Niezłomni czy realiści? Polskie Podziemie Antykomunistyczne bez patosu

Autorzy: Rafał Wnuk, Sławomir Poleszak

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 872

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,5 cm

Dla jednych „niezłomni”, dla innych „bandyci” – historia antykomunistycznego podziemia to jeden z najbardziej zmitologizowanych wątków powojennych dziejów Polski. Politycy z przeciwnych obozów chętnie po niego sięgali umacniając tę legendę – raz białą, innym razem czarną – w zależności od potrzeb. Nadszedł wreszcie czas na chłodną ocenę, której podjęło się dwóch znakomitych historyków, prof. Rafał Wnuk i dr Sławomir Poleszak.

W 1945 roku z antykomunistyczną konspiracją związanych było ponad 100 tysięcy kobiet i mężczyzn, a w oddziałach biło się 15-17 tysięcy zbrojnych. Dlaczego po wkroczeniu sowietów do Polski nie złożyli broni? Jak wyglądało ich życie codzienne? Jak zakończyła się walka? Autorzy odpowiadają na te pytania w oparciu o historie konkretnych ludzi. Prześwietlają pojedyncze biografie dowódców, takich jak Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, Józef Kuraś ,,Ogień”, Leopold Okulicki „Niedźwiadek” czy Marcelina Malessa „Marcysia”, ale też i zwykłych „leśnych”.

Najdzielniejsi z dzielnych czy błędni rycerze? Romantyczni ideowcy czy przesiąknięci przemocą, bojący się powrotu do normalności weterani? Książka historyków Wnuka i Poleszaka pokazuje, że jakkolwiek wyobrażamy sobie antykomunistyczne podziemie po wojnie, prawda wygląda jeszcze inaczej. Autorzy nie stronią od bezpośrednich polemik, piszą o swoich bohaterach z pasją, ale klarownie i precyzyjnie. Demontują mit o „podziemnej wspólnocie”, pokazując rywalizujące lub zwalczające się nurty podziemia. Wyjaśniają też, dlaczego nie zgadzają się na używanie terminu „Żołnierze Wyklęci”.

Niezłomni czy realiści? to przykład tego, jak powinno się pisać dziś historię Polski – rzetelnie i w nowoczesnym ujęciu.

Historia ludzi, którym przyszło wybierać w sytuacji, gdy każdy wybór był zły.

(opis wydawcy)

Spis treści: 

1. Piętno wojny  /7

Wioska jakich tysiące  /7

Trauma  /14

Konspiratorzy  /19

Wielka Trójka a sprawa polska  /29

2. Enigmatyczna "NIE" - "NIEPODLEGŁOŚĆ"  /36

"Niedźwiadek" - komendant ze skazą  /36

Misja "Nila"  /43

Od koncepcji do praktyki  /47

"Nie" jest na obecne warunki tworem już nieodpowiednim"  /57

3. Na wschód od linii Curzona  /62

"Burza" i rozbrojenie  /62

"Kresowe Termopile"  /80

"Bić albo nie bić"  /84

Grodzieńska AK  /103

Wielka ewakuacja  /106

Samoobrony Grodzieńska i Wołkowyska  /112

Obwód "Olecha"  /119

4. W Polsce PKWN  /128

W cieniu imperiów  /128

"AK w dalszym ciągu nie przejawia większej aktywności"  /134

Polska Organizacja Niepodległościowa  /147

5. Czas chaosu  /149

W zawieszeniu  /149

"Daję Wam ostatni rozkaz"  /154

Porwanie szesnastu  /162

Duet Korboński-Rzepecki  /165

"Nie ma dla nas innego miejsca na ziemi, niż w lesie"  /171

Wielkopolska - dylemat "Hańczy"  /183

Białostockie królestwo "Mścisława"  /188

Podwójna gra "Litwina"  /192

Lubelszczyzna - wymuszona niezależność i porozumienia z OUN-UPA  /194

Schyłek Polskiego Państwa Podziemnego  /200

6. Bez wojny i dywersji? Zrzeszenie "Wolność i Niezawisłość"  /222

"Czy wszyscy są w pełni przekonani, że należy dalej działać w konspiracji"?  /222

Jeden WiN czy dwa WiN-y?  /233

"Pułkowniku! Co Pan robi: posada na Pana czekała!"  /240

II Zarząd Główny - w poszukiwaniu politycznej tożsamości  /254

Podziemny front demokratyczny  /268

"Cud nad urną". Referendum ludowe 1946 roku  /273

Co dalej z "lasami"? "Zagończyk", "Uskok", "Jastrząb" i inni  /277

III Zarząd Główny. Na celowniku bezpieki  /299

Wybory 1947 roku. Śmierć nadziei  /305

Amnestia - między realizmem a niezłomnością  /307

IV Zarząd Główny. "Metody przeciwnika są bardzo precyzyjne i o wiele przewyższające gestapo"  /311

Wielka prowokacja: V Komenda WiN  /331

7. Jaszczurowcy  /341

Wróg numer jeden, wróg numer dwa  /341

Brygada Świętokrzyska  /345

Wiosenna próba przejęcia inicjatywy  /354

Przypadek "Żbika"  /357

Infiltracja  /363

8. Między legalizacją a walką zbrojną. Stronnictwo Narodowe i Narodowe Zjednoczenie Wojskowe  /376

Po "Burzy": narodowcy na rozdrożu  /376

Polska Stronnictwa Narodowego  /381

Niezłomni i realiści  /383

Narodowe Zjednoczenie Wojskowe - armia endeków  /386

W oczekiwaniu na wojnę, która nie nadchodzi  /389

Rzeszowszczyzna - partyzancki kraj endeków  /397

Śląsk, Krakowskie, Kielecczyzna, Pomorze, Lubelszczyzna - krótkotrwałe zrywy  /424

Podlasie - twierdza narodowców  /433

Kurpie - uparte trwanie w podziemiu  /464

Mazowsze - od samoobrony do partyzanckiego okręgu  /486

Gra bezpieki z CIA  /491

9. Konspiracyjne Wojsko Polskie "Warszyca"  /495

Nauczyciel, oficer, demokrata  /495

Partyzanci czy bandyci?  /507

W osaczeniu  /516

III Komenda "Murata"  /519

10. "Ogień" na Podhalu. Podhale w ogniu  /523

Góral z Waksmundu  /523

Za Niemca  /525

Z komunistami  /531

Przeciwko komunistom, Żydom i Słowakom  /534

"Ja sobie palnę w głowę, a wy, chłopcy, na swoją rękę"  /548

11. ROAK - wspólny szyld czy coś więcej?  /556

Na północnym i zachodnim Mazowszu  /556

Na lewym brzegu Wisły  /571

12. Okręg bez ziemi - konspiracja wileńska  /575

Z Wilna do Warszawy  /575

Ku samodzielności  /579

Brygada Śmierci  /584

Sztabowiec i zagończycy. Z Podlasia na Pomorze i znowu na Podlasie  /596

Za żelazną kurtynę i z powrotem  /603

Akcja "X"  /606

13. "Szpiegowska siatka Andersa"  /614

Pileckiego droga do Auschwitz  /614

Z konspiracji obozowej do antykomunistycznej  /621

14. W poszukiwaniu Centralnego Dowództwa. Po amnestii 1947 roku  /628

Ujawnienie  /628

"Jar" - z konspiracji na "legalną stopę" i z powrotem  /629

Bunkier "Uskoka" - ułuda bezpieczeństwa  /638

"Garbaty" - następca "Wołyniaka"  /649

"Wiarusy"  /651

Wypędzeni do lasu: "Bruzda", "Lipiec" i "Ryba"  /658

15. Ostatni...   /666

"Ludność Wrzosa nie chce wydać"  /666

"Mikołajczykowski pachołek"   /670

Odwilż i amnestia 1956 roku  /675

"Ostatnich" portret zbiorowy  /679

Dlaczego wrócili do lasu, dlaczego w nim zostali?  /683

Epilog  /689

16. Interpretacje, definicje, kontrowersje  /698

"Rewolucja", "okupacja" czy "państwo satelickie"?  /698

Samoobrona czy antykomunistyczne powstanie  /705

Dlaczego nie "wyklęci" i nie "upadli"  /713

Wykaz skrótów  /716

Przypisy  /720

Bibliografia  /807

Podziękowania  /841

Spis źródeł ilustracji i map  /843

Indeks nazwisk  /844