Narodziny czyśćca

Autor: Jacques Le Golf

Ro wydania: 2021

Liczba stron: 590

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Jacques Le Goff (1924–2014), jeden z kilku najwybitniejszych mediewistów francuskich, przeprowadził prawdziwe śledztwo w kwestii prapoczątków chrześcijańskiej koncepcji czyśćca. Z tych fascynujących poszukiwań wyrosło dzieło, które wraz z Historią raju Jeana Delumeau (Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2017) i Historią piekła Georges’a Minois składa się na francuski „tryptyk” opisujący „zaświaty”. Wynik badań Le Goffa odbiega od rozpowszechnionych przekonań, w myśl których z jednej strony o czyśćcu pisał już św. Augustyn, a przynajmniej Grzegorz Wielki w VI wieku, a z drugiej zaistniał w Kościele katolickim dopiero na soborze florenckim w XV wieku. O „ogniu oczyszczającym”, ignis purgatorius, istotnie pisano już wcześnie, lecz, jak ustalił Le Goff, czyściec-rzeczownik, purgatorium, jako „trzecie miejsce” zaświatów wszedł w obieg dopiero (już) w latach 70. XII wieku. Choć nie ma o nim mowy w Biblii ani nie uznają go inne religie poza katolicką, jako koncepcja wyrósł z zapotrzebowania epoki, dawał bowiem nadzieję żyjącym na zmianę losu ich zmarłych i zwiększał rolę Kościoła jako pośrednika w tej mierze. Idea czyśćca „zhumanizowała” ludzki los wobec perspektywy wiecznego potępienia, ale jednocześnie doprowadziła do kryzysu w Kościele jako ideowa podstawa nadużyć aż po proceder płatnych odpustów. Le Goff kończy badania na Boskiej komedii Dantego, lecz sensem swych poszukiwań czyni aktualne do dziś pytanie, czy czyściec miał łagodzić okrucieństwo piekła, czy raczej uczłowieczać absolut abstrakcyjnego raju.

Spis treści:

Trzecie miejsce /15

Część pierwsza. Zaświaty przed czyśćcem

I. Wyobrażenia starożytne /39

II. Ojcowie czyśćca /93

III. Wczesne średniowiecze: stagnacja doktrynalna i bogactwo wizji /160

Część druga. Wiek XII: Narodziny czyśćca /209

IV. Ogień czyśćcowy /213

V. "Locus purgatorius": miejsce oczyszczenia /245

VI. Czyściec między Sycylią a Irlandią /281

VII. Logika czyśćca /329

Część trzecia. Triumf czyśćca

VIII. Scholastyka zaprowadza ład /371

IX. Triumf społeczny: duszpasterstwo i czyściec /452

X. Triumf poetycki. Boska komedia /523

Racja istnienia czyśćca /557

Aneks I. Bibliografia czyśćca /565

Aneks II. Purgatorium: historia pewnego słowa /567

Aneks III. Pierwsze wyobrażenia /575

Aneks IV. Najnowsza bibliografia /579

Podziękowania /587