerwcu i lipcu 1941 r. dowodził z kolei złożonym w większości z Ukraińców batalionem „Nachtigall”, działającym w awangardzie niemieckich wojsk na Ukrainie. W myśl powojennych relacji Herzner aktywnie działał również w antyhitlerowskim ruchu oporu.

Herzner zmarł we wrześniu 1942 r. w wyniku tragicznego wypadku podczas kuracji szpitalnej w Hohenlychen. Jego okoliczności do dziś pozostają wątpliwe; tak samo zresztą potraktowali to zdarzenie współcześni. Rodzina Herznera do pozostawionych przezeń dokumentów dołączyła kolejne, mniej lub bardziej związane z jego życiem i karierą w Wehrmachcie. To „archiwum Hansa-Albrechta Herznera” przeszło następnie w ręce monachijskiego kolekcjonera Güntera Peisa, od którego z kolei odkupił je Ian Sayer. Niestety, jakaś jego część – i to chyba dość istotna, bo dotycząca działań batalionu „Nachtigall” – jeszcze w rękach pierwszego posiadacza uległa rozproszeniu i zagubieniu.

Teraz, dzięki życzliwości Iana Sayera pojawiła się możliwość publikacji najważniejszej części pozostałych dokumentów. Wśród nich za najbardziej interesujące uznać należy te dotyczące wspomnianej wyżej, nieudanej akcji w Mostach, stanowiącej wstęp do wybuchu II wojny światowej. 

(opis wydawcy)

Spis treści:

Word from Ian Sayer / Słowo od lana Sayera  9

Wprowadzenie  /11

Nota edytorska  /17 

Rozdział I. Wybory życiowe  /19

1. Między Poczdamem a Zehlendorfem  /19

2. ,,Książka ... "  /25

3. ,, ... i karabin"  /31

Rozdział II. O krok od rozpętania wojny  /39

1. Oficer Abwehry  /39

2. Akcja na Przełęczy Jabłonkowskiej  /45

2.1. Plany  /46

2.2. Polskie siły w Mostach 25-26 sierpnia 1939 r.  /47

2.3. Przedwczesna akcja  /48

2.4. Misja Josefa Kulika /54

2.5. Odwrót /63

2.6. Kwestia łączności /64

2.7. Uczestnicy /69

2.8. Podzwonne /73

Aneks I /79

Rozdział III.  W szeregach „Brandenburga" /135

1. "Szkolna kompania budowlana" /135

2. Kampania na zachodzie /145

3. Kampania na wschodzie (Lehrgang „Nachtigall")  /148

Aneks II /163

Rozdział IV. Co wydarzyło się w Hohenlychen  /191

Aneks III/197

Zakończenie /221

Zusammenfassung  /223

Summary  /224

Wykaz dokumentów  /225

Wykaz ilustracji /229

Wykaz skrótów i symboli  /237

Indeks osobowy  /239

Bibliografia  /243