Narodziny królestwa – Litwa za Mendoga

Autor: Edvardas Gudavicius

Rok wydania: 2024

Liczba stron:  524

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Litwa była królestwem. Na połowę XIII w. przypadło krótkie, burzliwe panowanie ochrzczonego i koronowanego litewskiego władcy – Mendoga. Odtworzenie tego okresu dziejów Litwy i poznanie jego głównego bohatera pozostaje dla badaczy przeszłości wyzwaniem. Z powodzeniem podejmowali je w XX w. wybitni historycy: polski – Henryk Łowmiański – i litewski – Juozapas Stakauskas, a w końcu także nestor litewskich mediewistów – Edvardas Gudavičius (1929-2020). To jego prace i doświadczenia w bodaj najistotniejszej mierze pozwoliły odrzucić dwudziestowieczne uwikłania, zarówno te nacjonalistyczne, jak i te narzucone litewskiej historiografii przez sowietyzm. Pod koniec ubiegłego stulecia stała się ona równorzędną partnerką w dialogu z innymi szkołami badań nad przeszłością.

W niniejszej książce Gudavičius przedstawił i ugruntował własną interpretację przełomowego momentu w dziejach swojego kraju – Litwy za Mendoga.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Od redaktorek naukowych /9

Edvardas Gudavicius i jego koncepcja powstania państwa litewskiego (Rimvydas Petrauskas) /11

Przedmowa /27

I. Mendog znany i nieznany /29

Wizerunek Mendoga w późnych kronikach  /29

Mendog w historiografii XIX-wiecznej  /31

Od Latkowskiego i Totoraitisa do Łowmiańskiego i Stakauskasa  /60

Odejście od Łowmiańskiego  /94

Zenonas Ivinskis: sześć nierozwiązanych problemów dotyczących Mengoda  /116

II. Zagadnienie powstania państwa litewskiego  /119

Pojęcie feudalizmu  /119

Alodyzacja na Litwie /125

Niewolnictwo patriarchalne z elementami towarzyszącymi /130

Drużyna /133

Daniny i świadczenia  /143

Struktura polityczna /148

III. Znaczenie i rola Liwy jako państwa  /163

Litwini wśród Bałtów  /163

Bałtowie w Europie  /167

Litwa w obliczu kolonizacji niemieckiej  /174

IV. Mapa polityczna  Litwy na początku XII wieku  /181

Plemiona i ich ziemie  /181

Ziemia Litewska i jej "starsi" książeta  /182

Prawy brzeg Wilii /188

Dziawołtwa /189

Nalszczany /191

Woruta. Pytanie o siedzibę Mendoga /200

Ziemia upicka  /211

Ziemia wilejska /213

Litewski brzeg w dolnym biegu Niemna  /214

Szawle /218

Ziemie Wykinta /220

Ziemia Erdywiła (Gerdywiła)  /223

Korszów /224

V. Jednoczenie Litwy /227

Trzy spokojne dekady konfederacji ziema /227

Bitwa pod Szawlami /232

Kwestia konfrontacji z Tatarami w latach czterdziestych XIII w. /246

Pierwsze przekazy źródłowe o działalności Mendoga  /253

VI. Od "najstarszego" księcia do króla /265

Ostatni bratankowie /265

Chrzest /269

Koronacja /283

VII. Król chrześcijański /299 

Panowanie Mendoga jako króla  /299

Najazd Burundaja  /315

Plan Alemana  /322

VIII. Bałtowie a Europa /345

Decydujący zwrot /345

"... niedługo jednakowoż trwał ten radosny dla Litwinów i Żmudzinów dzień"  /363

Zakończenie: powrót do szóstego problemu Ivinskisa  /371

Aneksy /373

Aneks 1. Porównanie trzech opowieści: w Słowie o pułku Igora, w latopisie hipackim i w Zadońszczyźnie /373

Aneks 2. Wiadomości na temat Bałtów, zawarte w dziele szwajcarskiego historyka Johannesa Heroldta o wyprawach krzyżowych (kontynuacja pracy Wilhelma z Tyru)  /407

Aneks 3. Pogrzeb Mendoga w Agłonie a kwestia autentyczności kroniki Jana Fryderyka Riviusa  /408

Aneks 4. Drzewo genealogiczne Mendoga (według E. Gudaviciusa)  /410

Aneks 5. Mapa. Litwa w roku 1219  /411

Aneks 6. Mapa. Litwa w okresie wojny domowej (1248-1252)  /412

Aneks 7. 6 lipca - dzień koronacji Mengoda  /413

Mistrz litewskiej mediewistyki (Inga Leonaviciute)  /415

Summary /429

Wykaz skrótów /431

Bibliografia  /435

Aneksy. Zasady zapisu nazw osobowych i geograficznych  /497

Indeks osób  /499

Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /513