Nie tylko Kroke. Historia Żydów krakowskich

Redakcja: Michał Galas, Edyta Gawron

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 536

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

W obszernej i ilustrowanej pracy autorzy prowadzą czytelnika przez żydowskie dzieje począwszy od średniowiecza i pierwszych przybywających do Krakowa grup Żydów. Wyjaśniają powody przenosin do Kazimierza, opisują rozwój żydowskiego Krakowa w „złotym wieku” ery Jagiellonów, udział Żydów w polskim ruchu narodowym czasów rozbiorów i ich rolę w odrodzeniu Polski. Gwar krakowskich ulic był przez stulecia niepowtarzalną polifonią jidysz, hebrajskiego i polskiego. Temu, jak umilkł, poświęcone są rozdziały dotyczące czasu Zagłady. Monografię kończy część odnosząca się do odrodzenia życia żydowskiego po wojnie i próbach przywrócenia pamięci o żydowskim Krakowie.

Na kartach książki znajdziemy też informacje o życiu codziennym i wiele nieoczywistych wątków dotyczących społeczności żydowskiej, jak jej kontakty z dworem królewskim czy barwny obraz półświatka. Poznamy wielkich kabalistów i słynnych rabinów, specyfikę ruchów mesjańskich, chasydyzmu i „żydowskiego oświecenia”. Dowiemy się także o działalności organizacji Żydów krakowskich poza granicami Polski.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /5

Podziękowania  /10

Słownik wybranych pojęć  /11

W ŚREDNIOWIECZNYM KRAKOWIE 

Kraj mlekiem i miodem płynący  /18

• Żydowskie Karako  /21
• Kontrowersje wokół rabina Swary  /25
• Status prawny Żydów  /26
• Status prawny Żydów krakowskich  /31

Gmina wieczny tułacz  /33

• Juden gasse - ulica św. Anny  /34
• Uniwersytet w dzielnicy żydowskiej  /39
• Szpiglarska staje się ulicą Żydowską  /41
• Krakowski kahał. Rabini i starsi gminy  /44

Relacje ze światem nieżydowskim  /47

• Handel i operacje kredytowe  /48
• Lewko i jego interesy  /51
• Żydowscy rzemieślnicy i rolnicy  /54
• Kazimierz Wielki i Esterka  /56
• Kontakty z dworem królewskim i uniwersytetem  /61
• Konwertycie  /62
• Akty nietolerancji. Tumulty i pogromy  /64
• Pobyt Jana Kapistrana w Krakowie i jego konsekwencje  /69
• Przeniesienie czy wygnanie?  /72

Żydzi w Kazimierzu pod Krakowem /74

• Fundacja miasta i formowanie się gminy  /75
• Stara Synagoga, mykwa i cmentarz  /78
• Gospodarka i życie codzienne /82
• Polecana literatura  /85

NOWOŻYTNOŚĆ

Czas rozkwitu  /88

• Funkcjonowanie gminy krakowskiej (kazimierskiej)  /89
• Prawo żydowskie a prawo świeckie  /95
• Meandry codzienności. Tumulty i druki antyżydowskie  /96

Kultura religijna w "złotym okresie"  /102

• Drukarnie żydowskie  /104
• Mojżesz Isserles oraz inne wybitne postaci  ./105
• Mistycyzm - kabała  /111

Stagnacja i kres świetności  /114

• Sprawa Matatiasza Kalahory i inne nieszczęścia  /115
• Spadek znaczenia gminy  /117
• O Sabataju Cwi w Kazimierzu  /123

Epoka stanisławowska  /126

• Obce wojska w Kazimierzu  /127
• Kazimierz na co dzień  /132
• Komisje dobrego porządku  /134
• Ostatnia wizyta króla  /136
• Reformy Sejmu Wielkiego  /138
• Tadeusz Kościuszko w Starej Synagodze  /142
• W szponach zadłużenia  /143
• Rządy oligarchii kahalnej  /147
• Nowe prądy religijne. Chasydyzm  /149
• Walka z handlem żydowskim  /152

Na marginesie życia społecznego  /157

• Konwersje i ich konsekwencje  /158
• Żydowski półświatek  /162
• Żydzi w jurydykach  /165

Podsumowanie  /168

Polecana literatura  /169

XIX STULECIE  

Żydzi w strukturze miasta /172

Gmina i Żydzi wobec prawa /175

• Autonomia i organizacja gminy żydowskiej  /181
• Instytucje gminne /185
• Sprawy cywilne  /189
• Podatki  /191
• Gmina krakowska a gmina podgórska /191

Społeczeństwo, gospodarka i zmiany  /193

• Żydowscy patrioci  /193
• Tradycje zawodowe i nowoczesność /197
• Organizacje społeczne i dobroczynność  /202

Aktywność polityczna  /205

• Żydzi we władzach miejskich  /205
• Sejm Krajowy i parlament wiedeński  /207
• Jedna gmina, kilka opcji politycznych  /209

Edukacja. Nie tylko chedery...  /211

• Edukacja średnia  /216
• Studia uniwersyteckie  /217
• Edukacja dorosłych  /220
• Prywatne fundacje stypendialne  /221
• Żydzi w życiu naukowym miasta  /221

Życie religijne  /222

• Synagogi i domy modlitwy  /224
• Liderzy religijni  /225
• Kaznodzieje postępowi  /228
• Kantorzy  /230
• Konflikty na tle religijnym  /230
• Przemiany na cmentarzu żydowskim  /231
• Konwersje  /233

Kultura i sztuka  /234

• Malarstwo  /234
• Literatura i prasa  /237
• Drukarnie żydowskie  /238
• Handel książką. Antykwariaty. Wypożyczalnie  /238
• Biblioteki i czytelnie /240
• Architekci  /241
• Muzyka i teatr  /242
• Fotografia  /243
• Kultura fizyczna  /244

Podsumowanie /244

Polecana literatura  /247

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE 

Burzliwe początki  /250

Społeczność żydowska /253

• Siła napędowa gospodarki miasta  /256
• Kontrowersje wokół języka ojczystego  /259

Przemiany w gminie żydowskiej  /261

• Walka o władzę  /261
• Budżet i inwestycje gminne  /272
• Pomoc społeczna i działalność charytatwyna  /279

Rabinat i życie duchowe społeczności  /292

• Bożnice, bet midrasze i świętowanie  /296

Mozaika polityczna  /305

• Asymilatorzy  /306
• Ortodoksi  /308
• Syjoniści  /311
• Rewizjoniści i Nowa Organizacja Syjonistyczna  /313
• Syjonizm religijny  /314
• Między socjalizmem i syjonizmem  /315
• Lewica i komuniści  /317

Zgoda buduje  /320

Próba bilansu  /321

Polecana literatura  /325

ZAGŁADA (1939-1945)

Początki okupacji niemieckiej  /328

• Nowe zasady  /331
• Praca na każde wezwanie  /334
• Wysiedlenia. Cel "Kraków wolny od Żydów"  /337
• Żydzi niezbędni do pracy  /342

"Żydowska dzielnica mieszkaniowa" - getto  /343

• Judenrat  /348
• Pomoc zinstytucjonalizowana /351
• Szpitale  /354
• Życie religijne w czasie Zagłady  /359

Kwestia honoru. Żydowski ruch oporu  /362

• Seria zamachów  /364
• Operacja specjalna /366
• "Nie bój się, nie będę płakać"  /369

Z dala od Krakowa  /373

• Chiune Sugihara i japońskie wizy  /375

Obóz Plaszow /377

• Egzekucje i tortury /379
• Infrastruktura w rozbudowie  /382
• Żydzi w fabryce Schindlera  /383
• Selekcja i ewakuacja  /386
• Brunnlitz  /388
• KL Plaszow -  likwidacja  /389
• Wyzwolenie?  /390

Koniec wojny  /391

Polecana literatura  /391

PO ZAGŁADZIE I WSPÓŁCZEŚNIE

Powrót do Krakowa  /394

Adres - ul. Długa 38  /396

Schroniska /397

Najmłodsza grupa ocalałych  /399

Opieka medyczna  /403

Żydowska Komisja Historyczna /406

Nowa topografia życia żydowskiego  /407

Pogrom  /410

Organizacje i instytucje  /416

Syjonizm  /423

Aktywność religijna  /424

Priorytet edukacji żydowskiej  /427

Produktywizacja  /431

Emigracja /437

Dawni i nowi żydowscy mieszkańcy Krakowa  /440

Żydowska Kongregacja Wyznaniowa  /442

Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce  /446

Żydowska Komisja Pomocy Społecznej  /451

Wydarzenia roku 1956  /452

Marzec 1968 i jego następstwa  /456

Gmina po przejściach  /463

Lata 80.  /464

Współcześnie  /467

Polecana literatura  /474

ZAKOŃCZENIE /477

Przypisy  /481

Bibliografia  /491

Źródła ilustracji i map  /510

Indeks nazwisk  /512