Na dwa fronty. Brygada Świętokrzyska NSZ

Autor: Jerzy Jaxa-Maderski

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 426

Okładka: miękka 

Format: 14,5 cm x 20,5 cm

Brygada świętokrzyska NSZ była jedną z największych formacji partyzanckich działających na ziemiach polskich. Jej żołnierze walczyli równocześnie z okupantem niemieckim i z podziemiem komunistycznym, odrzucającym legalne polskie władze na wychodźstwie i stanowiącym awangardę nowej, sowieckiej okupacji. Dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności i umiejętnej dyplomacji dowódców całej jednostce udało się przedostać na Zachód, unikając rozbicia i ze strony Wehrmachtu czy Waffen SS i Armii Czerwonej. W styczniu 1945 r., w obliczu sowieckiej ofensywy, dowództwo brygady w obawie przed jej zniszczeniem przez zbliżającą się Armię Czerwoną i NKWD podjęło próbę wycofania się na zachód i uratowania jednostki jako siły zdolnej do walki o wolną Polskę. Dzięki lokalnym, doraźnymi taktycznym, porozumieniom z jednostkami niemieckimi Brygada rozpoczęła marsz ku zachodowi, ku jednostkom alianckim. Podczas przemarszu Dowódca Brygady nie zgodził się na podporządkowanie i współpracę wojskową z Niemcami. Nie pozwolił też rozbroić jednostki. Brygada świętokrzyska była jedynym polskim oddziałem partyzanckim w czasie II wojny światowej, który jako jednostka partyzancka oswobodził więźniów obozu koncentracyjnego poza granicami Polski. Był to obóz kobiecy w Holiszowie, podobóz KL Flossenburg, w którym osadzono ponad 1000 więźniarek różnej narodowości. Atak polskiej jednostki na ten obiekt uratował od śmierci żydówki węgierskie, które niemiecka załoga obozu miała spalić żywcem. Następnie oddziały Brygady nawiązały kontakt taktyczny z jednostkami 3. Armii Amerykańskiej gen. George'a Pattona. Amerykanie dokonali sprawdzenia polskiej jednostki pod względem kontrwywiadowczym, uznając ją za jednostkę niekolaborującą z Niemcami, uznali ją jako jednostkę aliancką. Jerzy Jaxa-Maderski przedstawia dzieje Brygady świętokrzyskiej NSZ w zgromadzonych relacjach i wspomnieniach żołnierzy, sylwetki ich dowodców, działania poszczególnych oddziałów, osławiony "marsz na Zachód", wspomnienia skoków spadochronowych do okupowanej Polski, kronikę 202 pp Ziemi Sandomierskiej, opisowy indeks pseudonimów i nazwisk dopełnia całość. 

(opis wydawcy)

Spis treści:

Na dwa fronty - przeciwko Niemcom, Sowietom i komunistom  /5

Od autora /11

Wstęp  /13

Rozdział I. Sylwetki dowódców NSZ  /41

Gen. Stanisław Maczek, Wspomnienie o płku Ignacym Oziewiczu  /41

Jadwiga Białostocka, Mój Ojciec /42

Generał Tadeusz Kurcyusz  /45

Płk Stanisław Nakoniecznikoff  /48

Śmierć płka "Kmicica" Nakoniecznikoff-Klukowskiego  /54

Inna wersja śmierci "Kmicica"  /54

Generał "Bogucki" - Zygmunt Broniewski /57

Rozdział II. "Step" i "Ząb" na Lubelszczyźnie  /63

Ppłk "Ząb" - Leonard Zub Zdanowicz /63

Działalność kpt. "Stepa"  /64

Ze wspomnień "Fali" - Marii Poraj-Wybranowskiej  /69

Kapral "Buława" - Bronisław Główka  /72

Borów  /73

Zbrodnia AL na oddziale AK  /77

Por. Jerzy Gnat, Zasadzka /78

Por. "Świder" - Józef Poraj-Wybranowski, Stepowcy  /83

Ważniejsze walki oddziału "Stepa"  /90

Rozdział III. Działalność "Żbika"  /93

Robert Ćwikło, Moja droga do partyzantki  /95

Ppor. "Sęp-Czarny" Kazimierz Baranowski, Dołączenie do oddziału "Żbika"  /111

Rozdział IV. 204 Pułk Ziemi KIeleckiej /113

Żołnierska Idea Niepodległościowa /120

Z kroniki 204 pp. Ziemi Kieleckiej, Akcja Czarnocin  /125

Robert Ćwikło, Czarnocin /126

Robert Ćwikło, Walka pod Olesznem /129

Rozdział V. Brygada Świętokrzyska  /133

"Sęp-Czarny" - K.W. Baranowski, Szczęśliwy "Maciek" /145

Zdobycie broni pod Kurzelowem /147

Akcja na niemiecki pociąg wojskowy /155

Kronika 204 pp. Akcja pod Radoszycami /158

Rząbiec /159

"Korwin" - Stanisław Jaworski, Ppor. "Sanowski" /162

Kpt. "Gustaw" - Telesfor Piechocki, Śmierć mjra "Nałęcza"  /164

Caców  /169

"Sęp-Czarny" - K.W. Baranowski, Podchorążówka pod Cacowem  /175

Wiesław Korzeniowki "Junak", Raszków - Caców /177

Akcja na magazyn żywnościowy  /186

Robert Ćwikło, Ślub por. "Grota"  /188

"Sęp-Czarny" - Kazimierz Baranowski, Akcja na magazyn odzieżowy we Włoszczowej /192

Robert Ćwikło, Bój pod Kurzelowem /194

"Sęp-Czarny" - Kazimierz Baranowski, Walka pod Kurzelowem  /197

Ppor. "Sęp-Czarny", "Żbikowcy"  /200

Robert Ćwikło, Likwidacja bolszewickiej bandy /201

Robert Ćwikło, Boże Narodzenie 1944 r.  /205

Por. "Lech" - Stefan Władyka /207

Rozdział VI. Marsz na Zachód  /213

Jerzy Jaxa-Maderski, Pogwizdów /216

Sierż. podch. "Turek" - Stanisław Kułaga, Pogwizdów  /221

Kpr. "Kropka" - W. Widloch, Pogwizdów /223

Kpt. "Lech" - Stefan Władyka, Pogwizdów /225

"Junak" - W. Korzeniowski, Pogwizdów  /228

Podch. "Topaz" - Stefan Bagiński  /230

"Junak" - W. Korzeniowski  /234

Robert Ćwikło, Marsz na Żarnowiec /235

"Kropka" - Wiesław Widloch, Żarnowiec /237

Kpt. "Lech" Stefan Władyka, Marsz na zachód /239

Solca  /243

Kpt. "Lech" - Stefan Władyka, Trzy granice  /245

Por. "Strażyc" - Antoni Krężelewski, "Durchbruch bei Boronowo"  /248

Ppor. "Sęp-Czarny", Na granicy niemieckiej  /249

Kpt. "Lech" Stefan Władyka, Nad Odrą /251

Kpt. "Gustaw" - Telesfor Piechocki, Dołączenie oddziału AS do Brygady  /252

Por. "Wolf" - Roman J. Corvin  /255

Kpt. "Skalski" - Stefan Cielichowski, Kursy szkoleniowe /259

Por. "Gnat" - Jerzy Celiński  /262

Robert Ćwikło, W marszu na zachód  /264

Relacja płka "Bohuna", Rozmowy z Niemcami w dniu 12 kwietnia 1945 r.  /267

Wielkanoc w Rozstani  /269

"Mietek Orkan" - Mieczysław Kaniecki /271

Kpt. "Orzech" - Józef Kliś, Spotkanie z Niemcami  /275

Por. "Wolf" - Roman J. Corvin, Agen "Aufklarungskommando 202"  /277

Uwolnienie więźniarek  /281

Robert Ćwikło, Holysov /283

Płk. "Bohun" - Dąbrowski, Opis obozu więźniarek w Holysovie  /286

Kpt. "Lech" - Stefan Władyka, Holysov  /287

Wspomnienia Madame Jean Michelin de Clermont Ferrand  /288

Sierż. "Turek" - Stanisław Kułaga, Spotkanie z Amerykanami  /289

Defilada przed ppłkiem Mazurkiewiczem  /292

Zdanie broni  /296

Ppor. "Ryczek" - Mieczysław Dubowski, Jak zostałem porwany przez czeskich komunistów /298

Marszruta 2 kompanii por. "Lecha" (Stefana Władyki) z Batalionu Świętokrzyskiego  /299

Piosenka /301

Sierż. podch. "Turek" - Stanisław Kułaga, Wspomnienie o "Witku" - agencie gestapo  /302

Sierż. podch. "Turek" - Stanisław Kułaga, Armia Krajowa i Narodowe Siły Zbrojne  /303

Sąd w Brygadzie Świętokrzyskiej /305

Por. "Strażyc" - Andrzej Krężlewski, Sądy w Brygadzie /307

Rozdział VII. Skoki spadochronowe i marsze do Polski /311

Por. "Bogusław" - Bogusław Denkiewicz, Pierwszy skok  /312

Kpt. "Sulimczyk" - Zygmunt Rafalski, Drugi skok /313

Ppor. "Warecki" - Jan Dzielski, Z Czech do Polski  /319

Kpr. podch. "Wycior" - Jerzy Treliński, Patrol pieszy Brygady Świętokrzyskiej /322

Kpr. "Żbik" - Ireneusz Szczęśniak, Drużyna ppor. "Wareckiego"  /324

Marta Kuś - łączniczka od kpt. "Żbika"  /326

Por. "Gnat" - Jerzy Celiński, Trzeci patrol powietrzny /326

"Zemsta" - Stanisław Wójcik /328

"Fala" - Maria Poraj-Wybranowska, Sanitariat w marszu na zachód /329

Epilog /332

Kronika 202 pp. Ziemi Sandomierskiej  /334

Poezja w Brygadzie Świętokrzyskiej /380

Opisowy indeks pseudonimów i nazwisk  /391

Skorowidz nazwisk /404