O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243–1370

Autor: Piotr Pajor

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 403

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 20,3 cm x 29,5 cm

Kolejny tom serii “Studia z historii sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie”. Tym razem tematem przewodnim są sposoby wykorzystania architektury jako środka autoprezentacji i propagandy przez władców rządzących Małopolską w schyłkowym okresie rozbicia dzielnicowego (za panowania Bolesława Wstydliwego, Leszka Czarnego, Wacława II Przemyślidy) oraz dwóch ostatnich królów z dynastii Piastów – Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Autor omawia fundacje (w tym inicjatywy urbanistyczne) Bolesława Wstydliwego, dalej podejmuje kwestię reprezentacji władzy w inwestycjach z epoki Leszka Czarnego, Wacława II i Władysława Łokietka. W kolejnym rozdziale koncentruje się na budowie i znaczeniu gotyckiej katedry na wzgórzu wawelskim, najobszerniejszą część książki poświęcając „dziełu Kazimierza Wielkiego” – od serii kościołów dwunawowych, przez działania związane z królewskimi fundacjami, przedsięwzięcia urbanistyczne (tu w roli głównej lokacja miasta Kazimierz), by wreszcie dopełnić rozważania zagadnieniem Kazimierzowskich warowni i rezydencji.

Publikacja stanowi nie tylko samo omówienie architektury, faz budowy i funkcji, ale ukazuje je w perspektywie ogólniejszej, a przede wszystkim przedstawia własne opinie Autora, często będące polemiką ze stanowiskami wcześniejszych badaczy. 

Spis treści:

Wstęp /7

Cele badawcze  /7

Czym jest Małopolska?  Zakres geograficzny i chronologiczny pracy  /8

Przyjęte metody badań  /11

Zamiast stanu badań  /14

Rozdział 1. Książę i żebracy. Franciszkańskie fundacje Bolesława Wstydliwego  /17

Powrót Salomei. Klasztor Klarysek i Franciszkanów w Zawichoście /18

W poszukiwaniu bezpiecznego miejsca. Skała Świętej Marii  /31

Nowe miasto i nowi święci. Architektura i dekoracja kościoła Franciszkanów w Nowym Korczynie  /41

Węzeł gordyjski. Kościół Franciszkanów w Krakowie  /54

Mendykanci i władza w podzielonym królestwie /69

Rozdział 2. W czasie wojny milczą muzy. Fundacje architektoniczne jako środek reprezentacji władzy Leszka Czarnego, Wacława II Przemyślidy i Władysława Łokietka /75

In munitione […] pro domo construenda. Fundacje architektoniczne i urbanistyczne jako punkty oparcia władzy Leszka Czarnego  /75

Cui lussuria e ozio pasce. Fundacje architektoniczne Wacława II w Małopolsce /84

Soczewica, koło, klaryski. Fundacje architektoniczne w procesie umacniania władzy Władysława Łokietka  /106

Łokietek i Wilk z pastorałem. Katedra krakowska w latach 1305–1320  /127

Architektura jako środek reprezentacji władzy u schyłku rozbicia dzielnicowego  /139

Rozdział 3. In armario Cracoviensis ecclesie, que est urbs et sedis regalia. Katedra krakowska jako przestrzeń sakralizacji władzy ostatnich Piastów  /143

In edificationem autem tam nobilem. Styl i przestrzeń gotyckiej katedry krakowskiej   /144

Martiris corpus sine cicatricum notamine. Katedra krakowska jako kościół relikwiarzowy św. Stanisława  /172

Regnum divisum in pristinum statum restauret. Katedra krakowska jako ideowe centrum odnowionego królestwa  /192

Rozdział 4. Król w swoim królestwie. Obraz zjednoczonej monarchii w fundacjach architektonicznych Kazimierza Wielkiego /207

O znaczeniu filara. Geneza układu przestrzennego i stylu małopolskich kościołów dwunawowych  /209

Jako że ułomną jest pamięć. Legitymizacja władzy ostatnich Piastów przez historię  /239

Jak Ninus Niniwę, a Romulus Rzym. Rozbudowa stolicy i inne przedsięwzięcia urbanistyczne  /255

Podziwu godne domy, wieże, rzeźby. Królewskie fundacje jako system przekazu   /279

Obraz króla i państwa w fundacjach architektonicznych Kazimierza Wielkiego  /326

Zakończenie /331

Bibliografia   /335

Indeks osób  /373

Indeks topograficzno-rzeczowy /381

Spis ilustracji   /389

Summary Building the Kingdom. Ducal and royal architectural foundations in Lesser Poland as a means of representing power in 1243–1370  /399