Nad dolną Wisłą. 1920 r.

Autorzy: Waldemar Rezmer, Zygmunt Bohusz-Szyszko

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 414

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 15,8 cm x 22,8 cm

Część I. Waldemar Rezmer. Działania wojenne nad dolną Wisłą w sierpniu 1920 r. Studium taktyczne i operacyjne.

Część II. Zygmunt Bohusz-Szyszko. Działania wojenne nad dolną Wisłą w 1920 r. z atlasem. Opracowanie i redakcja naukowa Waldemar Rezmer.

Walki nad  dolną Wisłą stanowią ważny fragment bitwy warszawskiej stoczonej w połowie sierpnia 1920 r. Można je określić ze strony polskiej jako osłonę północnego skrzydła sił głównych walczących na froncie Dęblin–Warszawa–Modlin, a ze strony sowieckiej jako dążenie do wykonania głębokiego obejścia Warszawy, podobnego w ogólnym zarysie do manewru carskiego marszałka Paskiewicza w 1831 r. Skuteczna obrona przepraw przez Wisłę koło Nieszawy we Włocławku i Płocku uniemożliwiła przejście na zachodni brzeg rzeki sowieckiej 4 Armii, której  najgroźniejszą siłą ofensywną był III Korpus Kawalerii komkora Gaja. 

Z tego też względu Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu postanowiło dokonać edycji studium Zygmunta Bohusza-Szyszki zatytułowanego Działania wojenne nad dolną Wisłą w 1920 r., które pierwszy raz wydano w Warszawie w 1931 r.  Dzieło to stanowiło XI tom serii edytorskiej – Studia Taktyczne z Historii Wojny Polskiej 1918–1921 – firmowanej przez Wojskowe Biuro Historyczne. Autorami prac tej serii były osoby kompetentne i utalentowane pisarsko, z zasady oficerowie Wojska Polskiego. Posiadali oni dużą wiedzę zdobytą w szkołach i akademiach wojskowych oraz doświadczenie praktyczne uzyskane na stanowiskach dowódczych i sztabowych w różnych armiach i formacjach zbrojnych w okresie I wojny światowej, a później w Wojsku Polskim, w trakcie wojen o niepodległość i granice w latach 1918–1921. Do tego grona z całą pewnością należał Zygmunt Bohusz-Szyszko uczestnik walk nad Wisłą w sierpniu 1920 r. Jego dzieło stanowi II część książki.

Od chwili ukazania się  studium ówczesnego ppłk. dypl. Zygmunta Bohusza-Szyszki minęło już przeszło 90 lat. W tym czasie znacznie poszerzyła się baza źródłowa oraz pojawiło sporo wartościowych opracowań naukowych. Uwzględniając nowe źródła – sowieckie (rosyjskie) i polskie – oraz znacznie powiększoną literaturę przedmiotu – powstało nowe opracowanie działań nad dolną Wisłą, którego autorem jest prof. dr hab. Waldemar Rezmer. Ma ono także postać studiów – w niektórych fragmentach studiów operacyjnych, w większej jednak części – studiów taktycznych. Opracowanie to tworzy I część dzieła zatytułowanego Nad dolną Wisłą. 1920 r.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów występujących w cz . I oraz II / 9

Wstęp / 13

Część I. NAD DOLNĄ WISŁĄ W SIERPNIU 1920 R. STUDIUM TAKTYCZNE I OPERACYJNE

Rozdział 1. Sowieckie przygotowania do „wyprawy za Wisłę”. Nieudana ofensywa majowa Frontu Zachodniego / 23

Rozdział 2. Znad Dźwiny i Berezyny na północne Mazowsze. Działania sowieckiego Frontu Zachodniego od 4 do 27 lipca 1920 r . / 38

Rozdział 3. Na północnym Mazowszu . Natarcie sowieckiej 4 Armii i podporządkowanego jej 3 Korpusu Kawalerii. 28 lipca–9 sierpni a 1920 r / 60

Rozdział 4. Nad dolną Wisłę przez północne Mazowsze, ziemię dobrzyńską i Pomorze. 10–15 sierpnia 1920 r . / 82

Rozdział 5. Nieszawa, Bobrowniki, Włocławek. 14–18 sierpnia 1920 r. / 110

Rozdział 6. Płock. 16–19 sierpni a 1920 r. / 131

Rozdział 7. Odwrót sowieckiej 4 Armii znad Wisły i jej zagłada. 19–26 sierpni a 1920 r. / 165

Część II. DZIAŁANIA WOJ ENNE NAD DOLNĄ WISŁĄ W 1920 R. Z ATLASEM OD REDAKTORA NAUKOWEGO / 197

Wstęp / 217

Rozdział 1. Przygotowanie dolnej Wisły do obrony / 222

Rozdział 2. Walki o dostęp do korytarza pomorskiego / 238

Położenie ogólne na północ od Bugu dnia 6 sierpnia wieczorem / 238

Własne / 238

Nieprzyjaciel / 240

Plan działania 4 Armii w okresie od 3 do 10 sierpnia / 242

Położenie szczegółowe 4 Armii sowieckiej dnia 6 sierpnia wieczorem / 243

Bój pod Mławą / 245

Teren walki / 247

Plan obrony / 249

Ordre de Bataille / 249

Decyzja dowódcy grupy / 250

Sowiecki plan działań / 251

Wiadomości o nieprzyjacielu / 251

Przebieg działań / 254

Bój pod Działdowem / 265

Plan obrony / 265

Przebieg działań / 267

Bój pod Brodnicą / 278

Położenie ogólne na pomorskim odcinku dolnej Wisły / 278

Koncentracja grupy i przygotowania do działań zaczepnych. Plan działania / 281

Plan działania / 284

Rzeczywiste położenie i zamiary nieprzyjaciela / 285

Przebieg natarcia / 286

Działania pociągu pancernego „Wilk” i 215 Pułku Ułanów / 291

Zdobycie Brodnicy / 292

Działalność obozu warownego Toruń / 295

Analiza taktyczna / 298

Dowodzenie / 298

Formy walki obronnej / 300

Natarcie / 302

Dowodzenie / 302

Formy walki zaczepnej / 303

Rozdział 3. Walki o przeprawę na dolnej Wiśle / 304

Położenie ogólne dn. 8 sierpnia 1920 roku / 304

Położenie jednostek 5 Armii /305

Położenie na dolnej Wiśle / 305

Położenie nieprzyjacielskie / 307

Plan działań 4 Armii sowieckiej w bitwie warszawskiej / 309

Okres zbliżania się nieprzyjaciela do dolnej Wisły (10–13 VIII [19]20) / 311

Próba przeprawy pod Bobrownikami / 315

Walka na przedmościu Włocławka / 319

Plan obrony przedmościa / 319

Teren / 319

Umocnienia / 319

Załoga / 321

Organizacja obrony / 322

Wiadomości o nieprzyjacielu / 324

Położenie i zamiary nieprzyjaciela / 324

Rzeczywisty przebieg działań / 326

Strona polska / 326

Strona sowiecka / 328

Natarcie na Włocławek / 331

Walka na przedmościu Płocka / 335

Plan obrony przedmościa / 335

Teren / 335

Umocnienie przedmościa / 336

Załoga przedmościa / 338

Stan oddziałów załogi / 340

Organizacja obrony / 341

Plan natarcia / 351

Analiza taktyczna / 362

Kordonowy system obrony / 362

Brak odwodów ruchomych / 362

Wadliwa organizacja dowództw / 363

Zakończenie / 365

Rok 1831–1920 / 365

Geneza marszu Rosjan na dolną Wisłę w 1831 r 366

Geneza marszu 4 Armii sowieckiej na dolną Wisłę / 369

Porównanie obydwóch manewrów / 372

Warunki walki / 372

Dowodzenie / 373

Bibliografia / 375

Wykaz źródeł i opracowań wykorzystanych do napis ani a części I oraz opracowania i redakcji nauk owe j studium ppłk. dypl. Zygmunta Bohusza-Szyszki Działania wojenne nad dolną Wisłą w 1920 r. / 377

Spis map / 389

ANEKS FOTOGRAFICZNY / 391

Indeks osób / 405